"Trước khi ăn cơm phải đóng cửa, trước khi đi ngủ phải lau giường, trước khi ra đường phải kín mít..."- thói quen sinh hoạt này của người dân ở tiểu khu La Mát, thị trấn Kiện Khê, (Thanh Liêm - Hà Nam) minh họa rõ nét hơn nỗi thống khổ mà mấy chục năm nay họ phải gồng mình hứng chịu...
Tiểu khu bụi nhất hành tinh
Chúng tôi tìm về tiểu khu La Mát trong tiết heo may của những ngày cuối thu. Chưa kịp tận hưởng làn gió mát mẻ từ cánh đồng thổi vào thì một chiếc ôtô tải chở đá phóng vèo qua. Toàn bộ mặt mũi, tóc tai, quần áo của chúng tôi bị phủ một lớp bụi trắng xóa. Trên đường từ cầu Kiện Khê đến tiểu khu La Mát có chiều dài hơn 2km, chúng tôi còn phải hứng chịu thêm 30 cuộc “oanh tạc” như vậy.
Tiểu khu La Mát từ lâu được mệnh danh là “Hạ Long trên cạn” do có những dãy núi đá hùng vĩ chạy dài bao quanh thôn được nhà nước công nhận là di sản. Mấy chục năm trước, khi các nhà máy xi măng, công ty khai thác đá và lò vôi mọc lên, người dân vội mừng vì nghĩ sẽ có công ăn việc làm. Nhưng lợi trước mắt chưa thấy đâu mà hiểm họa lâu dài đã rõ mồn một.
Không biết có phải do bức xúc quá lâu hay không mà câu đầu tiên ông Vũ Văn Quyết, trưởng tiểu khu La Mát “đãi” chúng tôi là những lời than vãn: “Khổ lắm rồi các anh ạ! Bụi, bụi, lúc nào, chỗ nào cũng là bụi. Mấy chục năm nay chúng tôi sống mà còn khổ hơn là chết. Đấy, không tin anh nhìn mà xem”. Theo hướng cánh tay của ông Quyết chỉ chúng tôi nhìn thấy một loạt các công ty xi măng, xí nghiệp xay đá rồi lò vôi bao trọn xung quanh tiểu khu. Bên trên, những cột khói đen kịt, trắng xóa không ngừng tuôn xối xả.
Tiểu khu La Mát có trên 300 hộ gia đình với hơn 1.800 nhân khẩu. Diện tích đất nông nghiệp khoảng 200 mẫu (1mẫu = 360m2), nhưng đã dành một phần cho việc phát triến công nghiệp. Từ ngày các nhà máy chuyển về hoạt động tại đây không khí trở nên ô nhiễm nghiêm trọng, mùa màng luôn thất bát. “Mất mùa cũng phải thôi bởi khói bụi, ô nhiễm nặng nề như vậy người còn không sống được huống chi là hoa màu. Điển hình như hai vụ lúa gần đây, năng suất thu hoạch chưa đến 1 tạ/sào. Lúa đang chuẩn bị phơi mầu bị bụi bám vào, rồi khói nhà máy xả ra lép gần hết. Nhìn cánh đồng vàng rộm chuyển sang màu trắng mà ruột gan nông dân chúng tôi đau như bị ai cắt, xách liềm đi gặt mà không cầm được nước mắt. Nếu tình hình này cứ tiếp diễn thì chúng tôi không biết sống sao đây?”- Chị Nguyễn Thị Lệ, người dân La Mát bức xúc nói.
Đứng giữa ngã tư tiểu khu La Mát trong vòng 30 phút đồng hồ, chúng tôi đếm được hàng trăm lượt xe tại hạng nặng, hạng nhẹ, công nông thi nhau quần xéo con đường lỗ chỗ ở gà, ổ vịt. Cả một đoạn đường 5km luôn được bao phủ trong làn khói, bụi dày đặc. Cách 20m đã không nhìn rõ người, hai bên đường màu xanh của cây cối đã hoàn toàn biến mất và thay vào đó là một màu trắng xóa, xác xơ. Tiếng nổ mìn uỳnh uỳnh, tiếng máy xay đá vang lên chát chúa, tiếng máy đào đá ầm ầm hòa lẫn tiếng rầm rập của đội xe chở đá thay nhau tra tấn màng nhĩ người dân nơi đây. Giả sử, có một cuộc thi tìm nơi nào bụi nhất hành tinh, tôi nghĩ rằng La Mát chắc chắn sẽ giành giải nhất.
Chết dần, chết mòn
Mới ở La Mát một ngày mà chúng tôi đã không chịu nổi. Vậy mà hơn 20 năm chịu đựng cuộc sống như vậy, đủ biết người dân La mát khổ đến chừng nào. Từ trong làng cho đến ngoài đường nhà nào cũng cửa đóng then cài, phông rèm kín mít nhưng chẳng ăn thua. Dọn mâm cơm chưa kịp ăn bụi đã bám đầy bát đũa. Bụi nhiều đến mức mà người dân La Mát đã hình thành thói quen: Ăn cơm là phải đóng cửa, đi ngủ là phải lau giường, ra đường là phải kín mít... Mấy chục năm nay chưa có vị khách nào đến La Mát chơi được vài ngày, bởi hôm trước hôm sau đã phải bỏ về vì không chịu được ô nhiễm.
Ông Quyết cho biết thêm: Xung quanh tiểu khu La Mát có trên 10 lò vôi ngày nào cũng hoạt động hết công suất. Ba nhà máy xi măng và rất nhiều xí nghiệp xay đá tư nhân. Ông bảo đêm nào cũng có một thứ mùi hắc xè xè như phân lợn tràn vào khu dân cư khiến người dân tức ngực, khó thở. Ở làng đã có cả chục người chết vì bệnh ung thư và những bệnh liên quan đến đường hô hấp.
Rất nhiều những cuộc họp, những tờ đơn cùng lời khẩn cầu của người dân tiểu khu La Mát, thị trấn Kiện Khê được gửi tới các cơ quan chức năng nhưng vẫn chưa thấy có chuyển biến gì rõ rệt. Thậm chí, sự ô nhiễm, độc hại mỗi ngày một tăng lên. Người già chết sớm hơn bình thường, trẻ con thì còi cọc, chậm lớn, bệnh tật luôn thường trực. Tình hình tội tệ này nếu không được các cơ quan chức năng can thiệp kịp thời thì hiển hiện trong một tương lai không xa, bản danh sách những làng ung thư sẽ có tên La Mát.
Lo lắng hơn, tuổi thọ của người dân ở đây thấp hơn nơi khác rất nhiều. Thời gian gần đây, tại làng xuất hiện một căn bệnh lạ chưa rõ nguyên nhân, cướp đi mạng sống của các ông: Dương Văn Canh (60 tuổi), Trần Văn Nam (64 tuổi), Trần Văn Các (69 tuổi), Trần Văn Hiếu (62 tuổi). Hầu hết các ông trước khi qua đời đều có chung một triệu trứng khó thở, cảm, liệt nửa người. Những cái chết bí ẩn liên tiếp của nhiều người trong một thời gian ngắn khiến người dân nơi đây vô cùng hoang mang lo lắng.
Để minh chứng cho chúng tôi thấy hết ảnh hưởng và tác hại của khói bụi gây nên, anh Trần Văn Thức một người dân sống ở mặt đường dẫn chúng tôi vào nhà. “Đây là cái tủ tôi đóng để bán hàng tạp hóa, nhưng bụi quá nên đành phải bỏ. Đấy! Anh thấy không, đồ dùng, bàn ghế bụi có khiếp không, đầu quay đĩa bụi vào mắt từ không còn quay được nữa. Kia là đàn vịt nhà tôi, trước kia đông lắm nhưng giờ chỉ còn vài chục con. Nhốt ở nhà thì thức ăn tốn kém, nhưng hễ thả ra đồng là tối về sẽ chết một vài con.
Mới đầu, tôi không biết là vịt nhà mình mắc phải bệnh gì. Nhưng khi để ý đến những cột khói đen kịt và dòng nước đen ngòm, hôi thối nồng nặc, tôi đã hiểu vì sao. Trồng trọt thì mất mùa, chăn nuôi thì chết sạch, bò thả ra đồng ăn cỏ khi đi thì lông màu vàng khi về thành màu trắng. Nhiều người đã bỏ làng đi rồi, có lẽ vợ chồng tôi cũng phải đi thôi, chứ ở đây sớm muộn cũng chết non!”.
