Đánh thức tiềm năng những cánh rừng
Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu vừa phối hợp với tổ chức CARE khởi động Dự án “Xây dựng năng lực thực hiện kế hoạch giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và huy động nguồn tài chính bền vững để bảo vệ và phát triển rừng, trong đó có thị trường carbon rừng chất lượng cao - Carbon for Good (C4G)”.
Dự án được thực hiện bởi tổ chức CARE, Trung tâm Nghiên cứu Lâm nghiệp Quốc tế (CIFOR) và Đại học British Columbia (UBC, Canada), với sự hỗ trợ của chính phủ Canada, triển khai tại bốn tỉnh gồm Tuyên Quang, Lai Châu, Sơn La và Cần Thơ.
Đây được xem là bước tiến lớn chuẩn bị sẵn sàng cho việc gia nhập thị trường thu kinh tế tín chỉ carbon từ rừng, hướng tới phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững và đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) của Việt Nam.
Bên cạnh đó, sáng kiến này nhằm tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và thúc đẩy quản lý rừng bền vững. Mục tiêu của dự án là phát huy kinh nghiệm của Canada trong quản lý lâm nghiệp, kết hợp cùng năng lực bản địa để hình thành một thị trường carbon rừng chất lượng cao, minh bạch và hiệu quả tại Việt Nam.
Ông Nguyễn Thành Đồng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lai Châu khẳng định dự án sẽ giúp cho người dân tiếp cận với cơ hội phát triển kinh tế từ rừng. Ảnh: Đức Bình.
Ông Nguyễn Thành Đồng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lai Châu cho biết: Tỉnh hiện có hơn 501.000 ha rừng, trong đó rừng tự nhiên chiếm trên 458.000 ha, rừng trồng khoảng 29.600 ha và 12.900 ha diện tích cây cao su.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, mùa khô năm nay được dự báo có nhiều ngày rét đậm, độ ẩm thấp, nguy cơ cháy rừng cao. Đặc thù là tỉnh miền núi, dân cư thưa thớt, người dân phần lớn chưa có ý thức trong bảo vệ rừng, một phần nguyên nhân do chưa nhìn thấy rõ nguồn lợi kinh tế từ rừng.
Chính vì vậy, dự án C4G được kỳ vọng sẽ góp phần tạo ra hướng đi mới, gắn mục tiêu bảo vệ rừng với phát triển kinh tế, giúp người dân có thêm nguồn thu hợp pháp từ giá trị carbon rừng, đồng thời khuyến khích cộng đồng chung tay gìn giữ “lá phổi xanh” của Tây Bắc.
Đặt nền móng cho thị trường tín chỉ carbon
Kéo dài đến tháng 3 năm 2028, dự án C4G là một phần trong cam kết của Canada hỗ trợ Việt Nam phát triển thị trường carbon rừng chất lượng cao, hướng tới thích ứng và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu.
Các cán bộ dự án CARE cùng lực lượng kiểm lâm tỉnh Lai Châu trò chuyện với người dân. Ảnh: Đức Bình.
Bà Lê Kim Dung, Giám đốc Quốc gia của CARE tại Việt Nam thông tin: Sáng kiến này không chỉ giúp bảo tồn đa dạng sinh học mà còn mở ra cơ hội hợp tác đầu tư, tạo việc làm xanh và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bao trùm tại địa phương.
Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp, thị trường tín chỉ carbon được xem như một công cụ kinh tế quan trọng giúp các quốc gia vừa đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, vừa tạo nguồn thu mới từ các hoạt động bảo vệ môi trường.
Việt Nam đã và đang xây dựng khung pháp lý cho thị trường này, dự kiến vận hành trong những năm tới. Vì thế, việc Lai Châu chủ động tham gia các dự án như C4G là bước chuẩn bị mang tính chiến lược.
Dự án hướng tới tăng cường quản trị khí hậu theo hướng tích cực với thiên nhiên, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của các đơn vị tư nhân trong tài trợ và phát triển các dự án carbon dựa vào rừng. Điểm đặc biệt của dự án là “kết hợp tri thức địa phương với các giải pháp đổi mới để không chỉ ứng phó biến đổi khí hậu mà còn đảm bảo tiếng nói của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số được lắng nghe trong các quyết định liên quan đến quản lý rừng và khí hậu”.
Trong mô hình của C4G, cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào rừng không chỉ là “người được hưởng lợi” mà còn là đối tác trung tâm trong quản trị và giám sát. Khi giá trị carbon được định lượng rõ ràng, minh bạch, người dân có thể nhận phần lợi kinh tế từ việc bảo vệ rừng.
Đoàn công tác có buổi trải nghiệm trực tiếp tại rừng. Ảnh: Đức Bình.
Bà Dung nói thêm, C4G tập trung vào bốn nhóm kết quả chính:
Thứ nhất, đánh giá tiềm năng carbon rừng thông qua các nghiên cứu chi tiết về khả năng hấp thụ và lưu trữ carbon của từng khu vực, làm cơ sở định lượng và phát hành tín chỉ carbon trong tương lai.
Thứ hai, đánh giá tính khả thi của việc giảm phát thải, giúp các tỉnh, trong đó có Lai Châu chủ động xây dựng kế hoạch phù hợp để đáp ứng mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo chỉ tiêu quốc gia.
Thứ ba, xây dựng hồ sơ dữ liệu sẵn sàng thị trường, mô tả rõ tiềm năng phát triển tín chỉ carbon rừng của từng địa phương, thu hút đầu tư khi thị trường chính thức vận hành.
Thứ tư, nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ, doanh nghiệp và chủ rừng thông qua các khóa đào tạo về định giá tín chỉ carbon, phát triển dự án và đánh giá rủi ro, cơ hội thị trường.
Kết nối tri thức
Một hợp phần trọng tâm khác là sự hợp tác đa bên giữa cơ quan quản lý, tổ chức quốc tế, đơn vị tư nhân và cộng đồng, hướng tới mô hình phát triển carbon bao trùm địa phương, bền vững về môi trường và khả thi về kinh tế.
Bà Dung khẳng định: Với sự hỗ trợ kỹ thuật của chính phủ Canada, dự án có thể tận dụng tối đa chuyên môn hàng đầu của Canada trong quản lý lâm nghiệp và phát triển thị trường carbon; mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực như công nghệ giám sát - báo cáo - xác minh (MRV), các giải pháp kỹ thuật số, phát triển và đầu tư dự án carbon, chuỗi giá trị gỗ bền vững, chứng nhận carbon, phục hồi cảnh quan và phòng chống cháy rừng.
Trong ba năm tới, C4G sẽ hợp tác chặt chẽ với chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để thúc đẩy quản lý rừng bền vững, tái trồng rừng thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời tạo cơ hội thu nhập thay thế cho người dân sống dựa vào rừng.
Theo ông Hà Trọng Hải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu, với tỷ lệ che phủ rừng cao và hệ sinh thái đa dạng, địa phương có tiềm năng lớn để trở thành tỉnh đáp ứng thị trường tín chỉ carbon từ rừng. Khi cơ chế thị trường carbon quốc gia được vận hành, những dự án như C4G sẽ giúp Lai Châu nhanh chóng bắt nhịp, tạo nguồn thu mới cho ngân sách, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu phát triển xanh, phát thải thấp.
Lễ khởi động dự án sẽ là bước tiến lớn trong quá trình phát triển nông nghiệp bền vững của Lai Châu. Ảnh: Đức Bình.
Lãnh đạo tỉnh Lai Châu cũng tin rằng, khi dự án được triển khai, những cánh rừng xanh ngoài mang ý nghĩa “điều hòa” môi trường còn mở ra cơ hội phát triển sinh kế cho người dân. Việc “biến rừng thành tài sản có giá trị carbon” là một cách tiếp cận hiện đại, giúp thay đổi tư duy quản lý tài nguyên - từ khai thác sang bảo tồn, với lợi ích kinh tế rõ ràng.
