Trong khi xã hội đang nỗ lực giảm tỷ lệ hút thuốc truyền thống, thì một làn sóng mới - thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng - lại ngày càng tràn vào học đường, gia đình, quán cà phê, thậm chí cả nơi làm việc. Trong bối cảnh đó, kiến nghị của Bộ Y tế về việc siết chặt chế tài phạt hành vi "làm ngơ" trước việc sử dụng thuốc lá thế hệ mới không chỉ cần thiết mà còn thể hiện tinh thần kiên quyết, kịp thời bảo vệ tương lai của thế hệ trẻ.
Hành vi “làm ngơ” sẽ không được miễn phạt
Bộ Y tế đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định sửa đổi một số điều của Nghị định 77/2013 quy định chi tiết thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và Nghị định 77/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.
Theo đó, hành vi biết rõ người khác hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại nơi mình quản lý mà không ngăn cản hoặc báo cơ quan chức năng có thể bị xử phạt từ 5-10 triệu đồng. Song song đó, người sử dụng hoặc chứa chấp thuốc lá thế hệ mới cũng sẽ bị phạt từ 3-5 triệu đồng và buộc tiêu hủy sản phẩm.
Đề xuất này không phải là cực đoan, mà là phản ứng hợp lý trước một lỗ hổng quản lý đang bị lợi dụng, khi thuốc lá điện tử được bày bán tràn lan dưới hình thức hàng “xách tay”, “quà tặng”, “vape trái cây” - len lỏi từ cửa hàng tiện lợi đến mạng xã hội, từ ngõ nhỏ đến trường học.
Hành vi biết rõ người khác hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại nơi mình quản lý mà không ngăn cản hoặc báo cơ quan chức năng có thể bị xử phạt từ 5-10 triệu đồng. Ảnh: Báo Quân đội nhân dân.
Trong khi việc kiểm soát thị trường thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng còn nhiều hạn chế, nhiều sản phẩm được tuồn vào Việt Nam dưới nhiều dạng: "xách tay", "vape trái cây", "pod USB"... Bệnh viện Bạch Mai và nhiều cơ sở y tế khác từng ghi nhận các trường hợp ngộ độc cấp tính, rối loạn tâm thần, thậm chí hôn mê, đột quỵ não do dùng loại thuốc lá này.
Cuối năm 2024, theo Thượng tá Nguyễn Duy Trung (Cục Phòng, chống tội phạm về ma túy, Bộ Công an), một số loại thuốc lá điện tử được "trộn" chất ma túy tổng hợp. Lực lượng này từng phát hiện kho hàng với hơn 3.500 sản phẩm thuốc lá điện tử chứa ma túy tại Hà Nội. Điều này cho thấy, đây không chỉ là vấn đề an toàn cá nhân, mà còn là rủi ro trầm trọng về an ninh xã hội.
“Lành tính”? Ngụy biện nguy hiểm
Không có bằng chứng nào cho thấy thuốc lá điện tử ít hại hơn thuốc lá truyền thống. Ngược lại, Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định: chất tạo khói và hương liệu không chỉ gây hại hệ hô hấp, tim mạch, mà còn tiềm ẩn nguy cơ ung thư do chứa formaldehyde, acrolein, kim loại nặng
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cũng cảnh báo, một vỏ thuốc chứa 5% muối nicotine có thể có 30-50 miligram nicotine, tương đương lượng nicotine trong 1-3 gói thuốc lá thông thường, dễ gây nghiện, đặc biệt ở người trẻ.
Không chỉ là câu chuyện sức khỏe, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam trong độ tuổi 13-17 đã tăng từ 2,6% (năm 2019) lên 8,1% (năm 2023). Tỷ lệ này không chỉ là con số, mà là lời cảnh báo nghiêm trọng cho sự hư hại phát triển não bộ, tâm thần và nguy cơ nghiện lâu dài.
PGS.TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai từng cảnh báo, các bệnh nhân ngộ độc một chất ma túy thế hệ mới có trong thuốc lá điện tử với tổn thương não, suy tim, hôn mê; tuần nào Trung tâm cũng tiếp nhận nhiều trường hợp bị ngộ độc khác sau khi sử dụng thuốc lá điện tử như kích thích tăng cường ảo giác, tăng huyết áp, tụt huyết áp, yếu cơ, suy tim, suy thận,…
Nhà trường và các cơ sở giáo dục cần chủ động tuyên truyền, giám sát chặt chẽ và xử lý nghiêm các hành vi sử dụng thuốc lá điện tử trong khuôn viên trường học. Ảnh: Mai Đan.
Trước hàng loạt mối nguy hiểm do thuốc lá thế hệ mới mang lại, nhiều chuyên gia lên tiếng không thể trì hoãn lệnh cấm hoàn toàn loại thuốc lá này. Thượng tá Nguyễn Duy Trung nhấn mạnh, chỉ khi đưa vào mặt hàng cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu… thì mới có căn cứ xử lý đối với các hành vi có liên quan một cách thích đáng, có tính răn đe.
TS Nguyễn Nho Huy (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cũng ủng hộ đề xuất cấm hoàn toàn thuốc lá thế hệ mới, nhằm bảo vệ giới trẻ khỏi hiểm họa không thể nhìn thấy bằng mắt thường.
Không chần chừ với chính sách mạnh mẽ
Quy định mới do Bộ Y tế đề xuất là bước tiếp nối cần thiết sau Nghị quyết 173/2024/QH15 - văn bản đã cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, từ sản xuất, kinh doanh đến sử dụng. Lúc này, điều quan trọng không chỉ là quy định cấm, mà còn là các chế tài đủ mạnh, cơ chế giám sát hiệu quả và trách nhiệm rõ ràng từ từng cá nhân, tổ chức.
Sự vào cuộc không thể chỉ dừng ở các bộ ngành như Y tế, Công an, Giáo dục và Đào tạo. Trách nhiệm còn đặt trên vai hiệu trưởng, chủ quán cà phê, ban quản lý tòa nhà, phụ huynh, học sinh và từng người dân. Trong đó, nhà trường và các cơ sở giáo dục cần chủ động tuyên truyền, giám sát chặt chẽ và xử lý nghiêm các hành vi sử dụng thuốc lá điện tử trong khuôn viên trường học.
Cùng lúc, các địa phương và cơ sở kinh doanh cũng cần siết chặt quản lý, không để thuốc lá điện tử len lỏi vào không gian công cộng. Gia đình, cộng đồng cần đồng hành, quan sát dấu hiệu bất thường và hỗ trợ thanh thiếu niên khi cần can thiệp, tư vấn hoặc điều trị cai nghiện.
Bên cạnh đó, lực lượng chức năng cần tiếp tục làm rõ và xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán, tàng trữ và pha trộn chất cấm vào các thiết bị thuốc lá thế hệ mới - một hành vi không chỉ nguy hại đến sức khỏe mà còn gây bất ổn về an ninh xã hội.
Một chính sách mạnh mẽ không nhằm giới hạn tự do, mà để gìn giữ quyền được sống khỏe mạnh và an toàn cho thế hệ trẻ. Khi những hệ lụy từ thuốc lá điện tử - nhập viện, ngộ độc, lệ thuộc - đã hiển hiện trước mắt, sự chần chừ không còn là lựa chọn. Mỗi hành động quyết liệt, bắt đầu từ cộng đồng, sẽ góp phần bảo vệ tương lai của con em chúng ta.
