Giảm nghèo bền vững ở Sơn Động [Bài 1]: Từ chính sách đến bản làng

Chính sách quốc gia, kế hoạch địa phương

Khởi đầu của mạch chảy ấy là Quyết định 353/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, xác định mục tiêu giảm nghèo đa chiều, hạn chế tái nghèo, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ cơ bản.

Theo cáo cáo Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cũ, Sơn Động là 1 trong 74 huyện nghèo của cả nước, có hơn 50% người dân tộc thiểu số. Đây cũng là 1 trong 22 huyện nghèo thuộc 17 tỉnh được đầu tư hỗ trợ để thoát khỏi tình trạng nghèo. Để thoát nghèo, UBND huyện đã hoàn thành việc xây dựng Đề án tổng thể giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021- 2025 và phấn đấu đến cuối năm 2025 huyện Sơn Động cũ thoát khỏi huyện nghèo.

Từ khung quốc gia, Kế hoạch 72/KH-UBND ngày 29/8/2022 của huyện Sơn Động (cũ) cụ thể hóa mục tiêu theo địa bàn: đầu tư hạ tầng thiết yếu ở vùng khó, phát triển sinh kế theo lợi thế địa phương, đào tạo nghề, việc làm, hỗ trợ nhà ở, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và giám sát. Kế hoạch 12a/KH-UBND ngày 27/02/2025, mũi nhọn hành động được chốt cho từng năm: giảm tỷ lệ hộ nghèo, 100% hộ nghèo - cận nghèo có nhu cầu được tham gia ít nhất một hoạt động hỗ trợ; ưu tiên các xã, thôn đặc biệt khó khăn.

Từ huyện đến xã, bộ máy triển khai được kiện toàn. Trên bàn làm việc ở UBND xã Tuấn Đạo, bản kế hoạch năm 2025 mở sẵn. Những dòng chữ “đa dạng hóa sinh kế”, “nhân rộng mô hình”, “đào tạo nghề gắn nhu cầu thị trường” không còn là khẩu hiệu. Chúng là việc phải làm từng ngày, đi từ văn bản cấp Chính phủ đến bàn tay người dân miền núi.

Xã Tuấn Đạo ban hành quyết định kiện toàn Ban quản lý Chương trình, lập Ban phát triển thôn, thành lập Tổ kiểm tra, giám sát; kế hoạch 2021–2025 và kế hoạch từng năm đều có. Hệ thống loa truyền thanh, các buổi họp thôn, hội nghị hội đoàn thể… cùng vào cuộc để người dân hiểu đúng, làm đúng. Khi sổ tay bước ra đồng ruộng, chương trình mới có sức sống.

Dự án cụ thể, con số biết nói

Sức sống ấy hiện lên bằng danh mục dự án cụ thể: hạ tầng - sửa chữa đường bê tông ở thôn Sầy, Linh Phú; lập hồ sơ cải tạo đường thôn Đồng Xuân, Đông Bảo Tuấn. Sinh kế từ mô hình nuôi ong, chăn nuôi đại gia súc; đào tạo nghề - mở lớp hướng dẫn sử dụng thuốc thú y; giám sát - đánh giá được bố trí riêng kinh phí.

Năm 2024, tổng nguồn vốn về xã Tuấn Đạo 5,661 tỷ đồng (trong đó có chuyển nguồn), đã giải ngân 280 triệu đồng cho 4 căn nhà ở của hộ nghèo, xóa nhà tạm, nhà dột nát. Người được thụ hưởng gồm Nguyễn Đình Chỉnh (thôn Đông Bảo Tuấn), Phùng Đắc Sơn (thôn Đồng Tâm), Nguyễn Thị Tân và Nguyễn Thị Sim (thôn Nam Bồng). Những căn nhà mới, đạt tiêu chuẩn “3 cứng” (nền, khung, mái) không chỉ giúp gia đình tránh mưa tránh nắng, mà còn là bệ đỡ tinh thần để họ yên tâm làm ăn.

Quan trọng hơn cả: đúng người - đúng nhu cầu. Ở Tuấn Đạo, tổ cộng đồng chọn 9 hộ vào mô hình ong với 666 thùng; dự án chăn nuôi chuyển nguồn hỗ trợ 16 con bò cho 8 hộ thôn Mùng (2 con/hộ); một nhánh khác hỗ trợ 32 con bò cho 16 hộ thôn Đông Bảo Tuấn; lớp nghề 30 học viên bám sát kỹ thuật thú y, phòng bệnh. Những con số khô khan đằng sau là những mái nhà đã vững chãi hơn, những con đường bớt lầy hơn, và những chuồng trại có thêm âm thanh của bê nghé, đàn ong.

Từ năm 2021 đến 2025, theo tổng hợp địa phương, hộ nghèo ở Tuấn Đạo giảm từ 231 còn 132, hộ cận nghèo từ 451 còn 38. Con số chỉ là đỉnh băng nổi; dưới đó là nỗ lực quản trị của cấp ủy - chính quyền, vai trò “nằm vùng” của Ban phát triển thôn và sự thay đổi tư duy của chính người dân. Cũng có những trắc trở: thủ tục thẩm định chậm, văn bản hướng dẫn nhiều, dài, năng lực cán bộ cơ sở chưa đồng đều, một bộ phận hộ còn tâm lý trông chờ. Nhưng khi chương trình gắn với sinh kế thiết thực, với thị trường và đầu ra, người dân bắt đầu tự thấy lợi ích và chủ động hơn.

Bản đồ hành chính đổi mới - từ huyện Sơn Động cũ sang đơn vị mới của tỉnh Bắc Ninh. Xã Tuấn Đạo, xã Vân Sơn, xã An Lạc và xã Tây Yên Tử là những xã còn nhiều thôn, hộ nghèo và cận nghèo cũng  bước vào giai đoạn phát triển khác. Những chính sách xuyên suốt 2021–2025 vì vậy càng cần giữ nhịp, để “đường chính sách” không đứt đoạn khi “đường làng” đang nối dài bê tông. Kế hoạch 12a/KH-UBND/2025 đã đặt yêu cầu tiếp tục hoàn thiện hạ tầng, mở rộng mô hình, kiên trì bồi dưỡng năng lực cho cán bộ thôn – xã, và nhất là kết nối tiêu thụ qua doanh nghiệp, hợp tác xã để sinh kế không bị “đứt chuỗi”.

Từ văn bản đến bản làng, chìa khóa nằm ở tổ chức thực thi. Ở Sơn Động, tỉnh Bắc Giang cũ và nay là tỉnh Bắc Ninh mới, mỗi dự án được thiết kế có cộng đồng tham gia, có kiểm tra, giám sát và có trách nhiệm quay vòng một phần vốn để lan tỏa cơ hội. Khi người dân thấy con đường cụ thể để thoát nghèo - một đàn ong, cặp bò, một lớp nghề, một căn nhà kiên cố thì chính sách không còn xa cách.

Cuối buổi, trưởng thôn mở sổ, đánh dấu lịch nghiệm thu đợt tới. Ngoài kia, nắng đã lên trên con đường vừa sửa. Con đường ấy, theo đúng nghĩa đen, là “từ chính sách đến bản làng”.