‘Thủ phủ’ rau trên cao nguyên đá

Chuyển tư duy sang sản xuất hàng hóa

Quản Bạ (Tuyên Quang) nổi tiếng là “thủ phủ” rau, hoa hàng hóa. Trên nền đất cao nguyên đá Đồng Văn khắc nghiệt, người dân đã gom đất, hình thành được vùng sản xuất rau hàng hóa cho thu nhập cao.

Xã Quản Bạ được tổ chức lại trên cơ sở sáp nhập xã Quyết Tiến, Quản Bạ và thị trấn Tam Sơn (thuộc huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang cũ) với tổng diện tích tự nhiên trên 100km². Khí hậu mát mẻ quanh năm, nhiệt độ trung bình 18 - 22 độ C, nhiều thung lũng bằng phẳng, tầng đất mặt dày, tơi xốp là những điều kiện hiếm có ở vùng cao nguyên đá, trở thành lợi thế tự nhiên cho các loại rau ngắn ngày và hoa ưa lạnh. Từ lợi thế ấy, Quản Bạ cung ứng đều đặn rau cho nội tỉnh, vươn ra các chợ đầu mối ở Thủ đô và một số hệ thống siêu thị ở các tỉnh phía Bắc.

Tổng diện tích canh tác hằng năm ở Quản Bạ hiện khoảng 5.276 ha, giá trị sản xuất bình quân khoảng 72 triệu đồng/ha. Toàn xã hiện có khoảng 700 ha đất trồng rau, trong đó trên 250 ha chuyên canh các loại rau (cải bắp, rau cải, cà chua, dưa chuột…) và hơn 20 ha hoa hồng. Mỗi hecta rau, hoa ở đây mang lại cho nông dân từ 200 - 250 triệu đồng mỗi năm, gấp nhiều lần cây ngô hay lúa truyền thống.

Rau lên đều, tán lá khít. Rau bắp cải chăm kỹ cuộn tròn, nặng tay, ít sâu bệnh. Hàng loạt mô hình liên kết sản xuất rau đã được triển khai, kỹ thuật thâm canh được phổ biến, lịch thời vụ được canh chỉnh theo nhu cầu thị trường. Nhờ vậy mỗi năm Quản Bạ đưa ra thị trường hơn 7.000 tấn rau, củ quả và hàng triệu bông hoa hồng, tổng giá trị khoảng trên 100 tỷ đồng. Sản xuất rau, hoa đã góp phần nâng thu nhập bình quân đầu người của xã (ước năm 2025) lên khoảng 48,6 triệu đồng, tăng 20,3 triệu đồng so với năm 2020.

Ở Quản Bạ, với nhiều hộ, rau là “khoản tiết kiệm” có kỳ hạn theo mùa. Nhờ sự hướng dẫn tận tình của cán bộ khuyến nông từ khâu làm đất, chọn giống, bón phân, phòng trừ sâu bệnh đến thu hoạch, diện tích rau của đa số hộ phát triển tốt, mẫu mã đồng đều. Khâu tiêu thụ cũng tiến thêm một bước, doanh nghiệp vào tận ruộng thu mua, giảm chi phí trung gian và rủi ro “tắc chợ”. Người trồng bớt cảnh trông ngóng thương lái.

Bà Trần Thị Mấy ở thôn Bó Lách, xã Quản Bạ cho biết: “Cùng với các hộ khác trong thôn, gia đình tôi làm đất, gieo trồng và chăm sóc theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông. Nhờ điều kiện khí hậu thuận lợi, bắp cải đảm bảo chất lượng và mẫu mã, trọng lượng từ 1,5 - 3kg/bắp. Năm ngoái trời thuận, một vụ cải bắp cải gia đình tôi thu về hàng chục triệu đồng, cả năm thu nhập hơn 50 triệu đồng".

Nhưng nông nghiệp không chỉ có những con số thuận chiều. Năm nay mưa lạnh kéo dài, dông lốc, lũ dồn liên tiếp. Hôm tôi đến, bà Mấy đang lúi húi ở đám bắp cải mới cắt, nét mặt bà héo hắt vì vụ rau màu năm nay trời không thuận.

“Năm nay gia đình mất nhiều lắm, mưa nhiều quá không kịp thu, rau úng ngay trên ruộng. Bình thường mỗi năm gia đình tôi làm 3 vụ rau màu. Đầu năm tôi xuống giống gần 7.000 cây bắp cải, kỳ vọng bù đắp chi phí và dành dụm cho con cái. Nhưng tháng 4 mưa dầm, nước ngập làm hỏng cả nghìn gốc. Gia đình có trồng thêm dưa chuột, cà chua song giá cà chua thấp, bán không được là bao”, bà Mấy rầu rĩ.

Câu chuyện của bà Mấy không lạ với nông dân Quản Bạ. Dù nằm trên vùng đất có lợi thế, có kỹ thuật, có liên kết tiêu thụ, người trồng vẫn “phơi mặt ra đất đá” khi thiên tai kéo tới, nỗi lo mưa trái mùa, lũ quét, lo giá nông sản rớt đúng lúc vào vụ rộ luôn thường trực.

Rủi ro thiên tai là điều không thể lường trước và khó tránh khỏi, điều đáng mừng ở Quản Bạ là cách người dân thay đổi tư duy. Ngoài phục vụ nhu cầu hàng ngày, người dân đã tư duy trồng để làm hàng hóa, biết liên kết nhóm, biết canh khung giá, biết giữ chất lượng đồng đều. Rau và hoa từ đó đã trở thành sản phẩm chủ lực của xã.

Trồng rau, hoa gắn với du lịch trải nghiệm

Sự phát triển của vùng rau Quản Bạ những năm qua trước hết là câu chuyện chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Từ diện tích ngô năng suất thấp, xã vận động người dân chuyển sang cây có giá trị cao hơn căn cứ vào điều kiện tiểu khí hậu và khả năng tiêu thụ. Kết quả là trên 346 ha đã được chuyển đổi, trong đó 36,2 ha chuyển đổi hoàn toàn, 310 ha chuyển đổi theo mùa vụ. Nhóm rau trái vụ như dưa chuột, cà chua, cà tím, bí nếp, bắp cải… vừa phù hợp điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu địa phương, vừa tránh được cảnh được mùa, rớt giá thông qua giãn vụ linh hoạt.

Theo ông Vàng Minh Chương, Trưởng phòng Kinh tế xã Quản Bạ cho biết: Xã đã ban hành kế hoạch phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Trọng tâm trước mắt là rà soát các mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ, đặc biệt tại vùng Quyết Tiến (cũ) - nơi tập trung các mô hình sản xuất rau chủ lực. "Trên cơ sở mô hình hiện có, chúng tôi sẽ đánh giá ưu, nhược điểm, phát huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu để triển khai đồng bộ các giải pháp phát triển các vùng chuyên canh rau hàng hóa gắn với liên kết tiêu thụ", ông Chương cho hay.

Về tổ chức tiêu thụ, mỗi thôn bố trí 1 - 2 hộ làm đầu mối thu mua cho bà con. Từ các đầu mối này, doanh nghiệp sẽ nắm thông tin mùa vụ, sản lượng không chỉ trong xã mà cả các địa phương khác, qua đó ổn định giá, nâng giá trị sản phẩm và tránh rủi ro khi đầu tư lớn gặp cảnh rớt giá. Định hướng chung là sản xuất theo hướng hàng hóa, theo tín hiệu thị trường.

Song song đó, xã quy hoạch và mở rộng vùng sản xuất rau tập trung, ứng dụng khoa học - kỹ thuật, duy trì và phát triển liên kết sản xuất - tiêu thụ, đồng thời gắn trồng rau, hoa với du lịch trải nghiệm để tăng dịch vụ và đầu ra. "Chúng tôi cũng nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu cho từng sản phẩm, từng đơn vị sản xuất, hình thành nhãn nhận diện theo đầu mối để quản lý vùng trồng. Mục tiêu là sản xuất sản lượng lớn, tập trung, bảo đảm chất lượng và thương hiệu cho rau Quản Bạ”, ông Chương cho biết thêm.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã Quản Bạ nhiệm kỳ 2025 - 2030 xác định rõ mục tiêu chuyển đổi thêm 200 ha các cây trồng năng suất thấp sang cây có giá trị kinh tế cao (30 ha chuyên canh, 170 ha chuyển đổi theo mùa vụ); nâng giá trị sản phẩm đạt từ 80 triệu đồng/ha trở lên. Một trong ba khâu đột phá là phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp gắn với ứng dụng khoa học công nghệ và mở rộng liên kết tiêu thụ sản phẩm.