Xã Ngân Sơn (tỉnh Thái Nguyên) có 27 thôn, diện tích tự nhiên hơn 145km2, 8.260 nhân khẩu, 6 dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao, Kinh, Hoa cùng sinh sống, kinh tế dựa vào sản xuất nông, lâm nghiệp. Trên vùng đất rẻo cao này, người dân đã tận dụng lợi thế hình thành những vùng chuyên canh cây trồng đặc hữu, nổi bật là vùng trồng cây dẻ, cây lê, đào, lúa khẩu nua Lếch.
Từ quốc lộ 3, tuyến đường bê tông nhỏ hẹp xuyên qua những dãy núi dẫn đến bản Tặc. Xung quanh bản là những dãy núi trùng điệp, khí hậu khắc nghiệt vào mùa đông, dưới thung lũng là những vườn lê trĩu quả.
Bà Nguyễn Thị Sen chăm sóc vườn cây ăn quả của gia đình. Ảnh: Ngọc Tú.
Gia đình bà Nguyễn Thị Sen, thôn Bản Tặc (xã Ngân Sơn) có vài chục cây lê, vụ vừa rồi, tiền bán quả lê giúp gia đình mua được xe máy, trang trải sinh hoạt gia đình. Bà Sen cho biết, gia đình có chục cây lê khoảng 15 năm tuổi, vụ thu hoạch vừa rồi mỗi cây mang lại hơn 4 triệu đồng. Ruộng ít, thu nhập chính của gia đình dựa vào trồng cây ăn quả, nếu được mùa, giá bán tốt, mỗi năm thu được vài chục triệu đồng. Ngoài trồng lê, gia đình cũng trồng xen nhiều loại cây ăn quả khác như trám đen, dẻ, hồng không hạt.
Xã Ngân Sơn có khoảng 28ha cây lê, năng suất trung bình 90 tạ/ha. Quả lê Ngân Sơn có vị có ngọt đặc trưng, là mặt hàng nông sản được khách hàng ưa chuộng. Những năm gần đây, xã Ngân Sơn tích cực hỗ trợ người dân thâm canh, xây dựng thương hiệu quả lê, phấn đấu đưa loại quả đặc sản này thành sản phẩm OCOP.
Ngoài lê, xã Ngân Sơn còn nổi tiếng với hạt dẻ, một loại cây trồng đặc trưng của vùng đất này. Cây dẻ ở Ngân Sơn đã được trồng từ lâu, hạt dẻ ở đây nổi tiếng thơm ngon, có giá trị dinh dưỡng cao, được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Xã Ngân Sơn hiện có hơn 89ha cây dẻ, trong đó có gần 25ha đã cho thu hoạch, năng suất trung bình đạt 44tạ/ha, sản lượng đạt khoảng 107 tấn/năm.
Hạt dẻ Ngân Sơn trở thành mặt hàng được nhiều người ưu chuộng. Ảnh: Ngọc Tú.
Sau khi sáp nhập, xã Ngân Sơn mở rộng địa giới hành chính, không gian phát triển nông nghiệp ngày càng thuận lợi. Nổi bật là vùng trồng lúa khẩu nua Lếch được mở rộng. Hiện nay, diện tích loại cây trồng này đã tăng lên hơn 46ha, sản phẩm gạo khẩu nua Lếch đã được công nhận OCOP 3 sao. Khẩu nua lếch Ngân Sơn là giống cây bản địa tạo ra hạt gạo dẻo, mùi vị thơm ngon, chất lượng vượt trội, phù hợp với xu hướng tiêu dùng gạo đặc sản.
Trong định hướng phát triển nông nghiệp, xã Ngân Sơn tập trung nguồn lực hỗ trợ người dân mở rộng diện tích trồng cây đào, đến nay đạt hơn 12ha. Không chỉ cho thu hoạch quả, người trồng đào đã xây dựng nhiều địa điểm trải nghiệm du lịch sinh thái, thu hút du khách vào mỗi mùa hoa đào nở.
Ông Nông Bình Cương, Bí thư Đảng ủy xã Ngân Sơn cho biết, xã xác định phát triển cây trồng đặc sản thành sản phẩm hàng hóa có thương hiệu, đủ sức cạnh tranh giúp người dân nâng cao thu nhập. Tuy nhiên diện tích trồng còn nhỏ, chưa hình thành được vùng chuyên canh lớn, khâu chế biến, bảo quản chưa đồng bộ, đầu ra phụ thuộc thương lái nên giá trị gia tăng chưa cao.
Thời gian tới, xã tập trung quy hoạch vùng sản xuất tập trung cho từng loại cây trồng, bảo đảm quy mô đủ lớn để sản xuất hàng hóa. Hình thành vùng chuyên canh hữu cơ, VietGAP, khuyến khích thành lập hợp tác xã để nâng cao hiệu quả sản xuất.
Tập trung hướng dẫn người dân ứng dụng khoa học, kỹ thuật và chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp, áp dụng biện pháp canh tác tiên tiến, sử dụng giống chất lượng cao, đầu tư công nghệ sau thu hoạch, bảo quản, đóng gói, chế biến.
Xây dựng và phát triển chuỗi liên kết 4 nhà, hình cánh đồng lớn đối với lúa khẩu nua Lếch, phát triển hợp tác xã nông nghiệp đảm bảo liên kết từ khâu trồng, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm từ cây lê, hồng, hạt dẻ. Đẩy mạnh giới thiệu sản phẩm, ký kết hợp đồng bao tiêu dài hạn với doanh nghiệp chế biến, siêu thị, cửa hàng nông sản sạch, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nhà máy chế biến nông sản tại địa phương.
Cây dẻ ở Ngân Sơn chủ yếu trồng dọc theo sườn núi, nơi đất có độ dốc cao, thường xuyên khô hạn. Ảnh: Ngọc Tú.
Xã Ngân Sơn cũng tập trung xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại, đăng ký chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, thiết kế bao bì, tem truy xuất nguồn gốc, nâng cao uy tín trên thị trường cho các sản phẩm đặc sản. Phấn đấu xây dựng các sản phẩm OCOP chủ lực đạt 4 sao, 5 sao.
Bên cạnh mở rộng diện tích cây trồng đặc hữu, xã cũng đồng thời phát triển mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm gắn với vùng trồng cây đặc sản của địa phương. Tổ chức các lễ hội như: Ngày hội cây dẻ vùng cao; Lễ hội Lê Ngân Sơn; Hội xuân bên sắc hoa đào; Tuần lễ khẩu nua Lếch Ngân Sơn để quảng bá, thu hút khách du lịch.
