Khói thuốc tàn sức khỏe, phá môi trường
Thuốc lá không còn là biểu tượng của phong cách, trí tuệ hay sự quyến rũ nó là kẻ thù chung của sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Một điếu thuốc chứa khoảng 600 thành phần hóa học và khi đốt giải phóng hơn 7.000 hóa chất, trong đó, ít nhất 69 chất được xác định là tác nhân gây ung thư, hàng trăm chất khác là siêu độc tố. Những cái tên như arsenic (thuốc diệt chuột), formaldehyde (chất ướp xác), aceton (dung dịch tẩy móng), DDT (thuốc trừ sâu)… khiến chúng ta phải rùng mình.
Thuốc lá không còn là biểu tượng của phong cách. Ảnh: Minh Hà.
Khói thuốc không chỉ len lỏi vào phổi người hút, mà còn lặng lẽ lan tỏa khắp không gian, thẩm thấu vào làn da, mái tóc, quần áo và đặc biệt là lá phổi non nớt của trẻ em những người không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc sống chung với người hút thuốc.
Tổ chức Y tế Thế giới - WHO công bố thuốc lá là nguyên nhân gây ra cái chết của 7,1 triệu người mỗi năm. Trong đó, có đến 900.000 trường hợp tử vong do hút thuốc thụ động, tức không trực tiếp hút thuốc nhưng hít phải khói từ người khác.
Không dừng lại ở đó, tác hại môi trường của thuốc lá cũng đang trở thành vấn nạn toàn cầu. Từ sản xuất, đóng gói, vận chuyển cho đến tiêu thụ và xử lý rác thải, ngành công nghiệp thuốc lá thải ra hàng chục triệu tấn khí CO₂ mỗi năm.
Một báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2023 chỉ rõ, mỗi năm, có khoảng 4,5 nghìn tỷ đầu lọc thuốc lá bị vứt ra môi trường, chiếm gần 30% tổng số rác thải nhựa trên toàn cầu. Chúng mất tới 10 năm để phân hủy và trong quá trình ấy, rò rỉ ra nước hàng loạt chất độc như nicotin, kim loại nặng và vi nhựa, đầu độc nguồn nước và sinh vật biển.
Bệnh tật len lỏi từ làn khói
Theo WHO, thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh về phổi, trong đó, có tới 90% các ca ung thư phổi và 75% các ca bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có liên quan đến thuốc lá. Một người hút thuốc trung bình có tuổi thọ ngắn hơn người không hút từ 10 - 15 năm. Điều đáng sợ là không có liều lượng thuốc lá nào là an toàn.
Tác động của thuốc lá còn vượt xa khỏi hệ hô hấp. Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, bệnh tim mạch, vô sinh và cả biến chứng trong thai kỳ đối với phụ nữ.
Càng nguy hiểm hơn, thuốc lá điện tử tưởng như ‘lành mạnh hơn’ lại đang trở thành mối đe dọa mới. Dù không chứa nhựa đầu lọc, song chúng lại thải ra hỗn hợp kim loại nặng, nicotine tinh chế và các hóa chất thơm tổng hợp nguy hiểm không kém. Theo CDC Hoa Kỳ, trong năm 2024, số ca viêm phổi do thuốc lá điện tử (EVALI) tăng hơn 40% so với năm trước, đặc biệt ở nhóm thanh thiếu niên.
Các bạn trẻ vô tư ăn nhậu và đốt thuốc nơi công cộng. Ảnh: Minh Hà.
Ở Việt Nam, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đã có hiệu lực từ năm 2013, nhưng thực tế triển khai còn gặp nhiều rào cản. Tỷ lệ hút thuốc trong nam giới vẫn ở mức cao chiếm trên 42%, trong khi thuốc lá điện tử và shisha lại bùng phát trong giới trẻ. Chưa kể, việc xử phạt vi phạm hút thuốc nơi công cộng còn mang tính hình thức, thiếu hiệu lực răn đe. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cần thay đổi từ nhận thức đến hành động, từ cá nhân đến thể chế.
Từ bỏ thuốc lá không dễ, nhưng là quyết định đáng giá nhất mà mỗi người có thể làm cho chính mình, gia đình và hành tinh này. Chỉ sau 20 phút ngưng hút thuốc, huyết áp và nhịp tim sẽ bắt đầu ổn định trở lại. Sau 12 giờ, hàm lượng CO trong máu trở về mức bình thường. Sau 1 năm, nguy cơ mắc bệnh tim mạch giảm một nửa. Sau 10 năm, nguy cơ ung thư phổi gần như tương đương với người chưa từng hút thuốc.
Với mỗi điếu thuốc từ chối, chúng ta không chỉ cứu chính mình mà còn cứu cả những người xung quanh khỏi cái chết câm lặng mang tên ‘hút thuốc thụ động’. Lựa chọn không hút thuốc chính là lựa chọn sự sống.
Theo các nhà nghiên cứu tại Viện Ung thư Quốc gia Italy, khói thuốc "sản xuất" ra nhiều hạt muội - yếu tố gây ô nhiễm không khí nguy hiểm nhất đối với sức khỏe con người - hơn cả khói Diesel. Những người hút thuốc có lẽ không biết rằng lượng chất độc họ tạo ra khi hút 3 điếu thuốc nhiều gấp 10 lần lượng chất độc do một chiếc xe hơi thải ra.
