Phòng dịch chắc chắn để chăn nuôi gia nhập thị trường cao cấp

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết các chương trình, kế hoạch quốc gia phòng, chống dịch bệnh cúm gia cầm (CGC), lở mồm long móng (LMLM) và dịch tả lợn Châu Phi (DTLCP) sáng 16/6, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến kết luận: Sau 5 năm triển khai, các chương trình, kế hoạch đã đạt được những kết quả quan trọng. Không chỉ góp phần kiểm soát hiệu quả nhiều loại dịch bệnh nguy hiểm, các chương trình còn tạo ra chuyển biến đáng kể về nhận thức và hành động trong toàn hệ thống, từ chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn đến người chăn nuôi.

Tuy nhiên, thực tế triển khai cũng cho thấy một số vấn đề bất cập mang tính hệ thống. Khi tổ chức chính quyền cấp huyện được điều chỉnh, nhiều nghị định, thông tư hiện hành đã không còn phù hợp với mô hình quản lý mới. Do đó, cần sớm có giải pháp rà soát, điều chỉnh và sửa đổi kịp thời các quy định pháp luật liên quan. Thứ trưởng nhấn mạnh rằng việc sửa đổi phải đi vào đúng bản chất vấn đề, không hình thức, không chắp vá, đồng thời phải đảm bảo nguyên tắc phân cấp, phân quyền rõ ràng, tạo điều kiện để các địa phương chủ động triển khai, chịu trách nhiệm và linh hoạt hơn trong công tác phòng chống dịch.

Một điểm nghẽn lớn được chỉ ra là sự thiếu nhất quán trong tổ chức tiêm vaccine tại nhiều địa phương. “Không thể có chuyện tiêm cũng được, không tiêm cũng chẳng sao”, Thứ trưởng cảnh báo. Theo Thứ trưởng, vaccine không chỉ là khuyến nghị kỹ thuật mà là một “lá chắn” bắt buộc nhằm bảo vệ đàn vật nuôi, duy trì sản xuất và giữ uy tín cho ngành chăn nuôi Việt Nam. Trong thực tế, nhiều nơi vẫn tiêm chủng mang tính hình thức, tỷ lệ bao phủ thấp, giám sát lỏng lẻo và kiểm tra chưa quyết liệt. Tình trạng này không chỉ làm suy yếu hiệu lực của các chương trình quốc gia mà còn tiềm ẩn nguy cơ tái phát các đợt dịch nghiêm trọng trên diện rộng.

Ở lĩnh vực khoa học công nghệ, ngành thú y đã có những bước tiến đáng kể như nghiên cứu thành công vaccine tái tổ hợp phòng DTLCP, giải trình tự gen các chủng virus mới. Tuy nhiên, Thứ trưởng cho rằng cần tiếp tục đầu tư có chiều sâu vào hệ thống giám sát, cảnh báo, chẩn đoán và sản xuất vaccine nội địa. Trong điều kiện hạ tầng còn hạn chế, ông đề nghị đẩy mạnh xã hội hóa, thuê dịch vụ trong các khâu như kiểm nghiệm, cấp phép và quản lý vaccine. “Không thể duy trì cơ chế độc quyền vì sẽ dẫn tới kẽ hở cho tiêu cực”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nói, đồng thời lưu ý công tác kiểm soát chất lượng cần thực hiện nghiêm ngặt, minh bạch và có sự giám sát độc lập.

Vấn đề giết mổ và an toàn thực phẩm cũng được Thứ trưởng đặt ra như một cảnh báo. Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ rõ tình trạng giết mổ nhỏ lẻ gia tăng, trong khi kiểm soát  ATTP chưa theo kịp, thậm chí còn lỏng lẻo ở một số địa phương. Nhiều vụ việc đã được phát hiện liên quan đến thịt lợn, chân gà không rõ nguồn gốc, đóng dấu kiểm dịch sai quy định, lưu thông trên thị trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân và làm giảm niềm tin vào hệ thống kiểm soát thú y. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là phải siết chặt hơn nữa hoạt động giám sát, thanh tra và xử lý vi phạm, không để an toàn thực phẩm trở thành “điểm mù” trong toàn bộ chuỗi sản xuất.

Về tổ chức bộ máy, Thứ trưởng lưu ý cần làm rõ vai trò và trách nhiệm cá nhân ở từng cấp, nhất là đối với các chi cục trưởng thú y. “Nhiều cán bộ vẫn mơ hồ, chưa thấy hết tầm quan trọng của tiêm vaccine, phòng dịch”, ông thẳng thắn. Từ thực tế này, Thứ trưởng đề nghị tăng cường truyền thông, tập huấn và nâng cao năng lực thực thi cho đội ngũ cán bộ ở cơ sở, giúp chuyển biến từ nhận thức sang hành động cụ thể, bài bản và đúng quy trình.

Trong bối cảnh ngành chăn nuôi đang chuyển mình theo hướng hiện đại, Thứ trưởng cho rằng các doanh nghiệp cần chủ động hơn trong việc xây dựng tiêu chuẩn ngành hàng, tham gia đầu tư nghiên cứu và sản xuất vaccine nội địa, đồng thời phối hợp triển khai các mô hình thực nghiệm nhằm giảm giá thành và nâng cao khả năng tiếp cận của người chăn nuôi. Ông nhấn mạnh, doanh nghiệp không thể chỉ đứng ngoài quan sát mà phải tham gia từ khâu nghiên cứu, thử nghiệm, truyền thông đến ứng dụng thực tế.

Tổng kết lại 5 năm triển khai, Thứ trưởng đánh giá cao sự đồng thuận, vào cuộc mạnh mẽ từ trung ương đến địa phương, từ cơ quan quản lý đến người dân và cộng đồng doanh nghiệp. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo không được chủ quan, bởi phía trước còn nhiều thách thức lớn: buôn lậu qua biên giới vẫn phức tạp, việc kiểm soát kháng sinh, chất cấm chưa hiệu quả, hạ tầng kỹ thuật còn yếu, tỷ lệ chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn chiếm tới 50%. Nếu không có giải pháp đồng bộ, khó có thể kỳ vọng ngành chăn nuôi Việt Nam vươn lên vị thế cao hơn trên bản đồ nông nghiệp toàn cầu.

Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, để ngành chăn nuôi có thể tiếp cận thị trường cao cấp và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, điều kiện tiên quyết là phải xây dựng được một hệ thống phòng dịch vững chắc, toàn diện. Không thể phát triển nông nghiệp hiện đại nếu vẫn giữ tư duy manh mún, cục bộ trong quản lý chăn nuôi. Ông cho rằng phát triển chăn nuôi hiện đại không chỉ là trách nhiệm của ngành nông nghiệp mà cần sự phối hợp liên ngành, liên cấp và đồng hành của doanh nghiệp, người dân. Chỉ khi xây dựng được một hệ sinh thái chăn nuôi an toàn, minh bạch, có năng lực ứng phó cao trước dịch bệnh thì ngành này mới thực sự trở thành trụ cột bền vững của nền nông nghiệp quốc gia.