Trồng giống cau phục vụ người Đài Loan ở Việt Nam

Thu quả khi mới bằng ngón trỏ

Mặt họ khi ấy bỗng bừng bừng sinh khí, ánh mắt sắc hơn cả dao cau. Hỏi ra mới biết loại cau đó ăn nguyên cả quả lúc còn non thì chứa nhiều nước, mềm, ngọt và tạo cảm giác hưng phấn, khác hẳn với giống cau ở Việt Nam kể cả hái non cũng ít nước, cứng và nhiều xơ. Khoảng 2 triệu người dân Đài Loan, chủ yếu là nam giới nghiện ăn trầu dù các nhà khoa học khuyến cáo nên bỏ tục lệ này vì có thể gây ung thư miệng...

Khi nghe tin ở xóm Dớn, xã Tân Minh cũ (nay là xã Văn Miếu, tỉnh Phú Thọ) có một trang trại cau Đài Loan trồng để phục vụ cho người Đài Loan sống ở Việt Nam và xuất khẩu, tôi liền tìm đường đến cho thỏa chí tò mò.

Anh Nguyễn Văn Hưởng - quản lý trang trại dẫn tôi luồn lách dưới tán những bóng cau lớn mát rượi, những thân cây cau non lá xòe rộng ra như cái đuôi của con công đực đang múa. Bao quanh vườn cau là khu rừng phòng hộ xanh mướt mát và con thác nước đổ trắng xóa ngang lưng trời.

Hái hai quả cau non to chừng bằng ngón trỏ, anh bỏ một quả vào miệng nhai ngon lành rồi đưa quả còn lại mời tôi. Ngập ngừng một lát tôi cũng thử nhai xem sao. Nó mềm, ngọt và say lâng lâng khiến mặt tôi bất chợt nóng bừng, tim đập nhanh, kèm theo chút nôn nao trong bụng.

“Nếu cuốn thêm lá trầu với một chút vôi bên ngoài quả cau thì ăn còn ngon hơn nữa. Người Đài Loan ăn trầu liên tục giống như người Việt Nam hút thuốc vậy, mỗi ngày ăn vài gói, mỗi gói chứa 10 quả cau bên trong, giá bán thì đắt nên quy ra tiền Việt có người ăn hết mấy triệu đồng”, anh Hưởng giới thiệu. Tôi chỉ một đống cau non khác quả to chừng ngón cái được rải xung quanh một gốc cau rồi hỏi anh thì được giải thích những quả đó đã già, không đủ tiêu chuẩn để ăn nên trải xuống gốc làm phân bón.

Mẹ vợ anh Hưởng quê ở Đan Phượng, TP Hà Nội, sau này sang Đài Loan lấy một người bản xứ có nghề trồng cau, họ làm ăn rất phát đạt. Đảo Đài Loan phần lớn địa hình là đồi núi, rất phù hợp với cây cau. Bởi thế khi có người giới thiệu cho mảnh đất đồi rộng khoảng 20ha, ở độ cao hơn 240m này, bố vợ của anh tỏ ra rất thích.

“Ông đã trồng cau mấy chục năm nay ở Đài Loan, diện tích vườn bên đó cụ thể bao nhiêu em không biết mà chỉ biết là rất rộng. Năm 2016 ông thuê đất ở đây nhưng không trồng được ngay mà phải đặt quả cau giống chuyển về Đan Phượng quê vợ để ươm, lúc cây cao được khoảng 1m mới đem lên. Hiện em đã trồng được khoảng gần 4ha và vẫn đang cho ươm 2 vạn cây con để cuối năm trời mát tiếp tục mở rộng diện tích”, anh Hưởng nói tiếp.

Bón chuối, trứng, sữa, muối

Bố mẹ vợ anh Hưởng vẫn sống ở Đài Loan, mỗi năm chỉ về Việt Nam vài lần nên toàn bộ trang trại đều do anh quản lý, trực tiếp canh tác cùng một người làm nữa, đến mùa thu hái họ thuê thêm 2 - 3 lao động. Nếu như dân Trung Quốc đại lục thích ăn kẹo cau được chế biến từ những quả cau đã khá già, tẩm thêm đường và một số gia vị thì dân Đài Loan lại chỉ thích ăn loại cau non kèm một lá trầu với ít vôi. Cũng theo anh Hưởng, chỗ nào thật dốc trong trang trại thì đánh băng rồi trồng theo đường đồng mức, còn chỗ hơi dốc cứ để thế mà trồng với mật độ hàng cách hàng 2m, cây cách cây 2m.

Khi trồng cau trên đồi, khó nhất là lúc mới xuống giống, dễ bị thiếu nước, nếu không tưới được cây hay bị chết non, trung bình mất khoảng 10 - 15%. Còn một khi cây đã lên rồi thì lại khá nhàn, không phải tưới thường xuyên nữa. Cau có sức đề kháng mạnh, gần như không có sâu bệnh nên ít phải phun thuốc BVTV, còn cỏ cứ cao hơn đầu gối lại dùng máy để phát. Chất đất và khí hậu ở vùng đồi núi giúp quả cau ngon hơn hẳn so với trồng dưới đồng bằng.

Do quả được thu hái khi còn non nên cây không bị mất sức, mỗi năm chỉ cần chăm bón 2 lần, đầu năm bón NPK, cuối năm bón phân gà, đồng thời rắc thêm mỗi gốc chừng 100 - 200gram muối. Ngoài ra, anh Hưởng còn ngâm cá, trứng, chuối, sữa rồi hòa với nước tưới định kỳ hàng tháng để quả thêm ngon, ngọt.

Cây cau Đài Loan chăm tốt 4 năm sẽ ra trái bói, còn không phải 5 năm, quả lúc này chưa đều, năng suất chưa ổn định. Sang năm thứ 6 như ở trang trại của anh Hưởng 80% cây hiện đã cho quả. Tuổi thọ của cau khoảng 30 - 40 năm nhưng được trồng theo từng tầng gối nhau, mỗi tầng cách nhau 5 năm, khi thấy cao quá, khó thu hoạch sẽ chặt bỏ, hái những cây thấp hơn.

Cau Đài Loan ra hoa vào mùa hè, đến tháng 10 bắt đầu cho thu hoạch buồng đầu, rồi cứ thế các buồng gối tiếp nhau hái đến tận tháng 4, 5 năm sau. Trung bình mỗi cây cho thu 3 - 4 buồng, mỗi buồng 150 - 200 quả. Khi mua người ta không tính theo cân mà tính theo quả, cứ đếm quả mà tính tiền, giá lên xuống theo từng đợt, từ 1.000 - 2.000 đồng/quả.

Cau được thu hái bằng liềm buộc vào một cái sào rồi ngoặc xuống, cắt rời từng quả một, bảo quản lạnh, vận chuyển tươi xuống Hà Nội rồi đưa đi các tỉnh thành phục vụ người Đài Loan, người Trung Quốc đại lục sinh sống tại Việt Nam ăn, ngoài ra còn xuất đi Thái Lan, Campuchia, Lào… Do là vụ đầu tiên nên doanh thu của trang trại vẫn còn khiêm tốn, đạt khoảng 500 triệu đồng, trong đó chi phí hết chừng 100 triệu đồng.

Tôi hỏi anh Hưởng có lời khuyên nào cho những người có ý định trồng cau Đài Loan không? Chẳng cần giấu giếm, anh trả lời ngay rằng ở Việt Nam hiện số lượng trang trại trồng cau Đài Loan chỉ đếm trên đầu ngón tay bởi nó không những liên quan đến giống mà còn quan trọng hơn là đầu ra. Đó là một thị trường ngách khá hẹp, phải có hợp đồng tiêu thụ rồi mới trồng, nếu không trồng ra sản phẩm sẽ không xuất khẩu được sang Trung Quốc để làm kẹo cau, cũng như không bán được ở thị trường nội địa vì khác chủng loại vẫn đang sử dụng.  

Thói quen ăn trầu cau đã tồn tại từ hàng ngàn năm ở Đài Loan. Dưới thời kỳ thuộc địa của Nhật Bản, thói quen này càng được thúc đẩy bởi sự khuyến khích của chính quyền vì cho rằng ăn trầu cau có thể điều trị được bệnh vàng da. Đến những năm về sau, cau từng là cây trồng phổ biến và có giá trị kinh tế cao, đứng thứ hai sau lúa gạo ở Đài Loan.