37% các điểm bán lẻ vi phạm quảng cáo
Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đã được Quốc hội phê duyệt và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2013. Theo đó, quảng cáo, khuyến mại thuốc lá được quy định tại Điều 9 của Luật; trưng bày và tài trợ thuốc lá cũng được quy định tại điều 16 và 25 của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, do một số quy định hiện hành còn chưa chặt chẽ nên các công ty thuốc lá vẫn tận dụng các kẽ hở này để lách luật và quảng bá sản phẩm.
Quảng cáo thuốc lá vẫn còn tràn lan
Theo kết quả nghiên cứu tại các điểm bán lẻ thuốc lá ở 11 tỉnh, thành phố trên toàn quốc về thực hiện quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá cho thấy vẫn còn nhiều vi phạm. Có tới 37% số điểm bán lẻ có các hoạt động quảng cáo vi phạm.
Đây là những số liệu được rút từ Dự án Vận động và hỗ trợ thực thi quy định cấm quảng cáo và khuyến mại thuốc lá tại các điểm bán lẻ mà TS. Lê Thanh Hương, Trường Đại học Y tế Công cộng thông tin tại hội nghị tổng kết dự án diễn ra mới đây.
TS. Hương cho biết, qua khảo sát tại hơn 2.100 điểm bán lẻ thuốc lá trên địa bàn 11 tỉnh, thành phố ở 3 miền Bắc-Trung-Nam cho thấy, 37% các điểm có hoạt động quảng cáo vi phạm quy định cấm quảng cáo thuốc lá.
Các hình thức vi phạm phổ biến là có quầy/tủ trưng bày gắn logo, biểu tượng, màu sắc, tên nhãn hiệu thuốc lá (17,6%); trưng bày mô hình giống bao thuốc lá (15,5%); tranh/biển quảng cáo chiếu sáng (15,2%). Đặc biệt, xuất hiện của một số hình thức quảng cáo mới như mô hình bao thuốc lá; hộp treo tường; xe đẩy; thiết bị điện tử, hộp phát sáng.
Hình thức ngày càng tinh vi
Nói về các hình thức quảng cáo, khuyến mại thuốc lá của các Cty, TS Trần Khánh Long (Trường Đại học Y tế Công cộng) cho biết, hình thức ngày càng đa dạng và tinh vi dẫn đến khó kiểm soát vi phạm tại các điểm bán lẻ.
Chẳng hạn như, việc các Cty phát miễn phí các hộp, tủ đựng thuốc lá in logo, màu sắc của nhãn hiệu thuốc lá; cấp miễn phí bảng điện tử quảng cáo thuốc lá màn hình LED, phát sáng; sử dụng đội tiếp thị giao bán sản phẩm kết hợp nhắc nhở các chủ cửa hàng trưng bày sản phẩm ở vị trí dễ nhận biết; sử dụng đội ngũ nhân viên nữ tiếp thị sản phẩm…
Trong khi khó kiểm soát vi phạm tại các điểm bán lẻ do nhận thức của chủ cửa hàng về các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá chưa tốt; khó kiểm soát các đối tượng bán thuốc lá dạo (bán rong); do sự e dè trong việc xử phạt từ phía các cán bộ thực thi nhiệm vụ thì việc thực thi quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá cũng gặp khó khăn từ một số bất cập trong quy định.
Cụ thể, quy định “cho phép ngành công nghiệp thuốc lá tài trợ vì mục đích nhân đạo” - các hoạt động này vì trách nhiệm xã hội của các Cty thực chất là một cách quảng cáo gián tiếp nhằm tạo mối quan hệ tốt với cộng đồng, nâng cao hình ảnh của Cty. Qua hoạt động tài trợ, Cty thuốc lá có thể quảng bá thương hiệu cho mình và người tiêu dùng lầm tưởng thuốc lá là sản phẩm thông thường, không độc hại.
Ngoài ra, cũng theo TS Trần Khánh Long thì khó xử phạt trực tiếp và thiếu các văn bản hướng dẫn xử phạt tại chỗ, dẫn tới việc tái phạm, lách luật. Thủ tục xử phạt phức tạp dẫn tới sự chậm trễ trong thực thi nhiệm vụ.
Để ngăn ngừa, khắc phục những bất cập nêu trên, ông Long khiến nghị, Chính phủ cần rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật để tránh sự trùng lặp. Ban hành các văn bản hướng dẫn bổ sung về: vị trí trưng bày các sản phẩm thuốc lá; vị trí, kích thước của thông báo "không bán cho trẻ em dưới 18 tuổi’’; định nghĩa cụ thể của các hành vi khuyến mại thuốc lá; xử phạt trực tiếp và xây dựng lộ trình tiến tới cấm toàn diện trưng bày và tài trợ thuốc lá. Đối với các thanh tra, cần xử lý nghiêm các hành vi vi phạm theo quy định để răn đe các trường hợp vi phạm khác.
