‘Môi trường không khói thuốc’ đã có nhiều chuyển biến tích cực

Đa dạng các hình thức tuyên truyền môi trường không khói thuốc

Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực từ ngày 1/5/2013, đánh đấu bước ngoặt lớn trong công tác phòng, chống tác hại (PCTH) của thuốc lá. Sau hơn 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, với sự ủng hộ của Quốc hội, Chính phủ, Bộ Y tế, Quỹ PCTHTL đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ ngành, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, các tổ chức chính trị - xã hội để thực hiện công tác Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá đã có nhiều kết quả đáng ghi nhận như: Hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá ngày càng được đẩy mạnh tại các tỉnh/thành phố trong cả nước. Mạng lưới về PCTH thuốc lá được thành lập với hơn 20 bộ ngành và các tổ chức chính trị xã hội, 63 tỉnh, thành phố. Ngày càng có nhiều các cơ quan, tổ chức, các trường đại học, các viện nghiên cứu tham gia vào hoạt động PCTH thuốc lá.

TS. BS. Hà Anh Đức cho biết, công tác truyền thông về tác hại của thuốc lá và xây dựng môi truờng không khói thuốc được tổ chức trên toàn quốc với nhiều hình thức đa dạng, phong phú; Các sự kiện truyền thông tại cộng đồng đã được các địa phương chủ động lồng ghép vào các sự kiện văn hoá, thể thao và du lịch. Một số hoạt động điển hình như: Bộ Thông tin và Truyền thông phát hành bộ tem bưu chính về “PCTH thuốc lá”; Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam triển khai mô hình “Gia đình có sức khỏe-không khói thuốc” và “Tổ ấm không khói thuốc”, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với các phong trào “Thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá và thuốc lá điện tử”, cùng rất nhiều các sự kiện cộng đồng không khói thuốc đã được triển khai như: sự kiện Festival Huế không khói thuốc, Lễ hội “Đền Hùng không khói thuốc”, Giao lưu văn hoá Hội An – Nhật Bản không khói thuốc, Festival Biển Hạ long không khói thuốc...

 Nhờ vậy, việc thực hiện môi trường không khói thuốc đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt là tại các cơ sở giáo dục, cơ sở y tế, cơ quan công sở và trên các phương tiên giao thông cộng cộng. Tại các cuộc họp, hội thảo, hội nghị của các cơ quan công sở việc hút thuốc hầu như không còn. Nhiều sự kiện trong cộng đồng như đám cưới, đám tang... tại nhiều địa phương đã bỏ hoặc giảm hẳn việc mời hút thuốc lá.

Nhiều chuyển biến tích cực...

Cũng theo TS. BS. Hà Anh Đức, sau hơn 10 năm thực hiện các quy định về môi trường không khói thuốc, đã giúp giảm tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động giảm đáng kể tại hầu hết các địa điểm công cộng, nơi tập trung đông người, cụ thể: về giảm tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc năm 2023 so với năm 2010: Tại nơi làm việc giảm 32,9% (từ 55,9% xuống 23%); tại cơ sở y tế giảm 2,3% (từ 23,6% xuống 21,3%); tại trường trung cấp, cao đẳng và đại học giảm 23,6% (từ 54,3% xuống 30,7%); trên phương tiện giao thông công cộng giảm 15,4% (từ 34,4% xuống 19%); tại nhà hàng, quán ăn giảm 16,3% (từ 84,9% xuống 68,6%); tại gia đình giảm 28.7% (từ 73,1% xuống 44.4%).

Kết quả này cho thấy, ý thức tuân thủ quy định cấm hút thuốc trong cộng đồng đã có chuyển biến tích cực là một trong những kết quả bền vững trong công tác PCTH thuốc lá tại nước ta. Những thành công bước đầu này đã góp phần thực hiện hiệu quả Luật PCTH thuốc lá và ý kiến chỉ đạo của Ban chấp hành Trung ương tại Nghị quyết số 20/2017/NQ-TƯ về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới: “Thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm giảm tiêu thụ rượu, bia, thuốc lá”.

Tuy nhiên, ở một số địa điểm có quy định cấm hút thuốc việc thực hiện môi trường không khói thuốc còn một số hạn chế, tồn tại như hầu hết các địa điểm cấm hút thuốc lá đã có nội quy, treo biển cấm hút thuốc. Song, qua kiểm tra, giám sát, một số địa điểm có số lượng biển cấm ít, vị trí đặt biển, kích thước biển còn chưa phù hợp và khó quan sát; Một số địa điểm tình trạng vi phạm quy định cấm hút thuốc còn phổ biến như tại: khách sạn, nhà hàng, quán ăn, quán cafe, quán bar, karaoke, địa điểm công cộng như bến tàu, nhà ga...

Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa các ban, ngành, cơ quan chức năng trong công tác tuyên truyền, xử lý vi phạm pháp luật về PCTHTL còn chưa chặt chẽ, đồng bộ, hoạt động chủ yếu do ngành Y tế chủ động tổ chức triển khai. Các Bộ ngành chưa thực hiện thường xuyên việc kiểm tra trách nhiệm, công tác quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc của các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương và địa phương; Công tác kiểm tra, thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCTH thuốc lá chưa được thực hiện thường xuyên và quyết liệt tại các cấp.

Tại các cơ quan đơn vị, lãnh đạo còn hút thuốc và chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm của người đứng đầu, người quản lý địa điểm cấm hút thuốc lá. Ý thức tuân thủ quy định cấm hút thuốc lá tại nơi công cộng, nơi tập trung đông người của một bộ phận người dân còn chưa tốt.

Trên thị trường, giá thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới; Thuốc lá được bày bán khắp nơi, giá rẻ, người dùng có thể tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá dễ dàng và xuất hiện các sản phẩm mới được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Cần những giải pháp đồng bộ

Để thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 đã đề ra các mục tiêu và các nhóm giải pháp, cụ thể như xây dựng lộ trình tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá đảm bảo đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới; Xây dựng, ban hành các quy định, quy chế lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về phòng chống các bệnh không lây nhiễm; Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội trong truyền thông; Phát huy vai trò của mạng lưới cộng tác viên về phòng, chống tác hại của thuốc lá tại cộng đồng trong việc vận động.

Thường xuyên tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra liên ngành theo chuyên đề về phòng, chống tác hại của thuốc lá theo phân cấp; Tăng cường sử dụng giải pháp về công nghệ thông tin, các mạng xã hội trong giám sát việc tuân thủ pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh các hoạt động phát huy vai trò của người không hút thuốc trong việc nhắc nhở người hút thuốc không hút tại nơi có quy định cấm, vận động người thân, đồng nghiệp bỏ thuốc, không hút thuốc gần mọi người, nơi đông người; tăng cường thực hiện  trách nhiệm của đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương, người đứng đầu, người quản lý các địa điểm cấm hút thuốc lá trong PCTH thuốc lá trong việc chỉ đạo và tổ chức thực hiện quy định về môi trường không khói thuốc; tuyên truyền về những tấm gương bỏ thuốc trong cộng đồng, tấm gương trong hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá để góp phần lan toả các thông điệp tích cực trong việc thực hiện môi trường sống và làm việc trong lành không khói thuốc.