Xây dựng nông thôn mới bền vững: Cần ưu tiên cho miền núi khó khăn

Trong những năm qua, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã được triển khai sâu rộng, huy động được sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. 

569 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên

Năm 2025, có 144/216 xã đạt chuẩn nông thôn mới, bằng 66,7% số xã, 54 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 12 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu.

Công tác bảo vệ môi trường nông thôn có nhiều chuyển biến tích cực. Môi trường sống, an ninh trật tự, an toàn xã hội ở khu vực nông thôn ngày càng tốt hơn. Kinh tế khu vực nông thôn có sự phát triển, nông nghiệp chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa, tập trung, thúc đẩy ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, liên kết trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã khơi dậy được tiềm năng, thế mạnh của các địa phương về sản phẩm đặc sản, ngành nghề nông thôn, từng bước khẳng định giá trị và chất lượng trên thị trường. Tính đến tháng 8/2025, toàn tỉnh có 569 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó có 446 sản phẩm 3 sao, 113 sản phẩm 4 sao và 10 sản phẩm OCOP 5 sao.

Hạ tầng yếu, sản xuất nhỏ lẻ: Thách thức nông thôn mới miền núi Thái Nguyên

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, kết quả thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh chưa đồng bộ, còn khoảng cách chênh lệch lớn giữa các địa phương. Đặc biệt, kết quả xây dựng nông thôn mới ở các xã phía Bắc tỉnh Thái Nguyên (các xã thuộc tỉnh Bắc Kạn cũ) đạt rất thấp (trung bình từ 4-5 tiêu chí).

Nguyên nhân chủ yếu do xuất phát điểm, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các xã thấp và nhiều khó khăn, diện tích rộng, địa hình phức tạp, dân cư thưa thớt phân bố không đồng đều. Cùng với đó, hạ tầng kinh tế - xã hội chưa đồng bộ, hệ thống giao thông, thủy lợi, trường học, nhà văn hóa, trạm y tế... hạn chế.

Sản xuất nông nghiệp quy mô nông hộ vẫn chiếm tỷ trọng lớn, thiếu liên kết, dẫn đến giá trị gia tăng thấp và khó cạnh tranh. Nguồn lực đầu tư hạn chế, ngân sách và vốn xã hội hóa chưa đáp ứng nhu cầu đầu tư hạ tầng, sản xuất và an sinh xã hội tại các xã miền núi.

Tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai, sạt lở, lũ lụt và hạn hán ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất và đời sống tại các xã vùng cao. Tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp, thiếu khả năng ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số.

Phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới bền vững

Để rút ngắn khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, đặc biệt là khu vực miền núi phía Bắc của tỉnh, Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên đề xuất, cần tăng cường lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và các nguồn vốn hợp pháp khác. Đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, cộng đồng và người dân.

Chủ động xây dựng cơ chế phân bổ nguồn thu hợp lý, đảm bảo công bằng, ưu tiên cho các địa bàn khó khăn, đặc biệt khó khăn. Khuyến khích phát triển kinh tế hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị, mở rộng mô hình sản xuất nông nghiệp an toàn, hữu cơ, công nghệ cao. Tăng cường hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm địa phương.

Tại xã Tân Kỳ, nơi điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Giao thông tại một số thôn vẫn còn cách trở. 4 thôn (Phja Rả, Mỏ Khang, Tân Khang, Bản Giác) đi lại khó khăn, 2 thôn (Phja Rả và Khau Lồm) chưa có điện lưới quốc gia.

Kinh tế chủ yếu vẫn dựa vào nông, lâm nghiệp quy mô nhỏ lẻ, manh mún, ứng dụng khoa học - kỹ thuật trong sản xuất còn hạn chế. Tỷ lệ hộ nghèo tuy đã giảm nhưng vẫn còn ở mức 23,79%, tỷ lệ hộ cận nghèo 7,7%.

Ông Bùi Nguyên Quỳnh - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Kỳ cho rằng, để công tác xây dựng nông thôn mới đạt hiệu quả cao, cần đẩy mạnh huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư.

Thời gian tới, xã sẽ tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đây được xem là “đòn bẩy” để thúc đẩy kinh tế - xã hội. Huy động nguồn lực cho các công trình trọng điểm: Xây dựng cầu cứng vượt sông Cầu đến các thôn để kết nối giao thương; Nâng cấp các tuyến đường huyết mạch liên thôn, liên xã; Đưa điện lưới quốc gia về hai thôn bản còn lại.

Đồng thời, phát huy lợi thế tài nguyên rừng, hướng tới tín chỉ carbon gắn với bảo vệ, phát triển rừng, duy trì độ che phủ đạt 77%.

"Địa phương lấy trọng tâm phát triển nông nghiệp hàng hóa theo chuỗi giá trị gắn với du lịch. Đây là mũi nhọn kinh tế, khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của địa phương. Tân Kỳ sẽ tập trung vào các sản phẩm chủ lực như cây mơ, cây ăn quả, cây lâm nghiệp gỗ lớn. xây dựng các chuỗi liên kết từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ, tạo ra những sản phẩm OCOP có thương hiệu", ông Quỳnh chia sẻ.