Nhà báo cách mạng Hồ Chí Minh

Làm báo là làm cách mạng

Trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh trực tiếp sáng lập 9 tờ báo: Người Cùng khổ (1922); Quốc tế Nông dân (1924); Thanh Niên (1925); Công Nông (1925); Lính Kách mệnh (1925); Thân ái (1928); Đỏ (1929); Việt Nam Độc lập (1941); Cứu Quốc (1942).

Đặc biệt, tờ báo Thanh Niên do Người sáng lập gánh vác sứ mệnh lịch sử cực kỳ lớn lao. Thanh niên là “trường học đầu tiên” truyền bá lý luận cách mạng, là diễn đàn giáo dục, tổ chức, động viên lực lượng thanh niên yêu nước tham gia phong trào giải phóng dân tộc, trở thành một mẫu mực cho báo chí cách mạng Việt Nam và thế giới.

Trên báo Thanh niên, Hồ Chí Minh đăng tải nhiều bài báo quan trọng mang tính định hướng, chỉ ra nguyên tắc, biện pháp cơ bản cho cách mạng. Trong bài Hãy yêu thương nhau và cùng nhau đoàn kết, số 9, tháng 8/1925 (bản tiếng Pháp phát hành tại Quảng Châu), Nguyễn Ái Quốc viết: “Chớ hám lợi Pháp mà phản bội sự nghiệp/ Hãy đoàn kết tương trợ lẫn nhau/... Nghĩa vụ một người dân là phải yêu Tổ quốc/ Vì sự nghiệp chung hãy học sống và học chết”.

Cuộc đời hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh không tách rời hoạt động báo chí. Người làm báo là làm cách mạng và để làm cách mạng nên với Nhà báo Hồ Chí Minh, “cây bút, trang giấy là vũ khí”, tờ báo là “lời hịch cách mạng”. Từ tác phẩm đầu tiên “Quyền của các dân tộc thuộc địa” đăng trên báo Nhân đạo ngày 18/6/1919 đến tác phẩm cuối cùng “Thư trả lời Tổng thống Mỹ” đăng trên Báo Nhân Dân ngày 25/8/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm báo gần như cả cuộc đời, để lại hơn 2.000 bài báo các loại, bằng nhiều thứ tiếng (Anh, Pháp, Nga, Hán, Việt) và sử dụng gần 200 bút danh cho các bài báo của mình. 

Có một sự nhất quán tuyệt vời trong mục đích hoạt động báo chí của Hồ Chí Minh đó là viết gì, làm gì cũng đều vì nước, vì dân. Bằng “cây bút, trang giấy”, Nhà báo Hồ Chí Minh luôn viết về những vấn đề mang tính thời đại và thời sự, phân tích một cách sắc sảo, thuyết phục, mục đích nhằm đấu tranh đòi độc lập tự do cho Tổ quốc, hạnh phúc cho nhân dân, quyền được sống, được thụ hưởng hạnh phúc của nhân loại trên thế giới.

Về điều này, nhiều Hội thảo khoa học quốc tế về Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều nền báo chí cách mạng trên thế giới đều công nhận Hồ Chí Minh là tấm gương điển hình, là một mẫu mực, phổ quát trong việc sử dụng báo chí như một công cụ đối thoại để phục vụ mục đích cách mạng cao cả. Cách đối thoại ấy ở thời toàn cầu hóa hôm nay, thế giới gọi là “đối thoại văn hóa”. Thông qua hoạt động báo chí, nhà báo cách mạng vĩ đại Hồ Chí Minh đã thực sự đi trước thời đại bằng “đối thoại văn hóa” độc đáo của mình.

Bác chỉ có một đề tài “Vì nước vì dân”

Vì xác định làm báo là làm cách mạng nên cách chọn đề tài của Bác rất đơn giản. Tại Ðại hội Hội Nhà báo Việt Nam lần thứ 2 (16/4/1959), Hồ Chí Minh nói với các nhà báo: “Các cô các chú gọi là “đề tài”, thì tất cả những bài Bác viết chỉ có một “đề tài” là: Chống thực dân đế quốc, chống phong kiến địa chủ, tuyên truyền độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”. Lấy báo chí làm phương tiện, vũ khí hành động, với Bác, báo chí đồng hành, gắn liền, không tách rời sự nghiệp, tất cả đều nhằm mục đích giải phóng dân tộc, giải phóng con người, vì con người.

Tại Đại hội lần thứ II Hội Nhà báo Việt Nam (16/4/1959), Bác dạy: “Tất cả những người làm báo phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được”. Đó là chân lý, nguyên lý, cũng là đạo lý. Vì phải có tư tưởng yêu nước, yêu dân, tâm hồn trong sáng, yêu đến tận cùng lẽ phải, sự thật và cái đẹp, kết hợp với sự nhạy cảm chính trị mới viết được bài báo tác động tức thời, trực tiếp đến xã hội.

Đóng vai trò định hướng dư luận, lẽ tự nhiên, nhà báo là lớp người trí thức, do vậy phải luôn ý thức là những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng của Đảng, lấy cây bút làm vũ khí viết lên những “tờ hịch cách mạng” để phục vụ Đảng, nhân dân, phục vụ đất nước, vì mục tiêu chân thiện mĩ mà đấu tranh loại bỏ cái lỗi thời, phản động, tiêu cực.

Muốn viết khá, phải gần dân

Nhiều lần Bác nhắc: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng”. Người khuyên các nhà báo phải chú ý tới các vấn đề: “Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết thế nào cho phổ thông, dễ hiểu, ngắn gọn, dễ đọc?”. Theo Bác: Đối tượng của tờ báo là đại đa số dân chúng thì phải viết sao cho đại đa số dân chúng ham muốn, ngôn ngữ trong sáng, văn phong gần gũi, đề tài thiết thực.  

Trong "Thư gửi lớp viết báo Huỳnh Thúc Kháng" (5/1949), Người viết: Muốn viết báo khá, cần gần gũi dân chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực.

Một lần về tát nước chống hạn ở Hà Đông, thấy một nhà báo ăn mặc chải chuốt, Bác nói: “Nhà báo của nông dân phải biết lao động như nông dân thì viết mới đúng được”. Đây là phương châm rèn luyện không của riêng người cầm bút nào mà là nguyên lý chung của nghệ thuật tuyên truyền: từ thấu hiểu sâu sắc đến thấu cảm tận cùng để đồng cảm, có vậy mới tạo ra sức truyền cảm để cộng cảm cùng công chúng, mà muốn thấu hiểu sâu sắc thì trước tiên phải trải nghiệm thực tiễn sâu sắc, như cách mà Bác đã chỉ dạy chúng ta.

Trong bài giảng “Cách viết” dành cho các cán bộ làm công tác tuyên truyền, báo chí và văn nghệ tại lớp chính Đảng Trung ương ngày 17/8/1953, Bác chỉ ra 5 cách tìm tài liệu để viết: “Nghe: lắng tai nghe các cán bộ, nghe các chiến sĩ, nghe đồng bào để lấy tài liệu mà viết; Hỏi: hỏi những người đi xa về, hỏi nhân dân, hỏi bộ đội những việc, những tình hình ở các nơi; Thấy: mình phải đi đến, xem xét mà thấy; Xem: xem báo chí, xem sách vở, xem báo chí trong nước, xem báo chí nước ngoài; Ghi: những gì đã nghe, đã thấy, đã hỏi được, đã đọc được thì chép lấy để dùng mà viết, có khi xem mấy tờ báo mà chỉ được một tài liệu thôi. Tìm tài liệu cũng như những công tác khác, phải chịu khó”.

Ngày nay, học tập và làm theo tư tưởng đạo đức phong cách Hồ Chí Minh trong lĩnh vực báo chí là học cách dùng báo chí làm cách mạng, học cách làm báo chuyên nghiệp. Hơn lúc nào hết, báo chí trong thời đại 4.0 càng cần phải nâng cao tinh thần học tập. Tấm gương nhà báo Hồ Chí Minh và những chỉ dạy của Người mãi mãi vẹn nguyên giá trị, là hành trang quý báu cho nền báo chí cách mạng Việt Nam và mỗi nhà báo chúng ta.