Bằng mọi giá không để ngư dân vi phạm IUU

Gần 82% tàu cá đủ điều kiện hoạt động, giảm mạnh tình trạng mất kết nối

Thực hiện chỉ đạo của UBND TP.HCM và Ban Chỉ đạo chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU), Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp các lực lượng Biên phòng, Công an, Kiểm ngư và chính quyền địa phương tăng cường giám sát hoạt động nghề cá, hướng tới mục tiêu “không để tàu cá thành phố vi phạm vùng biển nước ngoài”, góp phần cùng cả nước gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) trong năm 2025.

Theo ông Đặng Văn Lương, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Thủy sản và kiểm ngư TP.HCM, tính đến ngày 17/10/2025, TP.HCM quản lý tổng cộng 4.857 tàu cá. Trong đó, 3.970 tàu đủ điều kiện hoạt động (đạt 81,74%), còn lại 887 tàu đang xác minh, hoàn thiện thủ tục hoặc nằm bờ do hư hỏng, mục nát. Đáng chú ý, 53 tàu đã được xóa đăng ký do giải bản hoặc chìm, đảm bảo hồ sơ đội tàu được cập nhật minh bạch.

“Các đơn vị chuyên môn cũng đã cấp 59 giấy phép khai thác thủy sản, 90 giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật, 19 giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho ngư dân. Đây là bước đi quan trọng để chuẩn hóa điều kiện hành nghề và phục vụ truy xuất nguồn gốc điện tử”, ông Lương cho biết.

Trên biển, công tác giám sát hành trình tàu cá (VMS) được duy trì 24/7. Nhờ tăng cường kiểm tra, nhắn tin cảnh báo và yêu cầu báo cáo vị trí 6 giờ/lần, tình trạng mất kết nối đã giảm đáng kể.

Từ đầu năm đến nay, TP.HCM phát hiện 756 tàu mất kết nối trên 6 giờ đến dưới 10 ngày, trong đó 736 tàu được xác định không vi phạm (do sự cố kỹ thuật hoặc có báo cáo định kỳ); 10 tàu bị xử phạt hành chính với tổng số tiền 257,5 triệu đồng, còn 10 tàu đang tiếp tục xác minh.

Đáng chú ý, trong nhiều tuần liên tiếp không có tàu mất kết nối trên 10 ngày và từ đầu năm đến nay chỉ có 22 tàu rơi vào diện này, tất cả đã được xử lý xong.

Không vi phạm vùng biển, minh bạch truy xuất điện tử

Một trong những điểm sáng nổi bật của TP.HCM trong công tác chống khai thác IUU là từ đầu năm 2025 đến nay không có tàu cá hay thuyền viên bị nước ngoài bắt giữ. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, đây là năm thứ hai liên tiếp thành phố không phát sinh vi phạm vùng biển nước ngoài - một kết quả hiếm có trong khu vực Nam bộ.

Cùng với đó, Công an TP.HCM đã hoàn tất điều tra 8 vụ án hình sự liên quan IUU, trong đó 6 vụ đã được xét xử, 2 vụ còn lại đang chờ truy tố. Tiêu biểu là vụ tàu BV 93481-TS do Cao Văn Luyện làm thuyền trưởng đưa 9 thuyền viên sang vùng biển Indonesia bị bắt giữ năm 2024; và vụ Nguyễn Văn Minh đưa tàu BĐ-93150-TS của Bình Định ra khai thác trái phép, đều đã được điều tra, kết luận và chuyển hồ sơ sang Viện Kiểm sát.

Theo bà Phạm Thị Na, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, Phó Trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo chống khai thác IUU TP.HCM: “Việc xử lý quyết liệt các vụ án này thể hiện thái độ kiên quyết của TP.HCM trong răn đe, xử lý hành vi tổ chức khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Đây cũng là minh chứng để EC thấy rõ được nỗ lực của Việt Nam trong công tác chống khai thác IUU”.

Ở cấp hành chính, các lực lượng đã xử phạt 142 vụ vi phạm trong lĩnh vực thủy sản, tổng số tiền 2,537 tỷ đồng, 100% đối tượng đã thi hành xong. Các lỗi chủ yếu là không duy trì kết nối thiết bị giám sát, thiếu giấy phép khai thác, không báo cáo sản lượng.

Trên “mặt trận” truy xuất nguồn gốc, TP.HCM đang đi đầu cả nước, khi 9 cảng cá của thành phố đều áp dụng Hệ thống truy xuất điện tử (eCDT) cho 100% tàu ra vào cảng, đảm bảo sản lượng được giám sát và xác nhận minh bạch.

Từ đầu năm đến nay, các cảng đã cấp 128 giấy xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác (SC) với sản lượng 2.151 tấn và Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư cấp 507 giấy chứng nhận nguồn gốc (CC) cho 4.917 tấn thủy sản.

“Chúng tôi kiên trì mục tiêu quản lý đội tàu minh bạch, truy xuất nguồn gốc đầy đủ và xử lý nghiêm vi phạm”, bà Phạm Thị Na nhấn mạnh.

Nỗ lực với mục tiêu gỡ “thẻ vàng”

Thể hiện quyết tâm cao trong phòng chống khai thác IUU, mới đây, UBND TP.HCM chỉ đạo tập trung xử lý các vướng mắc tồn đọng trong quản lý tàu cá.

Theo lãnh đạo thành phố, đây phải là công tác thường xuyên và lâu dài, bằng mọi giá phải giữ "trận địa", không để bất cứ thuyền nào vi phạm đánh bắt vùng biển nước ngoài. Đây còn là thể diện quốc gia trên trường quốc tế. Ông Bùi Minh Thạnh, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, Trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo chống khai thác IUU quyết liệt: “Bằng mọi giá không để bà con ngư dân vi phạm IUU”.

Ông Thạnh đề ra các giải pháp trọng tâm như: Cần tăng cường tuyên truyền, vận động cho các chủ tàu, thuyền trưởng và đảm bảo các điều kiện để ngư dân không vi phạm IUU. Thành phố xác định trách nhiệm rõ người đứng đầu, rõ thời hạn hoàn thành. “Nếu làm quyết liệt các việc trên thì hiệu quả chống khai thác IUU của TP.HCM sẽ được cải thiện và triệt để hơn”, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM kỳ vọng.

Quan điểm của TP.HCM là tuyệt đối không cho tàu không đủ điều kiện xuất bến. Đồng thời, các địa phương cần vận động nhân dân phát huy vai trò giám sát những tàu thuộc diện giám sát, không để các tàu này tự ý xuất bến. Còn đối với tàu vướng thủ tục cấp phép, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM yêu cầu các lực lượng chuyên môn cần chuẩn hóa thủ tục, sớm cho bà con vươn khơi bám biển đúng quy định.

“Chống khai thác IUU không chỉ là nhiệm vụ hành chính mà là cam kết quốc gia với cộng đồng quốc tế”, ông Thạnh nói.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cũng yêu cầu các Sở, ngành duy trì trực giám sát 24/7, thường xuyên đối chiếu dữ liệu tàu mất kết nối với Bộ đội Biên phòng và các tỉnh giáp ranh, xử lý dứt điểm các trường hợp “tàu ảo”, tàu không còn hoạt động nhưng chưa xóa đăng ký.

Mô hình "Cà phê sáng với ngư dân", "Ăn sáng cùng ngư dân" của TP.HCM trong thời gian qua phát huy khá hiệu quả. Ông Bùi Minh Thạnh, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, yêu cầu cần nhân rộng mô hình này tại các xã, phường có biển của TP.HCM để thường xuyên tổ chức để nắm bắt tâm tư của các chủ tàu, ngư dân.