Vẫn còn 'điểm nghẽn' trong chương trình giảm nghèo cần tháo gỡ

Không còn chạy theo “xóa nghèo giấy”

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đã có nhiều tác động tích cực, góp phần cải thiện đời sống người dân thông qua việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, phát triển kinh tế, giáo dục, y tế và các dịch vụ xã hội khác.

Theo Báo cáo tổng kết của Ban Chỉ đạo Trung ương, các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, tỷ lệ hộ nghèo cả nước giảm bình quân từ 1% - 1,5% mỗi năm. Đặc biệt, tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số - nhóm đối tượng chịu nhiều thiệt thòi giảm trung bình trên 3%/năm.

Trên toàn quốc, hơn 10.500 mô hình và dự án giảm nghèo đã được triển khai, trong đó phần lớn thuộc lĩnh vực nông nghiệp. Những mô hình này đã thu hút hơn 200.000 hộ dân tham gia, bao gồm cả hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Không chỉ tạo sinh kế bền vững, các dự án còn góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa sản xuất từ quy mô nhỏ lẻ sang mô hình tập trung, gắn với chuỗi giá trị.

Đặc biệt, hơn 6.000 dự án hỗ trợ sản xuất nông nghiệp đã giúp gần 100.000 hộ dân cải thiện phương thức canh tác, từng bước tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Kết quả cho thấy cách tiếp cận đa chiều, có địa chỉ cụ thể trong hỗ trợ giảm nghèo đã phát huy hiệu quả. Các địa phương không còn chạy theo “xóa nghèo giấy” mà tập trung nâng sinh kế, cải thiện dịch vụ xã hội và ổn định đời sống lâu dài. Với những kết quả đã đạt được, hy vọng đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn quốc có thể giảm xuống còn dưới 1,5%, vượt chỉ tiêu mà Quốc hội và Chính phủ đặt ra.

Theo Thứ trưởng Võ Văn Hưng, giảm nghèo không chỉ là mục tiêu kinh tế mà còn là trách nhiệm nhân đạo. “Mỗi hộ dân thoát nghèo là một câu chuyện nỗ lực và sự hỗ trợ kịp thời từ chính sách”.

Cũng đánh giá cao thành tựu của Việt Nam trong công tác xóa đói giảm nghèo, bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam cho rằng, sự phát triển kinh tế nhanh và bền vững, cùng với việc tạo ra nhiều việc làm, chính là động lực quan trọng giúp người dân có thu nhập ổn định, giảm thiểu tình trạng thất nghiệp. Chính phủ cũng đóng vai trò chủ đạo thông qua các chương trình mục tiêu quốc gia, chính sách phổ cập giáo dục và chăm sóc y tế.

Vẫn còn khó khăn cần khắc phục

Dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, chương trình vẫn gặp phải một số vướng mắc cần được tháo gỡ. Một trong những trở ngại lớn là việc ban hành các văn bản hướng dẫn từ các bộ, ngành và địa phương còn chậm, gây khó khăn trong triển khai đồng bộ chính sách. Thậm chí, một số hướng dẫn sau khi ban hành vẫn chưa phù hợp, khiến địa phương lúng túng trong thực hiện.

Về tài chính, dù ngân sách được phân bổ hằng năm, nhưng tiến độ giải ngân vẫn chưa thực sự kịp thời. Một số khoản hỗ trợ thiết yếu như vốn cải thiện dinh dưỡng hay hỗ trợ nhà ở chưa được bổ sung ngay từ đầu kỳ. Nhiều địa phương cũng gặp khó khăn do vướng mắc mặt bằng thi công, quy trình phê duyệt kéo dài hoặc thiếu vốn đối ứng.

Thêm vào đó, năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở tại các vùng khó khăn còn hạn chế. Việc thay đổi nhân sự thường xuyên, thiếu ổn định và kinh nghiệm đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả điều phối và giám sát các dự án.

Hệ thống công nghệ thông tin phục vụ giám sát, đánh giá và quản lý dữ liệu giảm nghèo vẫn chưa được đồng bộ giữa các cấp. Việc tổng hợp và phân tích dữ liệu còn chậm, trong khi công cụ rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo vẫn chưa thống nhất trên toàn quốc, gây ảnh hưởng đến độ chính xác và tính kịp thời.

Hoạt động truyền thông tuy được triển khai rộng rãi, nhưng vẫn chưa thực sự chạm tới những vùng đặc biệt khó khăn. Nội dung truyền thông chưa phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ, văn hóa và khả năng tiếp cận của đồng bào dân tộc thiểu số. Việc ứng dụng các nền tảng số và kênh hiện đại còn hạn chế, khiến hiệu quả lan tỏa thông tin chưa cao.

Để khắc phục tình trạng này, tại tọa đàm trực tuyến “Nhìn lại thành quả giảm nghèo bền vững, đề xuất chính sách cho giai đoạn mới”, ông Nguyễn Lê Bình, Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, cho biết giai đoạn tới chương trình sẽ tập trung vào 5 định hướng trọng tâm để giải quyết thách thức căn cơ.

Các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ được tích hợp để thống nhất nguồn lực và tối ưu quản lý. Nguồn vốn đầu tư sẽ dồn vào các “lõi nghèo” khó khăn nhất nhằm tạo đột phá. Chính sách được thiết kế lấy địa phương và người dân làm trung tâm, phát huy vai trò chủ thể cộng đồng.

Truyền thông sẽ được đẩy mạnh để chính sách được hiểu đúng và thực hiện hiệu quả. Cơ chế giám sát có sự tham gia của người dân, đảm bảo nguồn lực đầu tư công minh bạch và thực sự phục vụ cộng đồng.

Cụ thể: Các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ được tích hợp để thống nhất nguồn lực và tối ưu quản lý. Nguồn vốn đầu tư sẽ dồn vào các “lõi nghèo” khó khăn nhất nhằm tạo đột phá. Chính sách được thiết kế lấy địa phương và người dân làm trung tâm, phát huy vai trò chủ thể cộng đồng. Truyền thông sẽ được đẩy mạnh để chính sách được hiểu đúng và thực hiện hiệu quả. Cơ chế giám sát có sự tham gia của người dân, đảm bảo nguồn lực đầu tư công minh bạch và thực sự phục vụ cộng đồng.