Xác định Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) là giải pháp trọng tâm để nâng cao giá trị nông sản và thu nhập cho người dân, xã Lâm Giang, tỉnh Lào Cai đang nỗ lực chuyển đổi tư duy sản xuất từ nhỏ lẻ sang hàng hóa tập trung. Tuy nhiên, để hiện thực hóa các tiềm năng sẵn có từ đất đai và khí hậu thành các sản phẩm đạt chuẩn, địa phương này đang đứng trước nhiều thách thức cần giải quyết đồng bộ.
Mặc dù có tiềm năng phát triển nông, lâm nghiệp lớn nhưng hiện nay xã Lâm Giang mới chỉ có 1 sản phẩm OCOP. Ảnh: Thanh Tiến.
Tiềm năng lớn nhưng mới có 1 sản phẩm OCOP
Xã Lâm Giang hiện nay được sáp nhập từ xã Lang Thíp và xã Lâm Giang (cũ). Tổng diện tích tự nhiên của xã gần 180km2, gồm 21 thôn. Đặc điểm địa lý của Lâm Giang hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi cho phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp tổng hợp bởi sở hữu diện tích rừng lớn, phù hợp phát triển lâm nghiệp và dược liệu dưới tán rừng.
Bên cạnh đó, xã còn có những dải đất bãi bồi ven sông Hồng màu mỡ, được phù sa bồi đắp hàng năm. Thổ nhưỡng tại đây được đánh giá rất thích hợp để phát triển cây ăn quả và hoa màu ngắn ngày. Mặc dù tiềm năng rất lớn nhưng thực tế việc phát triển các sản phẩm đặc hữu theo tiêu chuẩn OCOP tại địa phương vẫn chưa tương xứng.
Tính đến thời điểm hiện tại, xã mới chỉ có 1 sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao là bưởi da xanh của gia đình ông Vũ Gia Biên tại thôn Phú Lâm. Đây là con số còn khiêm tốn so với quy mô diện tích và chủng loại nông sản phong phú của xã. Tuy nhiên, sự xuất hiện của sản phẩm OCOP đầu tiên này đã bước đầu khẳng định được chất lượng, tính đặc trưng và định hướng đúng đắn trong việc nâng cao giá trị nông sản địa phương.
Bưởi da xanh của hộ ông Vũ Gia Biên đạt tiêu chuẩn sản phẩm OCOP 3 sao. Ảnh: Thanh Tiến.
Để hiểu rõ quy trình tạo ra một sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP, cần nhìn vào phương thức canh tác thực tế tại mô hình của ông Vũ Gia Biên. Khác với tập quán canh tác truyền thống thường lạm dụng hóa chất để giảm công lao động, ông Biên áp dụng quy trình sản xuất nông nghiệp hữu cơ, tuân thủ nghiêm ngặt các yêu cầu về an toàn vệ sinh thực phẩm.
Về kỹ thuật canh tác, ông Biên nhấn mạnh nguyên tắc "nói không với thuốc diệt cỏ". Thay vào đó, gia đình ông sử dụng máy cắt cỏ để dọn cỏ dại định kỳ. Phương pháp cơ học này tuy tốn công sức hơn nhưng mang lại hiệu quả kép, vừa giữ được độ ẩm cần thiết cho đất, vừa bảo vệ được hệ vi sinh vật có lợi trong đất, tạo môi trường cho cây phát triển bền vững.
Về chế độ dinh dưỡng cho cây, ông Biên ưu tiên sử dụng phân hữu cơ tự ủ hoai mục trong thời gian từ 3 đến 4 tháng hoặc sử dụng các loại phân hữu cơ vi sinh. Quy trình kỹ thuật khắt khe này chính là yếu tố cốt lõi giúp sản phẩm bưởi da xanh Lâm Giang đạt được các tiêu chí của sản phẩm OCOP, đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng về độ an toàn và chất lượng.
Mặc dù mô hình bưởi da xanh đã chứng minh được hiệu quả kinh tế, việc nhân rộng mô hình này ra diện rộng vẫn gặp nhiều rào cản. Theo đánh giá của các hộ dân, bưởi là loại cây trồng khó tính, đòi hỏi người trồng phải am hiểu kỹ thuật và có sự đầu tư bài bản.
Vì thiếu vốn, thiếu kỹ thuật nên nhiều hộ dân chưa thể mở rộng quy mô sản xuất. Ảnh: Thanh Tiến.
Khó khăn lớn nhất hiện nay đối với người dân Lâm Giang là chi phí đầu tư ban đầu. Việc cải tạo đất đồi, đất bãi để trồng cây ăn quả đòi hỏi nguồn vốn lớn cho việc san gạt mặt bằng, cải tạo hệ thống tưới tiêu và mua cây giống. Nhiều hộ gia đình dù có nhu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng nhưng còn e ngại rủi ro và thiếu vốn sản xuất.
Ông Biên và nhiều hộ dân kiến nghị Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ các gói vay vốn ưu đãi cho nông dân, hỗ trợ kinh phí san gạt mặt bằng và cung ứng nguồn cây giống chất lượng cao, sạch bệnh.
Bên cạnh vấn đề vốn, quy mô sản xuất cũng là yếu tố quan trọng trong bài toán kinh tế. Sản xuất nhỏ lẻ khiến nông dân khó tiếp cận thị trường lớn và thường bị thương lái ép giá. Chỉ khi nhiều hộ dân cùng tham gia sản xuất, tạo thành vùng hàng hóa tập trung với sản lượng lớn, ổn định, địa phương mới có thể thu hút được các doanh nghiệp và thương lái lớn đến thu mua. Việc hình thành vùng chuyên canh cũng là điều kiện tiên quyết để xây dựng thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm và tăng thu nhập bền vững cho người dân.
Sản phẩm mật ong cũng là thế mạnh của núi rừng Lâm Giang. Ảnh: Thanh Tiến.
Đa dạng hóa sản phẩm, phát triển nông nghiệp xanh
Khảo sát thực tế cho thấy xã Lâm Giang còn sở hữu tiềm năng lớn để phát triển đa dạng các sản phẩm OCOP khác. Trên địa bàn xã hiện đã hình thành một số vùng trồng cây ăn quả và cây dược liệu có giá trị kinh tế cao như nhãn, vải, chuối ngự và vùng quế hữu cơ… Ngoài trồng trọt, nghề nuôi ong lấy mật cũng đang phát triển mạnh, mang lại thu nhập ổn định cho hàng chục hộ gia đình. Đây là những nguồn nguyên liệu đầu vào quan trọng để địa phương xây dựng hồ sơ cho các sản phẩm OCOP tiếp theo.
Về định hướng chiến lược trong thời gian tới, ông Khổng Văn Hậu, Phó Chủ tịch UBND xã Lâm Giang khẳng định, địa phương sẽ tiếp tục tập trung phát triển kinh tế theo hướng toàn diện và bền vững. Mục tiêu là cơ cấu lại ngành nông nghiệp, chuyển từ tư duy sản xuất số lượng sang chú trọng chất lượng, hiệu quả và giá trị gia tăng.
"Xã sẽ đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới thông minh, hiện đại. Đặc biệt chú trọng phát triển nông nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao, phát triển các sản phẩm OCOP từ các nông sản, đặc sản chủ lực như nhãn, vải, chuối, mật ong...", ông Hậu cho biết.
Xã Lâm Giang định hướng xây dựng các nông sản chủ lực thành sản phẩm OCOP để nâng cao giá trị. Ảnh: Thanh Tiến.
Song song với quy hoạch vùng sản xuất, chính quyền xã Lâm Giang cũng xác định công tác xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm là nhiệm vụ trọng tâm. Việc chuẩn hóa sản phẩm theo tiêu chí OCOP, gắn tem truy xuất nguồn gốc và đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử được coi là giải pháp then chốt để mở rộng thị trường tiêu thụ.
Việc phát triển các sản phẩm OCOP tại Lâm Giang không đơn thuần là phong trào mà là hướng đi chiến lược để khai thác hiệu quả tài nguyên đất đai, nâng cao trình độ canh tác của người dân. Thành công bước đầu của sản phẩm bưởi da xanh và những định hướng rõ ràng của chính quyền địa phương là cơ sở quan trọng để Lâm Giang thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, thay đổi diện mạo kinh tế nông thôn trong giai đoạn tới.
