18 triệu bảng Anh giúp Việt Nam phát triển kinh tế biển

Nhu cầu cấp thiết về bảo tồn biển

Phát biểu tại hội nghị khởi động dự án vào sáng 11/12, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: Đại sứ quán Anh tại Việt Nam nhiều năm qua là đối tác quan trọng, đồng hành trong các chương trình về môi trường, khí hậu, sinh kế thích ứng và quản lý tài nguyên biển tại nhiều tỉnh, thành phố ven biển.

Theo Thứ trưởng, Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tại Quyết định 339/QĐ-TTg đã xác định nhiệm vụ hình thành các trung tâm kinh tế biển lớn, có thương hiệu và hội nhập sâu rộng. Đến năm 2030, mục tiêu là xây dựng ngành thủy sản quy mô lớn, sản xuất hàng hóa, uy tín, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, có sức cạnh tranh cao và phát triển bền vững. Tuy vậy, nguồn lực đầu tư cho bảo tồn môi trường, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và tài nguyên biển còn hạn chế; ngành vẫn đối mặt nhiều sức ép về bảo tồn, giảm cường độ khai thác và đáp ứng các quy định quốc tế.

Việt Nam đồng thời là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Các khu vực ven biển có mật độ dân số cao thường xuyên đối diện xói lở, ngập lụt, nước biển dâng và suy giảm đa dạng sinh học, trong khi nhu cầu phát triển kinh tế, du lịch, nuôi biển, đánh bắt và dịch vụ hậu cần ngày càng tăng. “Trong bối cảnh đó, việc triển khai dự án COAST có ý nghĩa rất lớn, hỗ trợ Việt Nam ứng phó biến đổi khí hậu và quản lý sinh thái biển, tăng tính bền vững cho thủy sản, cải thiện đời sống người dân địa phương”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nói, đồng thời cho rằng mục tiêu của chương trình “rất thiết thực và cần thiết với Việt Nam”.

Về dự án COAST, ông Phạm Ngọc Sao, Ban Quảng lý các dự án nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) giới thiệu, dự án được triển khai với tổng vốn 18,19 triệu bảng Anh. Thời gian thực hiện kéo dài 55 tháng, từ tháng 10/2025 đến tháng 3/2030, tại Hà Nội và 8 tỉnh, thành: Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Gia Lai, Khánh Hòa, Cần Thơ, Cà Mau và An Giang.

Ông Sao cho biết COAST được thiết kế bám sát các chiến lược, quy hoạch lớn về kinh tế biển, thủy sản, đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu, cùng các quyết định về bảo vệ nguồn lợi và chống khai thác IUU.

Mục tiêu tổng quát của dự án là bảo vệ, phát triển nguồn lợi thủy sản, hệ sinh thái và đa dạng sinh học biển - ven biển, đồng thời tăng cường khả năng thích ứng khí hậu và sinh kế bền vững cho cộng đồng ven biển, đặc biệt là nhóm dễ tổn thương. Dự án gồm ba hợp phần: bảo vệ và khai thác bền vững nguồn lợi, nuôi trồng thủy sản bền vững thích ứng biến đổi khí hậu và quản lý dự án.

Với hợp phần bảo vệ nguồn lợi, dự án dự kiến hỗ trợ xây dựng hồ sơ thành lập ba khu bảo tồn biển, phục hồi hai rạn san hô suy thoái, thả rạn nhân tạo và tăng chỉ số đa dạng sinh học tại 14 khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản. 7 khu bảo tồn, khu bảo vệ nguồn lợi sẽ được ứng dụng công nghệ giám sát như UAV, camera. 4 loài thủy sản biển quý hiếm được nghiên cứu sinh sản nhân tạo, 16 mô hình chuyển đổi nghề khai thác không hiệu quả sang các hoạt động bền vững hơn được xây dựng, kèm tài liệu kỹ thuật và chương trình truyền thông, tập huấn.

Với hợp phần nuôi trồng, dự án sẽ rà soát, tổ chức lại 7 vùng nuôi biển và 7 vùng nuôi tôm nước lợ theo hướng bảo đảm sức tải môi trường và áp dụng các chứng nhận bền vững; xây dựng 3 mô hình nuôi biển công nghệ cao, 23 mô hình nuôi trồng thích ứng khí hậu, giảm phát thải; triển khai thí điểm mô hình bảo hiểm nuôi trồng thủy sản biển; phát triển phần mềm ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tích hợp dữ liệu quan trắc môi trường và dịch bệnh. Dự án cũng nghiên cứu phát thải trong nuôi biển và khả năng hấp thụ carbon của rong biển, đồng thời hoàn thiện tài liệu kỹ thuật về giống, quy trình nuôi và an toàn sinh học.

Theo ông Sao, ngư dân và cộng đồng ven biển sẽ là nhóm hưởng lợi trực tiếp thông qua sinh kế ổn định hơn và khả năng ứng phó với rủi ro tốt hơn. Các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương được hỗ trợ nâng cao năng lực, có thêm công cụ quản lý dựa trên bằng chứng. Khu vực tư nhân và các viện, trường có cơ hội tiếp cận mô hình, công nghệ và cơ chế tài chính mới cho nuôi trồng và bảo tồn biển.

Khung hỗ trợ COAST định hình mô hình quản lý ven biển mới

Ở góc độ nhà tài trợ, TS Ingrid Kelling, Giám đốc chương trình COAST Facility thuộc DAI Global UK, cho biết COAST là một sáng kiến quan trọng trong Quỹ Blue Planet Fund nhằm hỗ trợ các quốc gia giải quyết biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học và ô nhiễm đại dương. Chương trình theo đuổi 3 kết quả chính: bảo vệ hệ sinh thái và cộng đồng, nâng cao năng suất thông qua sản xuất - khai thác bền vững, và bảo đảm quyền tiếp cận công bằng của các nhóm yếu thế trong quản lý tài nguyên ven biển. Tại Việt Nam, COAST sẽ tập trung phục hồi rừng ngập mặn, cỏ biển, san hô; hỗ trợ nông nghiệp, thủy sản thích ứng khí hậu; thúc đẩy quản trị bao trùm và mở rộng cơ hội tài chính xanh.

Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Anh và Bắc Ai-len tại Việt Nam Iain Frew cho biết đây là một trong những chương trình lớn nhất mà Anh hỗ trợ tại Việt Nam trong lĩnh vực môi trường - khí hậu. Dự án COAST, theo ông, là “ví dụ rõ nét cho việc biến cam kết thành hành động”, tập trung hỗ trợ người dân ở những nơi chịu tác động nặng nề nhất.

“Chúng tôi sẽ thực hiện thông qua hợp tác với các bộ, ngành ở Hà Nội và quan trọng hơn, với các tỉnh nơi thách thức được cảm nhận rõ nhất và nơi các giải pháp phải mang lại hiệu quả cho người dân”, ông nói.

Từ góc nhìn địa phương, ông Trần Văn Ninh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, cho rằng Gia Lai nằm trong khu vực chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, điều kiện khí hậu bất lợi và thiên tai thường xuyên, làm gia tăng mức độ dễ bị tổn thương và có nguy cơ làm chậm quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Ông kỳ vọng dự án COAST sẽ giúp tỉnh hoàn thành các mục tiêu phát triển, tăng cường bảo tồn đa dạng sinh học, nâng cao khả năng chống chịu của cộng đồng, thúc đẩy sinh kế bền vững và hỗ trợ chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định.

“Với nguồn lực và kinh nghiệm quốc tế, nếu phối hợp chặt chẽ giữa trung ương, địa phương và cộng đồng, COAST có thể trở thành bước đệm quan trọng để các vùng ven biển, ven hồ, vùng thủy sản của Việt Nam thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu trong nhiều thập kỷ tới”, ông Ninh nói.