Kết quả từ chương trình quốc gia, tiền đề của chăn nuôi an toàn sinh học

Sáng 16/6 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến chủ trì Hội nghị Tổng kết các chương trình và kế hoạch quốc gia phòng, chống dịch cúm gia cầm (CGC), lở mồm long móng (LMLM) và dịch tả lợn châu Phi (DTLCP) giai đoạn 2019 - 2025.

Hội nghị không chỉ đánh giá kết quả 6 tháng đầu năm 2025 mà còn nhìn lại một chặng đường dài với nhiều chuyển biến căn bản trong công tác phòng, chống dịch bệnh nguy hiểm trên vật nuôi.

Cơ bản hoàn thành các mục tiêu đề ra của các chương trình, kế hoạch 

Phát biểu tại Hội nghị, ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2025, dịch bệnh nguy hiểm trên gia súc, gia cầm tiếp tục được kiểm soát tương đối hiệu quả.

Toàn quốc ghi nhận 251 ổ dịch DTLCP tại 35 tỉnh, giảm 14,63% số địa phương có dịch, giảm 61,79% số ổ dịch và 81,27% thiệt hại so với cùng kỳ 2024. Cúm gia cầm xảy ra tại 6 tỉnh với 9 ổ dịch, khiến 21.337 con mắc và 25.318 con bị tiêu hủy, số tỉnh có dịch giảm, nhưng mức độ thiệt hại lại tăng gấp đôi (2,03 lần). LMLM ghi nhận 10 ổ dịch trên cả nước với 235 con mắc, 34 con tiêu hủy, giảm hơn 77% số ổ dịch và hơn 83% số con mắc. Dịch viêm da nổi cục xảy ra tại 7 tỉnh, với 88 con mắc bệnh, 29 con chết hoặc bị tiêu hủy.

Về Chương trình quốc gia Phòng chống dịch bệnh CGC, giai đoạn 2019 - 2025, lãnh đạo Cục Chăn nuôi và Thú y cho biết, công tác giám sát chủ động đã góp phần cảnh báo sớm, phân tích dịch tễ học và định hướng lựa chọn vacxin phù hợp; số lượng ổ dịch CGC giảm đáng kể so với giai đoạn trước (2014 - 2018), giảm 33% về số ổ dịch trung bình/năm, giảm 3,6% số tỉnh có dịch.

Điều này cho thấy công tác kiểm soát dịch bệnh đã phần nào có hiệu quả, dù vẫn có những thách thức trong việc giảm thiểu thiệt hại về gia cầm. Ngoài ra, Hệ thống báo cáo trực tuyến VAHIS đã hỗ trợ đáng kể trong việc giám sát, báo cáo và quản lý dịch bệnh kịp thời, giúp nâng cao hiệu quả ứng phó dịch bệnh.

Đối với Kế hoạch quốc gia Phòng chống dịch bệnh DTLCP, giai đoạn 2020 - 2025; tính đến giữa năm 2025, ngành chăn nuôi - thú y đã gần hoàn thành mục tiêu trên 90% số xã, phường, thị trấn không có bệnh DTLCP trong 2 năm đầu tiên; trên 95% số xã, phường, thị trấn không có bệnh DTLCP trong 2 năm tiếp theo và trên 99% số xã, phường, thị trấn không có bệnh DTLCP trong 2 năm cuối thực hiện Kế hoạch.

Bên cạnh đó, cả nước có 580 cơ sở chăn nuôi lợn được chứng nhận an toàn dịch bệnh đối với bệnh DTLCP tăng so với mục tiêu đặt ra là 80 cơ sở. Hiện nay, Việt Nam có 3 loại vacxin DTLCP được cấp GCN lưu hành. Trong giai đoạn từ năm 2023 đến năm 2025 đã có 957.278 con lợn được tiêm phòng vaccine DTLCP của 35.615 hộ, cơ sở chăn nuôi tại 45 tỉnh, thành phố. Số lợn bị chết sau khi tiêm phòng chiếm tỷ lệ thấp, chỉ khoảng 0,1% (988 con lợn). Nguyên nhân là phần lớn số lợn này đã nhiễm vi rút thực địa từ trước hoặc sức đề kháng bị suy giảm vì mắc các bệnh do Escherichia coli, PCV2.

Kết quả sử dụng vaccine DTLCP của các địa phương thời gian qua cho thấy vacxin có hiệu lực và hiệu quả trong phòng bệnh DTLCP, nhờ đó đã cơ bản kiểm soát được dịch bệnh DTLCP trên đàn lợn và tăng tái đàn, cung ứng sản phẩm thịt lợn cho người tiêu dùng.

Với Chương trình quốc gia PCDB LMLM, giai đoạn 2021 - 2025. Lãnh đạo Cục Chăn nuôi và Thú y cho biết, số lượng ổ dịch LMLM và gia súc mắc bệnh giảm từ 10 - 20% so với trung bình của cả giai đoạn 2016 - 2020. Đã xây dựng thành công thêm ít nhất 10 vùng ATDB cấp huyện hoặc vùng liên huyện của một hoặc nhiều tỉnh, thành phố; xây dựng, duy trì ít nhất 1.000 cơ sở, chuỗi chăn nuôi gia súc ATDB đối với bệnh LMLM; được Tổ chức Thú y thế giới (WOAH) công nhận CTQG phòng, chống bệnh LMLM của Việt Nam phù hợp với khuyến cáo của WOAH.

Tỷ lệ tiêm vacxin vẫn là điểm nghẽn đáng lo ngại

Trong 6 tháng đầu năm 2025, tiến độ tiêm vaccine phòng bệnh động vật bằng ngân sách nhà nước vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu các Kế hoạch quốc gia đề ra. Tỷ lệ tiêm vaccine cho đàn lợn mới đạt 1,11% tổng đàn; vaccine CGC đạt 19,8% và LMLM trên trâu bò đạt 25,5%. Ngoài CGC, hầu hết các bệnh còn lại đều có tỷ lệ tiêm dưới 10%, cho thấy độ phủ vaccine còn hạn chế, nhất là ở khu vực chăn nuôi nhỏ lẻ, phân tán.

Nguyên nhân chủ yếu vẫn là do khó khăn trong công tác rà soát tổng đàn sát thời điểm tiêm, thiếu kinh phí, thủ tục mua sắm phức tạp, và ý thức tiêm phòng của người dân chưa cao. Một số địa phương vẫn chưa triển khai chế tài xử lý đối với trường hợp không chấp hành tiêm phòng, khiến việc bảo đảm miễn dịch cộng đồng gặp nhiều trở ngại.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của ngành thú y và chăn nuôi trong thành tựu tăng trưởng nông nghiệp thời gian qua với ba kế hoạch lớn trong phòng chống dịch bệnh trên động vật.

Nhắc lại những bài học lớn từ các đợt dịch bệnh nghiêm trọng trước đây, Thứ trưởng Tiến gợi nhắc về, ngành chăn nuôi từng mất 60 triệu con gia cầm vào năm 2003, gần 50 người tử vong, thiệt hại 0,5% GDP. Dịch tả lợn châu Phi giai đoạn 2019–2020 làm giảm 9 triệu tấn thịt lợn, CPI tháng 4/2020 tăng 6,73%.

“Chính trong khó khăn đó, sự quyết tâm từ Trung ương, sự vào cuộc của doanh nghiệp và hệ thống thú y đã giúp kiểm soát dịch bệnh, nghiên cứu vacxin và khôi phục ngành chăn nuôi”,

Thứ trưởng đánh giá cao những nỗ lực không ngừng của Bộ, các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người chăn nuôi trong thực hiện ba Kế hoạch quốc gia: phòng, chống CGC, LMLM và DTLCP.

“Tôi khẳng định rằng đến nay, không gian pháp lý của ngành chăn nuôi và thú y đã cơ bản đầy đủ. Chiến lược phát triển ngành đến 2030, tầm nhìn 2045 đặt chăn nuôi là ngành chủ đạo, đóng góp trên 60% giá trị sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát kỹ giai đoạn 2020-2025, xem cái gì đã làm được, cái gì cần làm tiếp, từ đó củng cố vững chắc mục tiêu tăng trưởng 8% và xuất khẩu 65 tỷ USD của toàn ngành năm nay.”

Thứ trưởng cũng lưu ý các vấn đề lớn còn tồn tại như: tỷ lệ lưu hành virus CGC vẫn cao; chăn nuôi nhỏ lẻ đan xen với tập trung gây khó kiểm soát dịch; tiêm phòng ở vùng sâu vùng xa còn yếu; cơ sở giết mổ, chế biến chưa đạt tiêu chuẩn xuất khẩu; và hạ tầng vùng chăn nuôi còn thiếu đồng bộ. Những khó khăn này cần được giải quyết bằng cơ chế khuyến khích, chính sách hỗ trợ, nâng cao nhận thức và siết chặt giám sát.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng cho biết, kết quả đạt được từ các kế hoạch quốc gia là tiền đề quan trọng để xây dựng ngành chăn nuôi hiện đại, an toàn sinh học, đủ năng lực thích ứng dịch bệnh, đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.