Tích tụ, tập trung đất đai ở xứ Thanh: [Bài cuối] Đổi mới tư duy, đột phá cơ chế

Sau 5 năm triển khai Nghị quyết 13-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, những kết quả tích cực đã được ghi nhận nhưng vẫn đang đối mặt với không ít thách thức, nổi bật là “rào cản tư tưởng” và hạn chế về cơ chế hỗ trợ.

Chủ trương đúng, kết quả tích cực

Với việc ban hành Nghị quyết 13-NQ/TU từ năm 2019, Thanh Hóa là tỉnh sớm chủ động ban hành nghị quyết chuyên đề về tích tụ, tập trung đất đai để phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao.

Bài liên quan

[Bài 3] Từ đồng hoang thành nông trại trù phú

Nghị quyết nhằm đẩy mạnh tích tụ, tập trung đất đai, phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, chuyên canh hàng hoá tập trung, quy mô lớn dựa trên nền tảng ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số, cơ giới hoá, tự động hoá. Tạo môi trường kinh doanh thuận lợi thu hút các thành phần kinh tế đầu tư vào nông nghiệp, tạo nhiều việc làm tại chỗ, nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn.

Đây là bước đi phù hợp với xu thế và khẳng định vai trò định hướng của Đảng bộ tỉnh trong chuyển đổi mô hình nông nghiệp. Sau 5 năm thực hiện, toàn tỉnh đã tích tụ, tập trung được hơn 34.170 ha đất, vượt 6,8% so với kế hoạch đề ra cho giai đoạn 2021– 2025.

Nhiều mô hình sản xuất quy mô lớn đã hình thành, từng bước thay thế phương thức sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Tính hàng hóa trong sản xuất tăng lên rõ rệt, một số vùng đã áp dụng công nghệ cao và hướng tới các tiêu chuẩn như VietGAP, GlobalGAP.

Đáng chú ý, quá trình tích tụ đất đai đã góp phần tạo điều kiện thu hút đầu tư, chuyển dịch lao động nông thôn sang phi nông nghiệp, nâng cao giá trị gia tăng. Một số doanh nghiệp lớn, hợp tác xã đã định hình được các chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ nông sản khép kín, bước đầu xây dựng thương hiệu nông sản hàng hóa xứ Thanh.

Tư tưởng giữ đất – rào cản lớn nhất

Bài liên quan

[Bài 2] Khi người trẻ dám nghĩ, dám làm

Thực tiễn trong quá trình tích tụ đất đai ở Thanh Hoá cho thấy, rào cản lớn nhất không phải là kỹ thuật hay tài chính mà là tư duy bám đất, giữ đất của nông dân.

Đất sản xuất nông nghiệp lâu nay được xem là tài sản bảo đảm sinh kế, là “của để dành” nên nhiều hộ dân không muốn chuyển nhượng, cho thuê hoặc góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Từ đó dẫn đến khó xây dựng được những cánh đồng lớn hoặc phát triển nông nghiệp công nghệ cao mang tính tập trung lâu dài.

Ông Nguyễn Đức Cường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa nhìn nhận: “Tư duy giữ đất là rào cản lớn nhất trong tích tụ, tập trung đất đai để phát triển sản xuất quy mô lớn, công nghệ cao”. Bên cạnh đó, thủ tục chuyển nhượng, thuê đất còn nhiều khâu rườm rà, chưa có cơ chế hỗ trợ tín dụng đủ mạnh cho nông dân và doanh nghiệp.

Mặt khác, việc thu hút các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư vào tích tụ đất đai, phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao gặp nhiều khó khăn do tính chất sản xuất nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, khí hậu, thổ nhưỡng, cơ chế chính sách chưa đủ mạnh để tạo động lực. "Chủ thể tích tụ đất đai hiện nay chủ yếu vẫn là các hộ gia đình, cá nhân nhỏ lẻ, thiếu năng lực đầu tư chiều sâu khiến quá trình chuyển đổi sang nông nghiệp công nghệ cao diễn ra chậm", ông Cường nêu vấn đề.

Cần cơ chế mạnh hơn

Để thúc đẩy tích tụ đất đai, tiến lên sản xuất nông nghiệp hàng hóa lớn, công nghệ cao, ông Nguyễn Đức Cường cho rằng Thanh Hóa cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó cần tập trung quy hoạch vùng sản xuất trọng điểm, đầu tư hạ tầng đồng bộ phục vụ sản xuất nông nghiệp hiện đại như hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng, cơ sở bảo quản – chế biến sau thu hoạch.

Bài liên quan

Tích tụ, tập trung đất đai ở xứ Thanh: [Bài 1] Cánh đồng không dấu chân

Tạo điều kiện tiếp cận đất đai thuận lợi cho doanh nghiệp qua cơ chế thuê, nhận chuyển nhượng hoặc góp vốn bằng quyền sử dụng đất từ người dân. Phát triển mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ theo chuỗi giá trị, trong đó doanh nghiệp giữ vai trò đầu mối, người dân, hợp tác xã là mắt xích quan trọng.

Phát huy vai trò HTX và tổ hợp tác trong tổ chức sản xuất, đào tạo, nâng cao kỹ năng cho nông dân, bảo đảm quy trình canh tác và tiêu thụ nông sản theo tiêu chuẩn thị trường.

Cũng theo ông Cường, cần tiếp tục đổi mới tư duy, đồng bộ cơ chế – điều kiện tiên quyết để bứt phá dựa trên thành quả bước đầu của Thanh Hóa trong tích tụ, tập trung đất đai đã tạo nền tảng quan trọng để phát triển nền nông nghiệp quy mô lớn, hiện đại. Tuy nhiên, để tiến xa hơn, cần một cuộc “đổi mới tư duy” mạnh mẽ từ người dân đến chính quyền các cấp.

Đồng thời, cần hoàn thiện thể chế, đột phá cơ chế hỗ trợ đầu tư, đặc biệt là tín dụng, đất đai và hạ tầng để huy động hiệu quả nguồn lực xã hội vào nông nghiệp. Vai trò “nhạc trưởng” của tổ chức đảng, chính quyền trong tổ chức thực hiện chủ trương phải rõ nét, quyết liệt và sát thực tế hơn.

Cần cơ chế giải phóng tiềm năng

Thực tiễn tại các địa phương cho thấy, nhiều mô hình sản xuất lớn bước đầu đã thành công, song vẫn gặp khó vì thiếu chính sách hỗ trợ đồng bộ.

Tại xã Định Liên, ông Lưu Tài Sáng, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Định Liên đã mạnh dạn nhận thầu lại 20 ha đất trũng, cải tạo thành mô hình đa canh (lúa - cá - cây ăn quả), cho sản lượng và giá trị cao hơn rõ rệt. Tuy nhiên, mô hình chưa được cấp mã số vùng trồng, chưa được cấp chứng nhận hữu cơ, gây khó khăn khi tiếp cận thị trường cao cấp. Ông Sáng mong có chính sách hỗ trợ cụ thể cho sản xuất hữu cơ và tích tụ đất đai.

Tại Hoằng Yến, anh Nguyễn Duy Linh tích tụ được 13 ha đất nuôi tôm công nghệ cao, áp dụng công nghệ Biofloc, cho hiệu quả cao và bền vững. Tuy nhiên, anh đề nghị cần có thêm cơ chế khuyến khích nuôi trồng thủy sản công nghệ cao cũng như hệ thống quan trắc môi trường nước thường xuyên.

Công ty cổ phần mía đường Lam Sơn với hơn 9.000 ha nguyên liệu đã áp dụng các biện pháp tích tụ, cơ giới hóa, liên kết bao tiêu sản phẩm. Dù vậy, Công ty cho biết khó khăn lớn nhất vẫn là tâm lý giữ đất và sự thiếu quyết liệt của một số địa phương trong dồn điền, đổi thửa.

Công ty Nông nghiệp công nghệ cao Hồ Gươm – Sông Âm quản lý 780 ha, trồng các cây trồng chiến lược, đã xuất khẩu được vải ngọc, thanh long sang Nhật Bản, EU, Mỹ... Khẳng định vai trò quan trọng của tích tụ đất đai đối với xuất khẩu nông sản, Công ty đề xuất Nhà nước tiếp tục tạo hành lang pháp lý thuận lợi và hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, cấp mã vùng trồng.

HTX nông nghiệp xã Công Chính hiện có 40 ha trồng hoa thiên lý, trong đó 12 ha đạt chuẩn VietGAP, cho thu nhập gấp nhiều lần so với trồng lúa. Mô hình đã tạo việc làm cho 200 lao động và đang vận động mở rộng diện tích. HTX kiến nghị được hỗ trợ đầu tư hạ tầng nội đồng để tăng năng suất và chất lượng sản phẩm.

Chỉ khi giải được bài toán tư duy và cơ chế, Thanh Hóa mới thực sự bứt phá, phát huy thế mạnh nông nghiệp, nâng cao đời sống nông dân, góp phần xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.