Diện mạo mới nông thôn TP.HCM: [Bài 5] Cơ giới hóa để nông nghiệp bứt phá

Khi máy móc bước vào đồng ruộng, ao tôm

Trước năm 2023, mỗi khi đến kỳ thu hoạch, xưởng sơ chế của Hợp tác xã (HTX) Bưởi da xanh Hắc Dịch (phường Tân Thành) luôn trong tình trạng quá tải. Gần chục thành viên phải rửa từng trái bưởi, lau từng vết bám do rệp hay bụi đất gây ra - công việc kéo dài hàng giờ, tốn sức mà sản phẩm lại thiếu đồng đều. Chưa kể, có những thời điểm việc huy động nhân công với số lượng nhiều và liên tục như thế cũng là điều khó khăn với HTX.

“Có ngày chúng tôi phải huy động 12 người chỉ để làm sạch bưởi. Mùa nắng thì đỡ, chứ mùa mưa hoặc khi bưởi bị rệp sáp bám là xuống màu, bán rất chậm”, chị Nguyễn Thị Thùy Dung, Phó Giám đốc HTX nhớ lại.

Bước ngoặt đến khi đầu năm 2023, HTX được Chi cục Phát triển nông thôn hỗ trợ dây chuyền sơ chế hiện đại gồm các công đoạn phân loại, rửa ozone, phun dung dịch bảo vệ và đóng gói tự động. Nhờ đó, năng suất tăng gấp đôi, nhân công giảm một nửa, tỷ lệ hao hụt sau thu hoạch giảm mạnh. “Từ lúc có máy, trái bưởi sạch hơn, bóng hơn và để được lâu hơn. Nhờ đó, sản phẩm đạt chuẩn siêu thị, giá bán tăng thêm khoảng 20% ở các đơn hàng cao cấp”, chị Dung chia sẻ thêm.

Tại HTX Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Lá Xanh (xã Long Điền), việc đưa máy cấy lúa vào sản xuất cũng mở ra hiệu quả bất ngờ. Trước đây, bà con trồng lúa nơi đây chủ yếu gieo sạ, phụ thuộc thời tiết. Mưa lớn chỉ cần vài trận là lúa đổ ngã hàng loạt, năng suất giảm đáng kể. Sau khi được hỗ trợ máy cấy lúa trong khuôn khổ mô hình liên kết điểm năm 2023, HTX bắt đầu cho thành viên thử nghiệm. Kết quả vượt ngoài mong đợi. Lúa được cấy bằng máy bám rễ chắc hơn, ít đổ ngã.

“Máy cấy không chỉ giúp chủ động thời vụ, giảm công lao động, tiết kiệm giống, tăng năng suất mà còn giúp chúng tôi giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, cắt giảm chi phí và hướng đến chuỗi sản xuất lúa gạo chất lượng cao”, ông Lê Cảnh Đạt, Chủ tịch HĐQT HTX cho biết.

Cơ giới hóa giúp HTX Lá Xanh không chỉ ổn định năng suất mà còn giảm lượng giống gieo, giảm phun thuốc, góp phần cắt giảm chi phí và hạn chế phát thải. Đây là bước chuyển quan trọng để HTX tiến đến xây dựng chuỗi lúa gạo chất lượng cao, vốn là điều mà trước đây với phương thức canh tác truyền thống rất khó thực hiện.

Không chỉ có máy cấy lúa, HTX Lá Xanh cũng là đơn vị được Chi cục Phát triển nông thôn hỗ trợ nhiều loại máy móc gồm: máy xay xát gạo liên hoàn, máy sàng gạo, máy đánh bóng gạo, cân điện tử và máy đóng gói may bao, hệ thống gầu múc cùng các phụ kiện lắp đặt, đổ chân đế bê tông và bồ chứa lúa, máy tách màu gạo… Tổng kinh phí mà HTX được hỗ trợ gần 1,2 tỷ đồng.

Ở lĩnh vực thủy sản, HTX Chợ Bến (xã Long Điền) đã thay đổi toàn diện khi được hỗ trợ đầu tư hệ thống tự động hóa ao nuôi tôm - gồm quạt nước, tạo oxy, quan trắc môi trường và cho ăn tự động.

“Trước năm 2023, HTX chỉ có 8 ao nuôi, phần lớn vẫn điều hành thủ công, theo dõi môi trường bằng kinh nghiệm, cho ăn bằng tay, quạt nước không đồng bộ. Năng suất bấp bênh, rủi ro dịch bệnh luôn rình rập. Sau khi được nhà nước hỗ trợ, HTX mạnh dạn mở rộng từ 8 lên 10 ao nuôi. Năng suất tăng từ 30 lên 35 tấn/ao, hiệu quả rõ rệt”, ông Huỳnh Văn Thuyết, Giám đốc HTX chia sẻ.

Việc áp dụng thiết bị tự động hóa giúp kiểm soát môi trường nuôi theo thời gian thực, giảm rủi ro dịch bệnh và tăng tỷ lệ sống của tôm là yếu tố sống còn trong nghề nuôi biển công nghệ cao.

Đòn bẩy cho nông nghiệp hiện đại, xanh và bền vững

Sau khi mở rộng địa giới hành chính, TP.HCM (mới), bao gồm TP.HCM cũ, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đang hình thành bức tranh nông nghiệp đa dạng nhưng thống nhất theo hướng hiện đại, xanh và bền vững. Trong đó, cơ giới hóa được xem là “đòn bẩy” then chốt giúp các HTX, nông dân và doanh nghiệp liên kết chặt chẽ, đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nếu như TP.HCM nổi bật với nông nghiệp đô thị chất lượng cao, Bình Dương đẩy mạnh tự động hóa và số hóa trong quản lý đất - nước - phân bón, thì Bà Rịa - Vũng Tàu đóng vai trò vùng nguyên liệu chiến lược cho chế biến và xuất khẩu. Trước đây, địa phương này từng triển khai Dự án cơ giới hóa nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch nhằm giảm lao động chân tay, hạn chế ô nhiễm và nâng cao năng suất.

Ông Vũ Ngọc Đăng, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn TP.HCM nhận định: “Cơ giới hóa giúp giảm sức lao động, dùng máy móc thay con người. Các công nghệ do người Việt làm chủ được áp dụng ngay, khi nhìn thấy hiệu quả từ hỗ trợ của Nhà nước, doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư thêm, tạo vùng trồng an toàn và đảm bảo giá thành cho nông dân”.

Hơn hết, điểm mấu chốt của chương trình hỗ trợ cơ giới hóa là tạo niềm tin đầu tư. “Khi HTX thấy hiệu quả thực, họ sẵn sàng bỏ vốn đối ứng để nâng cấp mô hình. Khi nông dân nhận thấy công nghệ mang lại lợi ích thật, họ tự nguyện thay đổi. Đó mới là động lực bền vững”, ông Đăng trao đổi thêm.

Ông Nguyễn Văn Tài nông dân tại xã Long Điền là minh chứng cụ thể: “Trước đây, tôi trồng rau theo kinh nghiệm, thu nhập bấp bênh. Sau khi được dùng máy gieo hạt, máy thu hoạch, sản phẩm đều hơn, được thương lái thu mua với giá cao hơn. Tôi tin đây là hướng đi bền vững cho nông dân TP.HCM”.

Từ những mô hình thực tế, TP.HCM đang hình thành nền nông nghiệp mới: sản xuất quy mô lớn thay cho manh mún, tự động hóa - số hóa thay cho kinh nghiệm thủ công, liên kết chuỗi, chế biến và tiêu thụ hiện đại thay cho tiêu thụ tự phát. Cơ giới hóa không chỉ giúp nâng cao năng suất và giảm chi phí, mà còn mở đường cho nông nghiệp xanh và bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế.

Với sự kết hợp giữa thế mạnh của ba vùng: TP.HCM đô thị chất lượng cao, Bình Dương công nghệ cao và Bà Rịa - Vũng Tàu vùng nguyên liệu chiến lược, ngành nông nghiệp TP.HCM đang chuyển mình mạnh mẽ, khẳng định hướng đi đúng đắn trong quá trình hiện đại hóa và phát triển nông thôn mới bền vững.