Tưới thông minh cho cây ăn quả: Tiếp nước cho na trái vụ trên núi đá

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nắng nóng, khô hạn kéo dài gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cây trồng, việc chủ động nguồn nước tưới đang trở thành yếu tố sống còn trong sản xuất nông nghiệp.

Xã Phú Thượng, huyện Võ Nhai (Thái Nguyên) là vùng đất đặc trưng của địa hình núi đá dốc cao, người trồng na đang tìm thấy giải pháp bền vững từ việc ứng dụng hệ thống tưới tự động. Tiêu biểu là mô hình của ông Kiều Thượng Chất, tiên phong lắp đặt hệ thống tưới tự động cho hơn 2 ha na trồng theo quy trình VietGAP, mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp vùng cao.

Cắm điện là tưới: Chuyển mình trong canh tác na trái vụ

Ông Kiều Thượng Chất chia sẻ kinh nghiệm, điều quan trọng nhất khi thâm canh na rải vụ là vụ muộn sẽ rơi vào mùa đông, lượng mưa ít nên cần phải chủ động hệ thống nước tưới. Bên cạnh đó, nắng sẽ ít hơn nên cần theo dõi sát sao, phải tỉa thưa những tán cây dày lá để tạo điều kiện cho nắng chiếu vào quả.

“Muốn tưới cho mấy nghìn gốc na, mỗi lần tôi và vợ phải gánh nước đi tưới từng gốc. Làm trái vụ, cây cần nước nhiều mà làm cách thủ công thì vất vả lắm. Chưa kể ngày nắng, bốc hơi nhanh, tưới mấy cũng chẳng ăn thua”, ông Chất kể lại.

Sau khi được các cơ quan chức năng tư vấn và hỗ trợ chi phí, ông Chất quyết định đầu tư gần 100 triệu đồng lắp đặt hệ thống tưới tự động cho vườn na của gia đình. Một máy bơm công suất lớn được đặt dưới ao, dẫn nước theo đường ống chính đến từng hàng cây, chia nhánh ra các van nhỏ đặt tại mỗi gốc.

“Chỉ cần bật cầu dao điện là nước chảy đều khắp vườn, không sót một gốc cây nào. Đơn giản mà hiệu quả”, ông Chất hồ hởi.

Một trong những lợi ích rõ rệt nhất của hệ thống tưới tự động là cơ chế thẩm thấu từ từ, giúp nước ngấm sâu vào rễ cây mà không gây xói mòn, rửa trôi đất hay phân bón. Theo ông Chất, điều này đặc biệt quan trọng với vùng núi đá như Phú Thượng, nơi đất canh tác vốn đã nghèo dinh dưỡng, lại thường xuyên khô hạn.

“Nếu tưới theo cách truyền thống, nước bốc hơi nhanh, mà rửa trôi phân thì cây không hấp thụ được mấy. Nay tưới kiểu nhỏ giọt, thẩm thấu chậm nên vừa tiết kiệm khoảng 50% lượng nước, vừa giữ lại được chất dinh dưỡng cho cây, đất cũng đỡ bạc màu hơn nhiều”, ông Chất chia sẻ.

Không chỉ tiết kiệm nước, hệ thống tưới tự động còn giúp bà con tiết kiệm đáng kể công lao động. Thay vì phải thuê người tưới từng gốc cây, giờ chỉ cần vài thao tác đơn giản, toàn bộ vườn na sẽ được tưới đầy đủ trong thời gian ngắn. Theo tính toán của ông Chất, chi phí thuê nhân công giảm khoảng 60-70% mỗi vụ, chưa kể tiết kiệm thời gian, giảm căng thẳng cho người trồng.

Tích hợp “2 trong 1”

Một cải tiến thông minh mà ông Chất áp dụng là tích hợp hệ thống châm phân vào đường ống tưới. Chỉ cần đặt thêm một thùng phuy hòa phân bón vào nước, hệ thống sẽ đưa dung dịch phân theo ống tưới đến tận từng gốc cây.

“Ngày trước, trời không mưa thì không dám bón phân, vì rắc xuống là khô luôn. Mưa nhiều quá lại bị rửa trôi hết. Giờ thì khác, tôi chủ động hoàn toàn. Hôm nào cần bón, tôi pha phân vào thùng, mở van xả là xong. Hôm sau tưới thêm nước sạch cho phân thấm dần xuống đất, rất hiệu quả”, ông Chất cho hay.

Với cách làm này, cây na luôn được đảm bảo dinh dưỡng đúng thời điểm, đúng liều lượng. Đặc biệt là trong giai đoạn na ra hoa, đậu quả cây cần nhiều dưỡng chất nhất. Nhờ đó, vườn na nhà ông Chất không chỉ sinh trưởng tốt mà năng suất cũng tăng đều qua từng năm.

Theo ông Hà Trọng Tuấn - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thái Nguyên, những hiệu quả thiết thực mà hệ thống tưới tự động mang lại cho vườn na của ông Chất là minh chứng sinh động cho tính ứng dụng cao của tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp.

“Tỉnh Thái Nguyên đang có nhiều chính sách khuyến khích phát triển hệ thống tưới tự động, đặc biệt là hỗ trợ 40% chi phí lắp đặt cho người dân. Đồng thời, chúng tôi cũng tích cực tuyên truyền, hướng dẫn bà con cách sử dụng và bảo trì hệ thống, đảm bảo vận hành hiệu quả, an toàn, tiết kiệm”, ông Tuấn cho biết.

Bên cạnh đó, các cơ quan chuyên môn, Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện, thành phố, các hợp tác xã… cũng đã triển khai nhiều mô hình trình diễn, tổ chức tập huấn kỹ thuật để nhân rộng mô hình tưới tự động, tưới tiết kiệm đến nhiều địa phương khác trong tỉnh.

“Việc chủ động được nguồn nước, phân bón sẽ góp phần nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng, giảm phụ thuộc vào thời tiết, tiết kiệm vật tư đầu vào. Quan trọng hơn, đây là bước chuyển trong tư duy sản xuất của người nông dân từ làm nông truyền thống sang làm nông thông minh, bền vững”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Xã Phú Thượng là địa phương có nhiều tiềm năng trong phát triển cây ăn quả, đặc biệt là na. Tuy nhiên, chính địa hình phức tạp với núi đá xen kẽ, độ dốc lớn lại là rào cản lớn khiến người dân gặp khó trong việc chăm sóc, tưới tiêu, bón phân. Mô hình tưới tự động của ông Kiều Thượng Chất vì thế được xem là bước đột phá, mở đường cho việc áp dụng công nghệ vào vùng sản xuất khó khăn.

Những trái ngọt mà ông Chất gặt hái được từ mô hình này không chỉ là sản lượng và chất lượng na được nâng lên rõ rệt, mà còn là sự thay đổi trong tư duy sản xuất. Người dân giờ đây đã có thể chủ động canh tác, điều tiết lịch sản xuất linh hoạt, đặc biệt là mở rộng sản xuất trái vụ để nâng cao giá trị sản phẩm.

Tưới tự động không còn là khái niệm xa lạ với nông dân Thái Nguyên, nhưng việc ứng dụng hiệu quả tại các vùng khó khăn như Võ Nhai mới thực sự có ý nghĩa sâu sắc. Mô hình của ông Kiều Thượng Chất là minh chứng cho thấy, chỉ cần có chính sách hỗ trợ hợp lý, tư vấn kịp thời, bà con hoàn toàn có thể làm chủ kỹ thuật mới, nâng cao hiệu quả sản xuất và thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Thời gian tới, cần có thêm các cơ chế hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi để người dân mạnh dạn đầu tư hệ thống tưới tự động cho cây trồng. Chỉ khi công nghệ được ứng dụng rộng rãi và đúng cách, nông nghiệp Thái Nguyên mới có thể vươn tới sản xuất thông minh, phát triển bền vững trên nền tảng tiết kiệm tài nguyên và tăng trưởng xanh.