Chuyện sau lũ: [Bài 3] Sạch lại môi trường

Thừa bùn đất, thiếu nước sạch 

Ai đã từng sống trong lũ và đi vào vùng lũ đều biết hậu quả lũ gây ra cho môi trường rất nặng nề. Mưa lũ lịch sử đổ xuống miền Tây Nghệ An vừa rồi không chỉ cuốn trôi nhà cửa, đường sá và ruộng vườn, mà còn để lại một lớp bùn đất dày đặc, rác thải ngổn ngang và mối nguy hiểm vô hình mang tên dịch bệnh. Ở các xã như Tương Dương, Con Cuông, Mường Xén, Mỹ Lý, Nhôn Mai..., khi nước rút cũng là lúc người dân đối mặt với một "cuộc chiến" mới – cuộc chiến làm sạch môi trường sống và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Người phụ nữ tôi gặp trong lần trở lại này - chị Mong Ái Chinh, ở xã Tương Dương - không còn ánh mắt thất thần nữa. Trong bết bát mồ hôi lao động, nụ cười đã trở lại trên môi chị. Sau nhiều ngày cùng người thân tất bật dọn đống bùn đất cao cả mét trong nhà, giờ mọi thứ cơ bản tạm ổn. Chị bảo: “Nhà tôi ngập đến gần mái. Nước rút để lại một lượng bùn đặc quánh khổng lồ, mùi hôi từ xác động vật, rác rưởi bốc lên nồng nặc. Dọn dẹp xong tôi bị nổi mẩn ngứa khắp người. Nhưng sạch rồi, sạch là mừng rồi”.

Ở bản Cửa Rào, anh Nguyễn Anh Tuấn đã từng nghĩ không thể nào vào được nhà. Đường vào bị chặn bởi hàng chục tấn rác, từ cây gỗ mục, túi nilon, đồ nhựa, cả xác động vật. Nhờ sự hỗ trợ của lực lượng chức năng, máy xúc và bà con các bản khác hỗ trợ nên sau hàng chục ngày căng mình dọn dẹp thì công việc cũng hoàn thành. 

Không chỉ nhà cửa, mà vườn tược, cống rãnh, khu chăn nuôi, giếng nước... mọi ngóc ngách đều bị phủ bùn, rác. Nhiều điểm trường, trạm y tế, trụ sở cơ quan và nhà văn hóa cũng bị bùn xâm nhập.

Tỉnh Nghệ An đã huy động lực lượng lớn để cùng người dân triển khai công tác vệ sinh môi trường. Những ngày này, đâu đâu cũng một màu áo xanh. Hàng chục nghìn lượt cán bộ, chiến sĩ của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ an, Sư đoàn 324, Quân khu 4, Công an tỉnh và công an các xã đã hành quân đến từng bản làng. Họ mang theo máy xúc, vòi xịt công suất lớn, dụng cụ dọn dẹp, hóa chất khử trùng. Hình ảnh các chiến sĩ lấm lem bùn đất, xúc từng xẻng bùn trong nhà dân, khiêng từng bao rác ra xe tải... đã lay động không chỉ người dân vùng lũ mà cả cộng đồng. Tình quân dân vốn đã là truyền thống quý báu, một lần nữa được khẳng định trong hoạn nạn.

Lực lượng thanh niên tình nguyện, hội phụ nữ, đoàn viên công đoàn các địa phương lân cận cũng tổ chức các nhóm hỗ trợ, mang theo cuốc xẻng, găng tay, nước sạch, thậm chí cả đồ ăn để chia sẻ khó khăn với người dân vùng tâm lũ. 

Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp tư nhân ở Đô Lương, Quỳ Hợp, Nghĩa Đàn, Thái Hòa đã điều hàng chục xe chuyên dụng, máy xúc lên vùng cao mà không nhận bất cứ khoản chi phí nào. Như ông Đặng Văn Long - chủ Doanh nghiệp tư nhân Long Anh ở Quỳ Hợp. Trước câu hỏi của tôi về việc làm của ông, ông chỉ nói một câu ngắn gọn:“Lúc khổ nạn thì phải có nhau, đó là trách nhiệm xã hội”.

Nhưng cuốc, xẻng, máy móc có thể dọn sạch bùn đất, còn mầm bệnh thì vô hình, nguy hiểm và dai dẳng hơn nhiều. Ngành Y tế Nghệ An hiểu rất rõ điều đó.

Ngay trong tuần đầu tiên sau lũ, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh Nghệ An (CDC Nghệ An) đã cử nhiều đoàn y tế lưu động tới các xã Tương Dương, Con Cuông, Mường Xén, Mỹ Lý, Nhôn Mai… Cùng hàng chục ngàn viên lọc nước Aquatabs, hóa chất cloramin B, túi đựng nước, phun khử trùng và hàng trăm cuốn sổ tay tuyên truyền cách xử lý nước uống, phòng bệnh đường ruột, bệnh ngoài da.

Y tá Lương Thị Huyền, công tác tại Trung tâm Y tế Tương Dương, chia sẻ: Việc phân bổ thuốc men, vật tư y tế kịp thời giúp bà con yên tâm hơn và cán bộ y tế cơ sở bớt gánh nặng đi rất nhiều. Điều quan trọng là bà con cần được hướng dẫn cụ thể cách phòng bệnh, nhất là trong hoàn cảnh một số bản sau gần 3 tuần lũ rút nhưng vẫn đang thiếu nước sạch như hiện nay. 

Ở nơi lũ đi qua, người dân thừa nước và thiếu nước. Lũ lụt đã khiến hệ thống cấp nước sinh hoạt của nhiều xã bị tê liệt hoàn toàn. Theo ông Nguyễn Văn Hải, Giám đốc Công ty CP Cấp nước Nghệ An, hàng loạt đường ống dẫn nước bị cuốn trôi, trạm bơm ngập sâu trong bùn, thiết bị hư hỏng nặng. Nước không chỉ để uống mà còn để dọn nhà, rửa chén, giặt giũ, tắm rửa... Đơn vị đã huy động hàng trăm xe bồn chở nước đi từng ngõ, từng bản để cấp khẩn cấp cho dân. Cũng theo ông Hải, đến giữa tháng 8 này, vấn đề nước sạch cho vùng lũ cơ bản đã tạm ổn.

Một cuộc tổng vệ sinh chưa từng có

Trên địa bàn các xã bị lũ quét, công tác dọn vệ sinh được triển khai theo hình thức "cuốn chiếu", làm gọn từng bản, từng cụm dân cư, từng trục đường, từ trong nhà ra sân, từ chuồng trại đến giếng nước. Mỗi ngày, hàng trăm tấn rác thải, bùn đất được vận chuyển đi xử lý.

Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Nghệ An đã huy động hàng trăm công nhân, xe chuyên dụng, máy xúc đến các điểm nóng. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi thực hiện một chiến dịch vệ sinh môi trường quy mô lớn như vậy ở vùng cao”, ông Phú Văn Phượng, Giám đốc công ty kể về hành trình làm sạch tâm lũ.

Từ Quốc lộ 7, đoạn eo Vực Bồng, xã Con Cuông đến khu vực Khe Bố, xã Tam Quang, Tam Thái hay Tương Dương, Mường Xén, đến các lối mòn quanh khắp các bản làng..., bùn phủ dài hàng chục ki lô mét. Bằng sự nỗ lực vượt bậc, nay đống hoang tàn đã được dọn sạch sẽ.

Chị Hoàng Thị Vân ở xã Con Cuông đã dọn dẹp xong nhà cửa, vệ sinh bể nước sạch sẽ. Chị nói “Nhìn lại gian bếp bây giờ sáng sủa, tôi mới thấy mình có thể sống tiếp được ở đây. Trước đó bùn đến thắt lưng, giòi bò lúc nhúc, nước thì đỏ quạch".

Dù đối mặt với vô vàn khó khăn, từ thiếu nước sạch đến thuốc men và nhân lực, chính quyền địa phương và các ngành chuyên môn vẫn đặt mục tiêu không để bất cứ dịch bệnh nào bùng phát. "Phòng dịch hơn chữa dịch. Nếu không xử lý kỹ hậu lũ, chỉ cần một ca bệnh nhỏ cũng có thể bùng lên thành thảm họa", TS.BS Chu Trọng Trang, Giám đốc CDC Nghệ An nhấn mạnh.

Trong hoạn nạn, những giá trị đẹp  của tình làng nghĩa xóm, của tinh thần đoàn kết dân tộc một lần nữa được khẳng định. Từ người lính biên phòng, chiến sỹ công an nhân dân, sinh viên tình nguyện, đến chủ doanh nghiệp tư nhân, tất cả cùng sát cánh bên bà con vùng lũ, không chỉ sức người, vật chất mà còn bằng cả tấm lòng.

Như lời chia sẻ xúc động của anh Nguyễn Anh Tuấn ở Cửa Rào: “Tôi có thể quên trận lũ, nhưng không thể quên những người đã giúp người dân chúng tôi dọn từng bao rác, mang từng xô nước, chia sẻ từng gói mì. Nhờ họ mà tôi tin mình sẽ sống tốt hơn sau hoạn nạn”.

Công tác vệ sinh môi trường sau lũ không chỉ là hành động cấp thiết để nhanh chóng có lại được môi trường trong lành, ngăn chặn dịch bệnh, mà còn là những bước đi đầu tiên để người dân vùng thiên tai từng bước trở lại với cuộc sống thường nhật. Người dân miền Tây Nghệ An luôn tin rằng, sau cơn lũ, trời sẽ lại sáng, và vùng đất này sẽ lại hồi sinh mạnh mẽ như đã từng.

Sau khi dọn sạch môi trường, người dân sẽ bước vào giai đoạn khôi phục sản xuất, tái thiết nhà cửa. Những việc này sẽ không thể đạt hiệu quả nếu công tác vệ sinh không được làm kỹ. Một căn nhà sạch, một nguồn nước sạch, một môi trường sạch mới là nơi có thể bắt đầu cuộc sống mới.

(Còn tiếp)