Diện mạo mới nông thôn TP.HCM: [Bài 2] Hướng tới nhiều sản phẩm OCOP 5 sao

OCOP nhiều nhưng thiếu sản phẩm 5 sao

TP.HCM là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, sở hữu nền nông nghiệp đô thị năng động với hệ sinh thái sản xuất - chế biến - tiêu thụ ngày càng hoàn thiện. Hiện thành phố có hơn 1.000 sản phẩm OCOP, trong đó 786 sản phẩm đạt 3 sao và 220 sản phẩm đạt 4 sao. Nhiều sản phẩm đã khẳng định được vị thế trên thị trường, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế nông thôn của đô thị đặc biệt này.

Nhiều sản phẩm OCOP của TP.HCM hiện đã có mặt trên thị trường quốc tế. Các chủ thể như HTX Sinh vật cảnh Sài Gòn, Công ty CP Sinh vật cảnh Thiên Đức, HTX Vườn lan Việt đang xuất khẩu cá cảnh, hoa lan và cây kiểng vào các thị trường khó tính như Đức, Hà Lan, Nhật Bản và Úc. Ở nhóm thực phẩm chế biến, Tánh Long, Huynh Đệ Tề Hùng đã đưa trái cây sấy và đặc sản nông nghiệp sang Hàn Quốc, Singapore; những thương hiệu lớn như Minh Long, HTX Măng Tây Xuân Nghi, nước mắm Trí Hải, mật ong Xuyên Mộc, muối sạch Long Điền và nhóm hải sản chế biến của Baseafood… đang khẳng định sức mạnh với các sản phẩm đặc trưng, được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế và xuất khẩu đều đặn sang nhiều thị trường lớn.

Tuy nhiên, điều đáng nói, đến nay thành phố vẫn chưa có sản phẩm nào đạt chuẩn OCOP 5 sao. Bà Phạm Vũ Hồng Minh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn TP.HCM, nguyên nhân chính nằm ở quy mô sản xuất nhỏ, phân tán khiến nhiều chủ thể khó đáp ứng tiêu chuẩn cao về chất lượng, an toàn và năng lực liên kết chuỗi giá trị.

“Dù nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào bao bì, mẫu mã, công nghệ chế biến, việc chuẩn hóa sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế vẫn chưa đồng đều. Công tác truyền thông và xây dựng thương hiệu còn hạn chế; các chính sách hỗ trợ ở một số địa phương chưa thực sự đồng bộ, thiếu sự gắn kết giữa vùng nguyên liệu, chế biến và tiêu thụ”, bà Hồng Minh trao đổi.

Bên cạnh đó, nhiều hợp tác xã và hộ sản xuất vẫn gặp khó về vốn, nhân lực và trình độ quản trị để có thể nâng cấp sản phẩm theo hướng đạt chuẩn 5 sao vốn là điều đòi hỏi tiêu chuẩn rất cao, hướng đến xuất khẩu và năng lực cạnh tranh quốc tế.

“Trong giai đoạn tới, TP.HCM xác định tập trung mạnh vào chất lượng và tính bền vững của sản phẩm OCOP. Thành phố ưu tiên những nhóm sản phẩm có lợi thế đặc trưng như thực phẩm chế biến, đồ uống, thủ công mỹ nghệ sáng tạo, sinh vật cảnh, nông sản công nghệ cao và các sản phẩm du lịch nông nghiệp - sinh thái gắn với văn hóa địa phương”, bà Minh trao đổi thêm.

Các chủ thể sẽ được hỗ trợ sâu hơn về quản trị sản xuất, truy xuất nguồn gốc, cải tiến bao bì, thiết kế nhận diện thương hiệu, tiêu chuẩn hóa theo HACCP, ISO hoặc tiêu chuẩn quốc tế phù hợp từng thị trường. Thành phố cũng chuẩn bị triển khai các gói hỗ trợ vốn ưu đãi, chương trình khởi nghiệp nông nghiệp và tư vấn xây dựng “câu chuyện sản phẩm” - yếu tố ngày càng quan trọng trong thị trường tiêu dùng hiện đại.

Mục tiêu giai đoạn 2026-2030, TP.HCM sẽ chuyển từ phát triển số lượng sang phát triển chiều sâu. Trong đó, định hướng OCOP phải trở thành “OCOP xanh” - sử dụng nguyên liệu sạch, thân thiện môi trường; “OCOP thông minh” - ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ truy xuất; và “OCOP bền vững” - gắn với kinh tế tuần hoàn và giá trị văn hóa bản địa.

Cơ hội tạo sản phẩm 5 sao từ liên kết vùng sau sáp nhập

Việc hợp nhất TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu mở ra không gian phát triển rộng lớn cho chương trình OCOP. Từ đô thị trung tâm đến vùng công nghiệp - logistics và vùng nông nghiệp - du lịch biển, một chuỗi giá trị hoàn chỉnh được thiết lập.

TP.HCM có lợi thế về nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, thiết kế bao bì và kết nối thị trường; Bình Dương mạnh về công nghiệp chế biến, công nghệ bảo quản và logistics; Bà Rịa - Vũng Tàu giàu sản phẩm nông nghiệp, thủy sản đặc trưng và không gian du lịch cộng đồng. Sự liên kết này giúp hình thành những sản phẩm OCOP cấp vùng, từ sản xuất đến chế biến, quảng bá và tiêu thụ… đủ sức đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Theo các chuyên gia, trong tầm nhìn dài hạn, TP.HCM hoàn toàn có thể xây dựng Trung tâm OCOP vùng Đông Nam bộ, hỗ trợ tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc, sở hữu trí tuệ, marketing, xuất khẩu và thương mại điện tử cho toàn vùng. Đây sẽ là “bệ phóng” để nhiều sản phẩm đặc trưng của vùng trở thành sản phẩm 5 sao trong thời gian tới.

Theo TS Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, TP.HCM đang sở hữu ba nhóm sản phẩm có khả năng phát triển lên chuẩn OCOP 5 sao.

Thứ nhất là nhóm thực phẩm chế biến vốn thế mạnh nổi bật của Thành phố, bởi đây là địa phương có hệ sinh thái doanh nghiệp lớn, dây chuyền hiện đại và nguồn nguyên liệu liên kết ổn định. Các sản phẩm trái cây sấy, nước mắm, bánh kẹo, thực phẩm dinh dưỡng… có cơ hội rất lớn khi được chuẩn hóa theo thị trường xuất khẩu.

Thứ hai là nhóm nông nghiệp đô thị đặc trưng như cá cảnh, hoa lan, cây kiểng, rau thủy canh… vốn là thương hiệu riêng có của TP.HCM đang có nhu cầu thị trường mạnh, dễ tạo giá trị gia tăng khi được đầu tư bài bản về bao bì, truy xuất và câu chuyện sản phẩm.

Bên cạnh đó, nhóm sản phẩm du lịch dịch vụ nông thôn đang phát triển mạnh ở Củ Chi, Cần Giờ, Hóc Môn, Nhà Bè, Vũng Tàu, Xuyên Mộc... Khi du lịch sinh thái - văn hóa - trải nghiệm được gắn với OCOP, giá trị sản phẩm sẽ không chỉ nằm ở hàng hóa mà còn nằm ở trải nghiệm và câu chuyện địa phương.

“Nếu biết chuẩn hóa chất lượng, làm mạnh câu chuyện sản phẩm và gắn kết chặt với du lịch - văn hóa địa phương, TP.HCM hoàn toàn có thể đưa ba nhóm sản phẩm thế mạnh này trở thành những ứng viên đầu tiên chạm chuẩn OCOP 5 sao trong giai đoạn tới”, TS Trần Minh Hải nhấn mạnh.

Chi cục Phát triển nông thôn TP.HCM đang phối hợp các sở, ngành tổ chức đào tạo, tập huấn chuyên sâu về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, thiết kế bao bì, truy xuất nguồn gốc, đổi mới sản phẩm và sở hữu trí tuệ. Thành phố cũng thúc đẩy việc kết nối chủ thể OCOP với các hệ thống phân phối, sàn thương mại điện tử, đơn vị tư vấn và nhà thiết kế để nâng cao tính cạnh tranh và mở rộng thị trường. Các hội chợ OCOP vùng và sự kiện quảng bá cũng được duy trì thường xuyên, tạo cầu nối giữa sản phẩm nông thôn với người tiêu dùng đô thị.

TP.HCM kỳ vọng chương trình OCOP sẽ trở thành động lực mạnh mẽ trong chiến lược xây dựng nông thôn mới nâng cao, giúp người dân có thêm thu nhập, tiếp cận khoa học kỹ thuật và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị kinh tế nông thôn.

Về lâu dài, OCOP không chỉ là một chứng nhận mà là quá trình nâng tầm thương hiệu nông sản đô thị - đặc trưng, an toàn, truy xuất rõ ràng, mang “hồn Thành phố”. Khi được gắn với chuyển đổi số, kinh tế xanh và liên kết vùng, chương trình OCOP sẽ tạo ra mô hình kinh tế nông thôn hiện đại, thân thiện môi trường và giàu bản sắc.

TP.HCM định vị mục tiêu: trở thành đô thị lớn nhưng giữ được giá trị nông nghiệp xanh; phát triển công nghiệp - dịch vụ nhưng vẫn duy trì bản sắc văn hóa nông thôn và quan trọng hơn hết, hình thành những sản phẩm OCOP 5 sao có khả năng hội nhập quốc tế, góp phần lan tỏa hình ảnh một TP.HCM sáng tạo và bền vững.