Năm 2025, chính sách khoán bảo vệ rừng phòng hộ trên địa bàn tỉnh Nghệ An đang đứng trước nguy cơ gián đoạn khi nguồn vốn đã được phê duyệt, phân bổ nhưng không thể giải ngân do thay đổi mô hình chính quyền địa phương. Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi chính đáng của cộng đồng dân cư tham gia bảo vệ rừng, mà còn tiềm ẩn nguy cơ tác động tiêu cực tới công tác quản lý, giữ rừng ở các xã miền núi.
Nguồn vốn phân bổ nhưng không thể giải ngân
Theo báo cáo của Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Huống, đơn vị được giao quản lý hơn 46.468 ha rừng, trong đó có 6.066 ha rừng phòng hộ, năm 2025 đơn vị đã được UBND huyện Quỳ Hợp (cũ) phê duyệt kinh phí khoán bảo vệ rừng theo Quyết định số 3795/QĐ-UBND ngày 27/6/2025. Tổng kinh phí là 3.314.017.000 đồng, để thực hiện khoán bảo vệ 5.162,02 ha rừng phòng hộ. Trong đó, kinh phí chi trả khoán cho cộng đồng dân cư là 3.097.212.000 đồng, còn lại 216.804.840 đồng dành cho công tác quản lý, kiểm tra, nghiệm thu.
Một khu rừng giao khoán cho người dân ở xã Hùng Chân của Ban QLKBTTN Pù Hoạt. Ảnh: Đình Tiệp.
Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, khi Nghệ An chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, UBND huyện Quỳ Hợp chấm dứt hoạt động, dẫn đến nguồn vốn đã phê duyệt không được chuyển về tài khoản đơn vị. Điều này khiến tiến độ giao khoán bị đình trệ, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân vùng đệm - những người nhiều năm qua đã đồng hành cùng chính quyền trong nhiệm vụ bảo vệ rừng.
Không chỉ riêng Khu BTTN Pù Huống, tình trạng này còn xảy ra tại nhiều đơn vị chủ rừng khác. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An, năm 2025 tổng số kinh phí đã được UBND các huyện (cũ) ban hành quyết định phân bổ, giao dự toán cho các chủ rừng để thực hiện Tiểu dự án 1, Dự án 3, Chương trình MTQG 1719 là 94.700,50 triệu đồng. Tuy nhiên, do vướng mắc thủ tục tài chính, số tiền này vẫn “nằm chờ”, chưa thể đến tay các chủ rừng.
Cụ thể như Ban quản lý rừng phòng hộ Tương Dương được giao 16.782,44 triệu đồng; Ban quản lý rừng phòng hộ Kỳ Sơn được giao tới 30.924,24 triệu đồng từ nguồn vốn 2025 và 13.248,58 triệu đồng từ nguồn kết dư giai đoạn 2022 - 2024; Ban quản lý Khu BTTN Pù Hoạt được phân bổ 16.898 triệu đồng; Ban quản lý Khu BTTN Pù Huống là 3.314,02 triệu đồng.
Ngoài ra, các Tổng đội Thanh niên xung phong cũng được giao vốn đáng kể, như Tổng đội TNXP 8 (1.930,01 triệu đồng nguồn kết dư, 3.844,61 triệu đồng nguồn vốn 2025); Tổng đội TNXP 10 (993,96 triệu đồng kết dư, 2.053,65 triệu đồng vốn 2025).
Tổng cộng, 8 đơn vị chủ rừng trên địa bàn tỉnh Nghệ An đã được giao dự toán hơn 94,7 tỷ đồng, song chưa thể giải ngân vì toàn bộ hệ thống tài khoản cấp 3 tại Kho bạc Nhà nước bị đóng sau khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp. Kho bạc đã hoàn trả nguồn vốn về Sở Tài chính tỉnh Nghệ An, đến nay vẫn chưa có cơ chế để cấp lại cho các đơn vị.
Điều này không chỉ gây ách tắc về tài chính mà còn làm chậm trễ tiến độ triển khai chính sách khoán bảo vệ rừng, khiến người dân - đối tượng thụ hưởng trực tiếp bị ảnh hưởng quyền lợi.
“Chúng tôi nhận giao khoán, bảo vệ rừng của Ban Quản lý Khu BTTN Pù Huống tại xã Hùng Chân nhưng đến nay đã cuối năm vẫn chưa nhận được tiền. Các thành viên trong tổ nhận giao khoán vì thế cũng rất sốt ruột và có phần thiếu đi động lực để đi tuần tra, bảo vệ rừng cho chủ rừng”, một thành viên của Tổ nhận giao khoán, bảo về rừng tại xã Hùng Chân, tỉnh Nghệ An, cho hay.
Cần tháo gỡ để tránh gián đoạn bảo vệ rừng
Trước tình hình trên, Ban Quản lý Khu BTTN Pù Huống đã nhiều lần có văn bản kiến nghị gửi Sở Dân tộc và Tôn giáo, Sở Tài chính, Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An đề nghị tháo gỡ vướng mắc. Gần đây, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh này cũng đã có văn bản báo cáo, kiến nghị hai sở liên quan cùng phối hợp để giải quyết.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc chậm giải ngân là do nguồn vốn được phân bổ muộn, khi các đơn vị chưa kịp thực hiện thì mô hình chính quyền địa phương thay đổi, dẫn đến việc đóng toàn bộ tài khoản cấp 3 của các chủ rừng tại Kho bạc. Nguồn vốn này được trả về Sở Tài chính nhưng chưa có hướng dẫn, cơ chế để cấp lại.
Tỉnh Nghệ An cần sớm tháo gỡ nguồn vốn giao khoán bảo vệ rừng để đảm bảo quyền lợi của người nhận giao khoán và các chủ rừng. Ảnh: Đình Tiệp.
Để tháo gỡ khó khăn, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An đề nghị. Đối với Sở Tài chính căn cứ quy định hiện hành, báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép các chủ rừng được mở lại tài khoản để tiếp nhận nguồn vốn, đồng thời thực hiện cấp phát trên cơ sở các quyết định phân bổ vốn trước đây của UBND các huyện cũ.
Đối với Sở Dân tộc và Tôn giáo tổng hợp khó khăn, tham mưu UBND tỉnh Nghệ An điều chỉnh phân bổ vốn trực tiếp cho các chủ rừng trong trường hợp Sở Tài chính không thể cấp vốn theo các quyết định cũ.
Được biết, trước vướng mắc vừa nêu, mới đây một cuộc họp diễn ra giữa các Sở gồm: Tài chính, Nông nghiệp và Môi trường, Dân tộc và Tôn giáo cùng các chủ rừng liên quan để bàn giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho việc giải ngân nói trên. Tuy nhiên, cuộc họp chưa thể giải quyết luôn được vấn đề. Tại cuộc họp này, Sở Dân tộc và Tôn giáo cho rằng, Sở này sẽ gửi văn bản kiến nghị UBND tỉnh Nghệ An về nội dung trên và mọi quyết định sẽ phụ thuộc vào UBND tỉnh này.
Thực tế, việc chậm trễ giải ngân không chỉ ảnh hưởng tới quyền lợi của cộng đồng dân cư đã nhiều năm tham gia bảo vệ rừng mà còn tiềm ẩn nguy cơ “bỏ trống” rừng phòng hộ - nơi giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong phòng hộ đầu nguồn, chống thiên tai, bảo vệ đa dạng sinh học.
Bảo vệ rừng phòng hộ là chính sách vừa mang tính môi trường, vừa là sinh kế bền vững cho người dân miền núi. Chính sách này khi được thực hiện kịp thời đã giúp người dân có thêm thu nhập ổn định, gắn bó với rừng, góp phần giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên. Do đó, nếu nguồn vốn tiếp tục ách tắc, không chỉ ảnh hưởng đến lòng tin của người dân, mà còn tạo ra nguy cơ phát sinh “điểm nóng” trong công tác quản lý, bảo vệ rừng.
Vì vậy, yêu cầu đặt ra hiện nay là các Sở, ngành liên quan cần nhanh chóng phối hợp tháo gỡ vướng mắc, sớm có giải pháp cấp lại kinh phí cho các chủ rừng để triển khai giao khoán. Đây không chỉ là trách nhiệm trong việc thực thi chính sách, mà còn là yếu tố quyết định để duy trì sự liên tục, hiệu quả của công tác bảo vệ rừng phòng hộ tại Nghệ An.
