AI hỗ trợ sáng tạo nội dung báo chí
Báo chí, với sứ mệnh thông tin nhạy bén, đi đầu, không đứng ngoài sự tác động của trí tuệ nhân tạo. AI trong hoạt động báo chí đã thể hiện những tác dụng, lợi ích to lớn.
Các hệ thống AI, đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) thực sự có hiệu quả trong việc tạo ra nội dung dưới dạng văn bản, hình ảnh, video và âm thanh. AI còn có thể hỗ trợ nhiều khía cạnh khác trong hoạt động của tòa soạn, từ chuyển đổi lời nói thành văn bản cho các cuộc phỏng vấn, tóm tắt hội thoại đến dịch nội dung sang nhiều ngôn ngữ khác nhau.
AI cũng đang được sử dụng để tự động hóa, bổ trợ và hỗ trợ các công việc thường xuyên như lên lịch đăng bài trên mạng xã hội, quản lý quy trình nội dung và thậm chí xác định thời điểm tốt nhất để xuất bản bài viết nhằm đạt được mức độ tương tác cao.
Nhờ khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên và học máy, AI có thể tự động tổng hợp dữ liệu, phân tích nội dung từ nhiều nguồn, thậm chí gợi ý tiêu đề và khung bài viết phù hợp với xu hướng độc giả. Điều này giúp nhà báo tiết kiệm đáng kể thời gian ở khâu thu thập thông tin và lên dàn bài, từ đó tập trung hơn vào phần sáng tạo nội dung. Ngoài ra, các công cụ AI còn hỗ trợ kiểm tra lỗi chính tả, ngữ pháp, và tối ưu hóa SEO, góp phần nâng cao chất lượng và tốc độ sản xuất tin bài.
AI thúc đẩy sự gắn kết giữa công chúng với cơ quan báo chí
Ở Việt Nam, VnExpress đã xây dựng hệ thống đề xuất nội dung dựa trên hành vi người dùng, giúp cá nhân hóa trải nghiệm đọc tin; sử dụng mô hình học máy để phân tích dữ liệu người đọc và tối ưu hóa tiêu đề nhằm tăng tỷ lệ công chúng chọn đọc bài; hợp tác với FPT.AI để tích hợp công nghệ chatbot hỗ trợ độc giả tìm kiếm nhanh tin bài, thông tin liên quan.
Báo Nhân Dân sử dụng Chartbeat – công cụ hiện đại được các cơ quan báo chí lớn toàn cầu sử dụng để đo lượng độc giả theo thời gian thực mà còn sử dụng công nghệ dựa trên AI để tự động đề xuất nội dung tương thích cho độc giả mang tính cá nhân hóa. Báo Thanh Niên đưa ra dự án Báo thông minh, tích hợp trí tuệ nhân tạo để đọc tin tức trên trang.
AI giúp phân tích dữ liệu lớn (big data), nhận diện xu hướng
Dùng AI để soát lỗi chính tả một bài viết và dùng AI để tạo ra một bài báo mới hoàn toàn là hai cấp độ kiểm soát các công cụ AI rất khác nhau. Ảnh minh họa: Báo Nhân dân.
AI giúp các tòa soạn nắm bắt nhanh xu hướng dư luận, phát hiện chủ đề nóng, dự đoán luồng tin giả và có chiến lược truyền thông phù hợp.
AI có khả năng xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ trong thời gian ngắn mà con người khó có thể làm được. Thông qua các công cụ phân tích dữ liệu, AI có thể quét hàng triệu bài đăng, bình luận, hashtag trên mạng xã hội để nhận diện các chủ đề đang được quan tâm, từ đó gợi ý các đề tài nóng cho phóng viên khai thác. Bên cạnh đó, AI cũng có thể phân tích nội dung, cảm xúc, và mối liên hệ giữa các thông tin để giúp nhà báo hiểu rõ hơn về bản chất của một hiện tượng xã hội.
Không chỉ vậy, AI còn giúp nhận diện các mô hình lặp đi lặp lại trong dữ liệu - điều này rất hữu ích trong việc dự đoán xu hướng phát triển của một sự kiện, hoặc phát hiện các vấn đề tiềm ẩn như khủng hoảng truyền thông, biến động thị trường hay hành vi bất thường trong xã hội.
AI hỗ trợ kiểm chứng thông tin
Các công cụ AI có thể thu thập dữ liệu từ mạng xã hội, trang web tin tức, cơ sở dữ liệu công khai... để đối chiếu với thông tin mà nhà báo đang kiểm tra. Điều này giúp tiết kiệm thời gian đáng kể so với phương pháp truyền thống vốn đòi hỏi tra cứu thủ công và phỏng vấn nguồn tin.
Ví dụ, các nền tảng như ClaimReview, Full Fact, hay Google Fact Check Tools sử dụng AI để tự động phân loại và kiểm tra độ chính xác của phát ngôn của các nhân vật, công chúng hoặc những thông tin lan truyền trên mạng.
AI hiện nay có khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing - NLP) để phân tích ý nghĩa của một đoạn văn, phát hiện những tuyên bố mơ hồ, sai lệch. AI còn giúp phát hiện những hình ảnh, video bị chỉnh sửa (deepfake) thông qua các kỹ thuật thị giác máy tính (computer vision), từ đó hỗ trợ nhà báo xác minh tính xác thực của các nội dung này.
PGS.TS Đinh Thị Thu Hằng, Viện trưởng Viện Báo chí - Truyền thông (Học viện Báo chí và Tuyên truyền).
Những thách thức đặt ra
Ở Việt Nam, việc ứng dụng AI trong hoạt động báo chí đang còn nhiều thách thức, hạn chế, bao gồm sự hạn chế về nguồn lực công nghệ, thiếu nguồn nhân lực vừa giỏi chuyên môn vừa làm chủ công nghệ AI, chi phí đầu tư cao, khó tiếp cận với các cơ quan báo chí địa phương…
Ngoài ra, đó là nguy cơ xâm phạm bản quyền báo chí. Các công cụ AI có thể thu thập, trích dẫn hoặc sao chép nội dung từ các bài báo mà không có sự cho phép của tác giả hoặc cơ quan báo chí sở hữu bản quyền.
Vấn đề đạo đức nhà báo trong ứng dụng AI: việc tự động hóa sản xuất nội dung đặt ra câu hỏi về độ tin cậy, sự kiểm chứng và trách nhiệm xã hội của người làm báo. AI cũng đặt ra những thách thức về đạo đức nghề nghiệp: Ai chịu trách nhiệm khi AI đưa ra thông tin sai lệch? Trong thời đại mà tin giả có thể được sản xuất nhanh chóng bằng AI, đây cũng là lúc vai trò của nhà báo với trách nhiệm xã hội, đạo đức nghề nghiệp và bản lĩnh chính trị càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Bên cạnh tâm lý lệ thuộc vào AI thì còn có xu hướng tâm lý sợ AI, muốn tránh AI. Bên cạnh nỗi lo AI khiến nhiều lao động mất việc, một số người còn lo ngại rằng AI có thể vượt khỏi tầm kiểm soát, ảnh hưởng tiêu cực đến đạo đức xã hội hoặc trở thành mối đe dọa đối với sự tồn tại của nhân loại…
Những nỗi lo này, dù phần nào có cơ sở, nhưng nếu không được nhìn nhận một cách khách quan và khoa học, có thể cản trở sự phát triển và ứng dụng tích cực của công nghệ AI trong đời sống.
