Trở về kiếp nghèo

Có tiền người dân tái định cư (TĐC) thủy điện Đăk Đrinh xã Sơn Long (Sơn Tây, Quảng Ngãi) đổi xe máy, ô tô… như thay áo.

“Công tử Bạc Liêu" trên đỉnh núi

“Rất nhiều người được nhận tiền đền bù từ thủy điện Đăk Đrinh chịu chơi lắm, họ tiêu tiền không sợ hết. Người mua ô tô, xe máy, người xây nhà khủng, sắm dàn karaoke, bàn ghế… một cách choáng ngợp. Còn chuyện ăn nhậu bù khú suốt ngày thì nói không hết. Cách chi tiêu như vậy nên chỉ sau một năm, tiền đã không còn, họ trở về “kiếp nghèo” như trước đây”, ông Đỗ Thanh Vượt, Chủ tịch xã Sơn Long, tâm sự.

Ông Vượt cho biết, ở xã có nhiều câu chuyện đau lòng xảy ra. Đầu tiên phải kể đến anh Đinh Xa Thanh, 39 tuổi, ở thôn Anh Nhoi 1.

Theo ông Vượt, Xa Thanh sinh ra trong gia đình 3 anh chị em, là con trai duy nhất của vợ chồng bà Đinh Thị Vun và ông Đinh Văn Rê. Nhà bà Vun có đất đai nhiều nên khi thủy điện xây dựng được đền bù gần 3 tỷ đồng. Nhận tiền, bà Vun xây một căn nhà 300 triệu đồng, số tiền còn lại chia cho các con một ít. Đầu tiên bà mua cho ba người con 3 chiếc xe máy Exciter, mỗi chiếc trị giá hơn 40 triệu đồng.

Mẹ có tiền tỷ, Thanh là “qúy tử” nên được cưng chiều. Có xe Thanh vẫn chưa bằng lòng, Thanh xin tiền mẹ “nướng” vào những cuộc ăn chơi trác táng. Có hôm hứng lên, Thanh thuê nhạc sống về nhà rồi mời bạn bè đến nhậu, hát hò xuyên đêm. Thanh mua lợn về thịt, bia chở cả xe đến tận nhà. Đặc biệt, có ai đi ngang qua nhà, Thanh mời vào tất.

Do ăn chơi nên sau một thời gian, nguồn tiền cung cấp của bà Vun cạn dần. Để có tiền, Thanh bán chiếc xe máy mà mẹ mua cho trước đó. Tuy nhiên số tiền được ít ngày đã hết veo. Bà Vun lại xuất tiền cho Thanh xuống TP Quảng Ngãi mua chiếc xe máy Exciter hơn 40 triệu đồng. Trên đường về, khi đến xã Sơn Tân, không may xe bị thủng săm. Thanh đưa xe vào một quán để vá, nhưng lúc này chủ cửa hàng có nhiều khách nên chưa vá xe kịp. 

Ngôi nhà của Đinh Xa Thanh

Chờ lâu quá, Thanh bực tức bảo chủ quán, đổi chiếc xe mới mua lấy chiếc xe Dream cũ. Nghe xong, chủ quán hỏi: Xe mới mua sao lại đổi? Thanh đáp ngay: Chờ ông vá lâu quá, đổi xe mới lấy xe cũ và đưa cho mình 6 triệu đồng nhanh lên. Nghe nói vậy: Chủ quán đồng ý ngay.

Đi xe cũ về, cùng với số tiền 6 triệu đồng, Thanh gặp đám bạn và mời vào quán nhậu. Cuộc tỷ thí “chén chú, chén anh” với cả chục người, 6 triệu đồng bay trong chốc lát. Sáng hôm sau, Thanh về xã Sơn Long, thấy một số người đi rừng về mang mấy con nhím, thèm thịt quá, tiền không còn Thanh bảo mọi người đổi chiếc xe máy lấy nhím. Đám thợ săn liền đồng ý, Thanh mang nhím về nhà làm mồi và mời bạn bè đến nhậu.

Ông Vượt kể tiếp, cũng tại làng Anh Nhoi 1, tay chơi Đinh Văn Thiên không thua kém Xa Thanh phần nào. Thiên là con trai một của ông Đinh Văn Điều. Khi dự án thủy điện Đăk Đrinh triển khai, nhà ông Điều được đền bù hơn 3 tỷ đồng. Ngày có tiền, Thiên bảo cha mình mua cho chiếc xe ô tô. Nghe lời con, ông bỏ ra 400 triệu đồng sắm xe cho con. Có xe rồi, Thiên lại bảo ông Điều, tiền đang còn nhiều, con không muốn ở vùng đất nghèo khổ, cha bỏ tiền ra huyện mua đất xây nhà ở.

Ngôi nhà của ông Đinh Văn Điều

Thấy con nói hợp lý, ông ra trung tâm huyện thuộc xã Sơn Mùa mua đất xây nhà cạnh đường Đông Trường Sơn. Căn nhà 2 tầng khang trang, ngốn hết 1,9 tỷ đồng.

Ăn nhậu ở huyện Sơn Tây lắm cũng chán, Thiên đánh ô tô đi TP Quảng Ngãi, thậm chí đi Sài Gòn du ngoạn. Ra ngoài, Thiên thấy xe mình xấu nên bán cho một người trong làng giá 120 triệu đồng. Thiên về lại xin tiền ông Điều vào Sài Gòn mua một chiếc khác trị giá 500 triệu đồng. Với khoản tiền hơn 3 tỷ đồng, cha xây nhà, sắm vật dụng; con mua ô tô, tiêu xài nên chỉ sau 1 năm cạn kiệt. Tài sản duy nhất để lại là căn nhà, còn đất đai sản xuất không có. Chiếc xe mới mua về Thiên cũng đã đem bán.

Nghèo lại hoàn nghèo

Ông Đỗ Thanh Vượt buồn bã: “Toàn xã có 98 hộ nằm trong diện giải tỏa, trong đó 33 hộ về ở khu TĐC mới ở thôn Anh Nhoi và Anh Nhoi 2, các hộ còn lại xin ở nơi khác. Riêng nguồn tiền đền bù phần đất cho người dân hơn 69 tỷ đồng, ngoài ra cây cối hàng chục tỷ đồng. Mới đó thôi, họ là những triệu phú, tỷ phủ mà nay rơi vào cảnh nghèo đói”.

Ông Vượt cho hay, 33 hộ TĐC về khu ở mới nhưng đến nay chỉ có 4 hộ thoát nghèo. Ngày bà con nhận tiền đền bù, xã đứng ra vận động bà con gửi ngân hàng lấy tiền tiết kiệm; chi tiêu phải hợp lý nhưng bà con không nghe. Không chỉ ở Anh Nhoi 1 và 2 mà hầu hết các TĐC ở xã Sơn Liên, Sơn Dung đều rơi vào tình cảnh tương tự.

Ông Vượt dẫn chúng tôi tham quan cánh đồng bậc thang trồng lúa nước có diện tích trên 6ha với 150 thửa ở thôn Mang Hin, xã Sơn Long có tổng vốn đầu tư trên 2 tỷ đồng nằm giữa núi rừng. Thế nhưng những thửa ruộng đó, lúa sạ xuống không lên nổi. Cả cánh đồng đám để hoang, đám thì úa chết gần hết.

Phía trong ngôi nhà Đinh Xa Thanh không có gì đáng giá

Ông Vượt cho hay: Mỗi hộ dân được giao 4.000m2 đất, ngày bắt đầu sản xuất, Nhà nước cấp giống, phân bón và hướng dẫn phương thức canh tác. Bà con sạ giống xuống thì lúa chết sạch, bởi đất đai cằn cỗi, do đất pha cát, đá nên không giữ được nước, vụ đó mất trắng.“Hiện xã đang đưa ra phương án, trồng cây hoa màu để cải tạo đất rồi vài năm mới trồng lúa. Không biết phương án này có thành công không nhưng xã vẫn quyết tâm làm”, ông Vượt phân vân.

Tất cả các hộ dân TĐC ở huyện Sơn Tây, khi xây dựng thủy điện mất sạch diện tích trồng lúa nước, hiện nguồn lương thực trông chờ vào ít lúa rẫy. Số lúa này, trời cho thì ăn không thì trắng tay. Năm nay, thời tiết thay đổi nên lúa rẫy không hiệu quả, do đó gạo ăn qua ngày đều phải mua.

Cũng liên quan đến TĐC thủy điện Đăk Đrinh, hầu hết diện tích sản xuất của người dân hiện vẫn ở làng cũ, từ nơi ở mới đến nơi canh tác rất xa. Đơn cử, như ở xã Sơn Long, các hộ dân đi làm hơn 6km, trong khi đường chưa có, hàng ngày bà con cuốc bộ băng rừng đi làm.

Ông Đinh Văn Ven, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Tây, cho biết: Thủy điện xây dựng người dân được hưởng lợi nhiều cái, nhất là cơ sở hạ tầng. Hiện bà con có nhà cửa khang trang, đường đi lại thuận lợi. Con cái học hành thuận lợi, tuy nhiên cũng có nhiều bật cập. Ngày bà con nhận tiền đền bù phát tại ở trụ sở UBND xã, huyện kêu gọi 4 ngân hàng có mặt tại đây để bà con gửi tiền. Tuy nhiên, bà con không chịu, họ mang tiền về, có một hộ gửi được vài hôm lại ra rút về tiêu xài. Sau một thời gian, tiền đã tiêu hết, đời sống bà con rất khó khăn và tái nghèo đang diễn ra.