Trước làn sóng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ với những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe và môi trường, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam đang triển khai quyết liệt nhiều chiến dịch, nỗ lực khơi dậy tinh thần trách nhiệm của thanh niên để ngăn chặn “vấn nạn” này.
Phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với Dược sỹ Nguyễn Hữu Tú, Phó Trưởng ban mặt trận thanh niên Trung ương Đoàn, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hội thầy thuốc trẻ Việt Nam để hiểu thêm về những nỗ lực đẩy mạnh truyền thông trong phòng, chống tác hại thuốc lá hướng đến giới trẻ - những người có thể định hình lại hành vi cộng đồng.
Theo Dược sỹ Nguyễn Hữu Tú, sự gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh niên không chỉ gây hại sức khỏe và môi trường mà còn kéo theo các hệ lụy như giảm năng suất học tập, lao động và gia tăng hành vi tiêu cực. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Thưa ông, mới đây, tại Tọa đàm “Giới trẻ nói không với thuốc lá để bảo vệ sức khỏe và môi trường”, ông đã chia sẻ nhiều thông tin đáng chú ý về xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử ở giới trẻ. Ông có thể cho biết thêm hiện trạng đáng lo ngại này cụ thể ra sao?
Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ thanh niên từ 15–24 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng đáng kể, từ 3,5% năm 2019 lên hơn 8% vào năm 2023. Đây là mức tăng đáng báo động.
Thuốc lá điện tử hiện đang bị “mặc áo” là sản phẩm hiện đại, ít hại hơn thuốc lá truyền thống, lại được quảng bá rầm rộ trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Instagram… nên dễ dàng thu hút thanh thiếu niên. Với thiết kế bắt mắt, hương vị đa dạng, loại thuốc này đang trở thành một trào lưu nguy hiểm.
Thuốc lá điện tử chứa nicotine gây nghiện cùng các chất độc hại như formaldehyde, Acetaldehyde có thể dẫn đến bệnh phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh evali – là một dạng tổn thương phổi liên quan đến thuốc lá điện tử hoặc sản phẩm thuốc lá điện tử, bệnh tim mạch và tổn thương não bộ, đặc biệt là ở thanh niên đang trong giai đoạn phát triển.
Thuốc lá nung nóng, tuy được quảng cáo là ít độc hại hơn nhưng sản phẩm này vẫn thải ra các chất nguy hiểm gây ung thư. Hít thuốc thụ động gây ảnh hưởng đến người xung quanh bao gồm trẻ em, phụ nữ mang thai và gây ra các bệnh hô hấp, tim mạch.
Sự gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh niên không chỉ gây hại sức khỏe và môi trường mà còn kéo theo các hệ lụy như giảm năng suất học tập, lao động và gia tăng hành vi tiêu cực do nghiện nicotine. Điều này làm mối đe dọa lớn với thế hệ trẻ - lực lượng tiên phong của đất nước.
Vậy theo ông, ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe, thuốc lá điện tử có gây ra hệ lụy gì cho môi trường không?
Sự gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong thanh niên không chỉ đe dọa sức khỏe mà còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với môi trường.
Thuốc lá điện tử gây tác hại nghiêm trọng đối với môi trường. Nhiều người chỉ nhìn thấy vấn đề sức khỏe mà bỏ qua yếu tố môi trường. Thuốc lá điện tử tạo ra rác thải nguy hại như pin lithium, vỏ nhựa, kim loại… những chất này phải mất hàng thế kỷ để phân hủy.
Theo thống kê, mỗi năm có hàng triệu thiết bị vaping bị thải bỏ, gây ô nhiễm đất, nước và cả không khí. Ngoài ra, tàn thuốc lá truyền thống, đầu lọc thuốc lá nung nóng cũng chứa nhiều chất độc hại như nicotine, formaldehyde, cadmium,… đều có thể ngấm vào nguồn nước ngầm và đất canh tác, ảnh hưởng lâu dài đến môi trường sống.
Đặc biệt, tại Việt Nam, tàn thuốc lá là một trong những loại rác thải phổ biến nhất tại các khu vực công cộng.
Thưa ông, trước tác hại nghiêm trọng do thuốc lá gây ra, Trung ương Đoàn và Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam đã có những hành động cụ thể gì nhằm ứng phó với tình trạng này?
Chúng tôi đã phối hợp thực hiện nhiều chiến dịch quy mô toàn quốc. Trung ương Đoàn phát động chiến dịch “Thanh niên Việt Nam – Không vaping, bảo vệ môi trường”, đẩy mạnh tuyên truyền thông qua mạng xã hội, áp phích, tờ rơi, video clip, và các tài liệu phù hợp với thị hiếu của thanh niên.
Bên cạnh đó, hàng năm chúng tôi đều có công văn gửi các tỉnh, thành Đoàn hưởng ứng Ngày Thế giới Không thuốc lá (31/5) và Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá, tăng cường phổ biến Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, vận động đoàn viên cam kết không hút thuốc tại nơi làm việc, cộng đồng.
Trong đó, tập trung tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá. Nội dung tuyên truyền tập trung vào các địa điểm cấm hút thuốc lá, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, người quản lý địa điểm cấm hút thuốc lá, nghĩa vụ của người hút thuốc; quyền, nghĩa vụ của công dân trong phòng, chống tác hại của thuốc lá; các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng chống tác hại của thuốc lá.
Cán bộ đoàn, đặc biệt là cán bộ Đoàn chủ chốt gương mẫu thực hiện và vận động đoàn viên, thanh niên không hút thuốc lá nơi làm việc và các địa điểm có quy định cấm hút thuốc lá. Đồng thời, đưa tiêu chí không hút thuốc lá tại nơi làm việc vào tiêu chuẩn thi đua của cơ quan, đơn vị.
Trung ương Đoàn vận động đoàn viên, thanh niên không hút thuốc lá nơi làm việc và các địa điểm có quy định cấm hút thuốc lá. Ảnh: Minh Ngọc.
Đặc biệt, đối với tuyên truyền trực quan, từ năm 2016 đến cuối năm 2024, Trung ương Đoàn đã sản xuất hơn 15.000 áp phích Phòng chống tác hại của thuốc lá, 43.550 tờ gấp tuyên truyền phòng, chống tác hại thuốc lá và Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá; 15.600 tài liệu truyền thông, 11.912 Biển mika tuyên truyền cấp phát cho 67 tỉnh, thành đoàn, đoàn trực thuộc; các phòng làm việc của các ban, đơn vị trực thuộc Trung ương Đoàn; sản xuất và cấp phát 67 panô khung nhôm, in cấp cho các đơn vị sự nghiệp cơ quan Trung ương Đoàn. Các cấp bộ Đoàn in các biển báo cấm hút thuốc lá tuyên truyền trực quan tại trụ sở cơ quan, một số điểm sinh hoạt cộng đồng
Về phía Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam, với lực lượng y bác sĩ trẻ, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin khoa học, hỗ trợ cai nghiện, và nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe và môi trường. cThời gian qua, húng tôi cũng đã hỗ trợ cai nghiện thuốc lá điện tử thông qua các chương trình miễn phí tại bệnh viện, phòng khám…
Thưa ông, ông đánh giá thế nào về vai trò của thanh niên trong việc xây dựng một môi trường sống không khói thuốc?
Thanh niên không chỉ là nhóm cần được bảo vệ, mà còn là người truyền cảm hứng, là nhân tố tiên phong trong việc thay đổi hành vi xã hội. Nếu thế hệ trẻ ngày nay hiểu rõ tác hại của thuốc lá và chủ động nói “không”, họ sẽ lan tỏa tinh thần đó tới gia đình, bạn bè và cộng đồng.
Sự gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử không chỉ là vấn đề sức khỏe, mà còn là mối đe dọa đến năng lực học tập, làm việc, sự phát triển toàn diện và cả tương lai của đất nước. Vì vậy, chúng tôi tin rằng khi thanh niên chung tay hành động, thì một Việt Nam không khói thuốc, khỏe mạnh và bền vững là hoàn toàn khả thi.
