Phát triển làng nghề Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050

Ông Nguyễn Đình Hoa - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội nhấn mạnh, các làng nghề đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn. Vậy nên việc triển khai đề án phát phát triển làng nghề trên địa bàn Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050 là hết sức cần thiết.

Theo báo cáo, Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề trong đó 268 làng nghề đã được công nhận. “Sức khỏe” của các làng nghề Hà Nội thể hiện qua nhiều chỉ số. Thứ nhất tổng doanh thu đạt trên 24.000 tỷ đồng trong đó khoảng 20 làng nghề có doanh thu trên 50 tỷ đồng, 70 làng nghề có doanh thu từ 20-50 tỷ đồng, 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10-20 tỷ đồng, một số làng nghề đặc biệt đạt doanh thu trên 1.000 tỷ đồng. Thu nhập bình quân của lao động tại các làng nghề Hà Nội từ 5-8 triệu đồng/tháng, tuy cao hơn thuần nông nhưng chưa tương xứng với chi phí sinh hoạt và trình độ tay nghề của đội ngũ thợ giỏi.

Thứ hai là các vùng nguyên liệu tập trung cho làng nghề dần bị thu hẹp bởi quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa và cạnh tranh từ các loại cây trồng khác. Nhiều làng nghề thiếu nguyên liệu tại chỗ, phải mua từ nơi khác hoặc nhập khẩu khiến giá thành tăng và giảm sức cạnh tranh sản phẩm. Các kênh cung ứng với các tỉnh, thành chưa chặt chẽ, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ngoài ra, việc thiếu công nghệ kiểm soát chất lượng và thiếu các trung tâm giao dịch cung ứng nguyên liệu cũng gây ra khó khăn cho các làng nghề.

Thứ ba là địa điểm hoạt động và hạ tầng làng nghề chủ yếu trong khu dân cư. Bởi vậy diện tích mặt bằng sản xuất chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đường giao thông kết nối vào làng nghề và vùng nguyên liệu chưa đạt chuẩn cho xe tải lớn, thiếu các kho lạnh bảo quản sản phẩm. Hạ tầng ở các cụm công nghiệp xuống cấp, chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến khả năng phát triển và sức hấp dẫn của làng nghề trong du lịch và kinh doanh.

Thứ tư là tổ chức sản xuất và liên kết sản xuất. Các làng nghề Hà Nội có hơn 184.000 cơ sở sản xuất trong đó 95,5% là hộ cá thể, còn lại là doanh nghiệp, HTX. Số hộ tham gia HTX còn ít, các chuỗi liên kết chưa đa dạng. Ngoài ra, quy hoạch vùng nguyên liệu còn chậm, ảnh hưởng đến việc đầu tư liên kết của doanh nghiệp.

Thứ năm là lao động. Các làng nghề Hà Nội hiện thu hút khoảng 800.000 lao động nhưng tỷ lệ chưa có bằng cấp, chứng chỉ vẫn cao, thiếu hụt đội ngũ thợ giỏi có tay nghề cao, lao động thủ công vẫn phổ biến. Cơ sở hạ tầng và nguồn lực cho dạy nghề cũng chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Thứ sáu là tỷ lệ ứng dụng khoa học công nghệ còn thấp do quy mô sản xuất nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, trình độ sử dụng công nghệ của lao động thấp… Thứ bảy là còn thiếu ý tưởng thiết kế và phát triển sản phẩm mới; thiếu sản phẩm chế biến sâu; hệ thống nhận diện thương hiệu chưa đủ mạnh, chất lượng sản phẩm chưa đạt yêu cầu.

Thứ tám là ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi ngày càng trở nên nghiêm trọng, đặc biệt ở các làng nghề chế biến nông sản thực phẩm, cơ khí, chế biến lâm sản và dệt may.
Nguyên nhân chủ yếu do việc đánh giá mức độ ô nhiễm chưa được quan tâm đúng mức; ngân sách cho bảo vệ môi trường còn hạn chế; nhận thức của các cơ sở sản xuất về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường còn yếu. Ngoài ra, việc di dời các hộ sản xuất ra khỏi khu dân cư cũng gặp khó khăn do chi phí cao. Đầu tư của các cụm công nghiệp làng nghề cho công nghệ và thiết bị sản xuất còn thấp, dẫn đến tình trạng sản xuất thủ công, công nghệ lạc hậu, làm gia tăng ô nhiễm.

Cuối cùng là công tác xúc tiến thương mại và tiêu thụ sản phẩm. Dù thành phố đã thực hiện nhiều hoạt động hỗ trợ xúc tiến thương mại cho sản phẩm làng nghề như tổ chức hội nghị, hội chợ kết nối cung cầu; hỗ trợ thiết kế mẫu mã, bao bì, xây dựng nhãn hiệu cho sản phẩm; đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP; tổ chức bình chọn sản phẩm tiêu biểu hàng năm nhưng thị trường tiêu thụ vẫn trong nước vẫn chiếm hơn 80%. Công tác xúc tiến thương mại vẫn gặp nhiều khó khăn. Nguồn lực hỗ trợ tham gia hội chợ và triển lãm còn hạn chế. Mẫu mã và chất lượng sản phẩm vẫn chưa đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hiện đại, ứng dụng chuyển đổi số của doanh nghiệp còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả thị trường.

Trước thực trạng đó, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030: Khôi phục, bảo tồn được ít nhất 5 nghề, làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền. Phấn đấu công nhận mới ít nhất 10 nghề và 25 làng nghề, làng nghề truyền thống, phát triển 10 làng nghề lên làng nghề truyền thống”. Phát triển ít nhất 3 làng nghề gắn với du lịch, hình thành 10 tour tuyến du lịch. Phấn đấu có trên 80% làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận hoạt động hiệu quả.

Phấn đấu tối thiểu 80% người lao động tại làng nghề, làng nghề truyền thống được đào tạo, đào tạo lại, tập. Trên 50% làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận có sản phẩm đạt chứng nhận OCOP đồng thời hỗ trợ số hóa cho những sản phẩm làng nghề này. Ít nhất 30% số làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận có sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ. Phấn đấu tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân các làng nghề đạt 10%/năm…

Trong một tầm nhìn xa hơn, đến năm 2050, thành phố sẽ phát triển làng nghề theo mô hình kinh tế xanh, tích hợp “đa giá trị”, gắn với bảo hộ thương hiệu; xây dựng và phát triển đội ngũ nghệ nhân, thợ giỏi có trình độ tiệm cận với trình độ ngành thủ công mỹ nghệ các nước phát triển trong khu vực và thế giới.