ĐBSCL là vùng sản xuất lúa lớn nhất nước với diện tích canh tác hơn 3,8 triệu ha mỗi năm, sản xuất liên tục 2 – 3 vụ, tạo ra trên 24 triệu tấn rơm rạ. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% lượng rơm rạ này được tận dụng để trồng nấm, làm thức ăn gia súc hay đóng gói nông sản. Phần lớn còn lại (chiếm đến 70%) vẫn bị đốt bỏ ngay trên đồng ruộng sau thu hoạch.
Thói quen đốt rơm tồn tại nhiều năm như một biện pháp làm sạch đồng ruộng nhanh chóng, tiết kiệm công sức. Tuy nhiên, hậu quả để lại rất nghiêm trọng khi phát thải khí nhà kính, gây ô nhiễm không khí, suy thoái đất và mất cân bằng hệ sinh thái đất.
Bà Bùi Thị Hồng Hà, Trưởng phòng Vi sinh nông nghiệp, Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) tại cánh đồng gia đình ông Trần Văn Ngổ. Ảnh: Trọng Linh.
Ghi nhận thực tế tại các tỉnh như Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng, Kiên Giang cho thấy, bà con nông dân vẫn chủ yếu đốt rơm do không đủ thời gian giữa hai vụ lúa để xử lý rơm bằng phương pháp khác. Máy móc thu gom hiện nay cũng chưa đủ năng lực đáp ứng khối lượng lớn rơm rạ, nhất là trong điều kiện thời tiết bất lợi như mưa kéo dài.
Theo ThS Bùi Thị Hồng Hà, Trưởng phòng Vi sinh nông nghiệp (Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ – Học viện Nông nghiệp Việt Nam), ở một số vùng sản xuất lúa kết hợp tôm hoặc cá, rơm có thể tận dụng làm thức ăn thủy sản. Nhưng phần lớn diện tích trồng thuần lúa thì việc thu gom rơm rạ rất khó thực hiện. Việc đốt rơm tuy tiện lợi nhưng lại làm mất chất hữu cơ, làm đất bị chai cứng, giảm độ phì nhiêu, ảnh hưởng đến năng suất lúa về lâu dài.
Nhằm tìm kiếm giải pháp thay thế, chế phẩm sinh học EMUNIV đã được đưa vào thử nghiệm tại tỉnh Bạc Liêu. Đây là công nghệ sử dụng vi sinh vật có lợi để phân hủy nhanh rơm rạ thành chất hữu cơ dễ hấp thu, góp phần cải thiện đất và giảm ô nhiễm môi trường.
Bà Hà cho biết: “EMUNIV không chỉ xử lý rơm rạ nhanh chóng mà còn giúp tăng khoáng chất trong đất, giảm nguy cơ thối đất khi vào vụ mới, đồng thời góp phần giảm phát thải khí nhà kính”.
Rơm rạ được nông dân sử dụng trồng nấm đem lại hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường. Ảnh: Trọng Linh.
Tại xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình (tỉnh Bạc Liêu) nơi triển khai mô hình điểm, ông Trần Văn Ngổ, Giám đốc Hợp tác xã Thanh Sơn chia sẻ: “Trước đây bà con quen đốt rơm vì tiện và nhanh. Khi tiếp cận chế phẩm sinh học EMUNIV, nhiều hộ rất phấn khởi vì giảm được công lao động, đất đai màu mỡ hơn, vụ sau cây lúa phát triển tốt hơn. Nếu được nhân rộng, đây sẽ là mô hình rất hữu ích”.
Tuy nhiên, việc áp dụng xử lý rơm rạ bằng chế phẩm sinh học EMUNIV vẫn đối mặt với không ít thách thức như mất chi phí ban đầu, kỹ thuật sử dụng và đặc biệt là thay đổi thói quen canh tác của người dân. Do đó, cần sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và các tổ chức nông dân để hỗ trợ về tài chính, kỹ thuật và truyền thông.
Xử lý rơm rạ không đơn thuần là giải quyết một khâu trong canh tác lúa mà còn là yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc triển khai ứng dụng chế phẩm sinh học EMUNIV là hướng đi khả thi.
