Nồi mật mía làm nên cuộc sống mới ở Nghĩa Hành

Nghề truyền thống tạo việc làm, tăng thu nhập

Xã Nghĩa Hành (tỉnh Nghệ An) từ lâu được biết đến là “thủ phủ” của nghề nấu mật mía truyền thống. Tận dụng lợi thế đất đai ven đường Hồ Chí Minh, người dân duy trì và phát triển cây mía để sản xuất mật, tạo nên thương hiệu nức tiếng gần xa. Từ thứ mật ngọt đậm đà mang hương vị quê, bà con nơi đây đã gây dựng sinh kế bền vững, mở ra hướng phát triển kinh tế hiệu quả.

Với mức giá phổ biến 25.000 - 30.000 đồng/lít ngay tại nhà, có thời điểm khan hiếm giá có thể lên tới 40.000 - 50.000 đồng/lít, mật mía trở thành nguồn thu ổn định, giúp nhiều hộ vươn lên khá giả. Trung bình mỗi tấn mía cho 1,4 tạ mật cô đặc; mỗi năm, các hộ nấu mật có thể thu về 50-70 triệu đồng sau khi trừ chi phí, cao hơn hẳn so với trồng lúa hay ngô, khoai.

Từ bao đời, người dân xã Nghĩa Hành đã gắn bó với cây mía nhưng trước đây, phần lớn mía được đem bán cho nhà máy đường. Khi nhận ra tiềm năng lớn từ mật mía, bà con chuyển sang tự ép mía, nấu mật, tạo ra sản phẩm có giá trị cao hơn. Mùa làm mật bắt đầu từ tháng 10 và kéo dài đến tháng 3 năm sau, trở thành thời điểm rộn ràng nhất của làng.

Gia đình anh Lê Văn Minh ở thôn Châu Nam là một trong những hộ có thâm niên lâu năm. Từ bỏ nghề lái xe tải nguy hiểm và bấp bênh, anh đầu tư máy móc để theo nghề mật mía truyền thống. “Nấu mật phải nhanh tay, khéo léo. Lúc nước mía bắt đầu sôi, nếu không vớt bọt kịp sẽ làm mật đen, giảm chất lượng”, anh Minh chia sẻ. Nhờ kinh nghiệm cha truyền con nối và sự chăm chỉ, kinh tế gia đình anh đã ổn định hơn, xây được nhà mới khang trang.

Chị Nguyễn Thị Mai, vợ anh Minh, vừa rót ly chè mật mời khách, vừa kể: “Trước đây làm thủ công cực lắm, giờ có máy móc nên đỡ hơn nhiều. Từ thu hoạch, làm sạch mía, đến nấu và vớt bọt đều được rút gọn, mà năng suất lại cao”. Trong gia đình, cả người lớn lẫn trẻ nhỏ đều có thể phụ giúp, tạo sự gắn kết và duy trì nghề truyền thống.

Không chỉ riêng nhà anh Minh, hàng chục hộ trong thôn và nhiều hộ khác trong xã đều bám nghề. Nhờ mật mía, nhiều gia đình thoát nghèo, vươn lên khá giả. Bã mía sau ép còn được tận dụng làm chất đốt hoặc thức ăn cho trâu bò, giảm chi phí chăn nuôi.

Chị Nguyễn Thị Oanh, chủ cơ sở chế biến mật mía Kiên Oanh, cho biết mỗi năm gia đình sản xuất từ 3.000-4.000 lít, bán ra thị trường với giá ổn định. “Nhờ nghề truyền thống, kinh tế gia đình tôi tốt hơn rất nhiều, có điều kiện nuôi con ăn học”, chị Oanh nói. Sản phẩm mật mía Nghĩa Hành không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn được thương lái thu gom để xuất bán sang nước bạn Lào.

Ông Nguyễn Xuân Nam, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Hành, khẳng định: “Nghề nấu mật mía đã trở thành sản phẩm OCOP của địa phương. Chất lượng tốt, sản phẩm ổn định, mang lại thu nhập cao cho người dân và giúp giảm nghèo bền vững”.

Quảng bá qua mạng đưa mật mía vươn xa

Nếu trước đây, đầu ra của mật mía chủ yếu nhờ thương lái thì nay, người dân Nghĩa Hành đã nhanh chóng tiếp cận công nghệ số để quảng bá sản phẩm. Facebook, Zalo, TikTok được nhiều hộ dùng để livestream, giới thiệu quy trình nấu mật, nhận đơn hàng từ khắp nơi.

Chị Oanh cho biết: “Từ khi đăng sản phẩm lên mạng xã hội, khách đặt nhiều hơn hẳn. Có hôm nấu xong chưa kịp để nguội đã có người đặt hết”. Nhiều khách hàng ở các tỉnh xa như Hà Nội, Đà Nẵng hay tận TP Hồ Chí Minh… tìm đến đặt mua, thậm chí đặt theo lô để phục vụ làm bánh, làm kẹo hay biếu tặng.

Nhờ hoạt động online, sản phẩm mật mía xã Nghĩa Hành dần xây dựng được thương hiệu riêng, cạnh tranh tốt hơn và không phụ thuộc nhiều vào thương lái như trước. Đây cũng là xu hướng phù hợp với mô hình OCOP, khi mỗi sản phẩm đặc sản địa phương đều được định vị rõ ràng hơn trên thị trường.

Để hỗ trợ nghề truyền thống, chính quyền xã Nghĩa Hành cũng khuyến khích các hộ tiếp tục nâng cao chất lượng, cải tiến bao bì, đăng ký nhãn hiệu và mở rộng thị trường. “Người dân làm mật mía rất năng động trong chuyển đổi số. Việc quảng bá, bán hàng qua mạng xã hội giúp sản phẩm đi xa hơn và gia tăng giá trị”, ông Nam cho hay.

Nghề nấu mật mía ở xã Nghĩa Hành không chỉ giữ gìn nét đẹp truyền thống mà còn mang lại sinh kế bền vững. Nhờ sự cần cù, cải tiến kỹ thuật và sự hỗ trợ của công nghệ số, sản phẩm mật mía quê hương ngày càng khẳng định vị thế, giúp người dân nâng cao thu nhập và vươn lên làm giàu ngay trên mảnh đất mình gắn bó bao đời.