Thách thức kép từ viêm ruột và đồng nhiễm

Trong chăn nuôi gia cầm công nghiệp, nếu cúm hay Newcastle gây chết hàng loạt một cách rầm rộ, thì viêm ruột hoại tử và hiện tượng đồng nhiễm lại là “kẻ thù giấu mặt”, âm thầm làm suy kiệt sức khỏe đàn, tăng chi phí sản xuất và khiến người nuôi nhiều phen điêu đứng. Hai vấn đề này đang tạo nên một “thách thức kép”, đòi hỏi cách tiếp cận phòng bệnh đồng bộ, khoa học và bền vững hơn.

Viêm ruột hoại tử (Necrotic Enteritis - NE) là bệnh do vi khuẩn Clostridium perfringens gây ra. Tổ chức Thú y thế giới (WOAH) ước tính, căn bệnh này khiến ngành chăn nuôi toàn cầu thiệt hại hơn 6 tỷ USD mỗi năm, với tỷ lệ chết trong đàn có thể dao động 5 - 50% tùy mức độ bùng phát.

Tại Việt Nam, bệnh thường xuất hiện ở gà hướng thịt nuôi công nghiệp trong giai đoạn 2 - 6 tuần tuổi, khi hệ tiêu hóa còn non và dễ bị tổn thương bởi stress, thay đổi khẩu phần hoặc đồng nhiễm cầu trùng. Những đàn gà mắc NE không chỉ chết rải rác mà còn giảm tăng trọng, tăng hệ số chuyển hóa thức ăn, ảnh hưởng lớn đến năng suất và lợi nhuận.

Điều đáng lo ngại là NE hiếm khi xuất hiện đơn độc. Thực tế chăn nuôi cho thấy, gia cầm rất dễ bị đồng nhiễm - tức nhiễm cùng lúc nhiều mầm bệnh. Khi đó, triệu chứng lâm sàng trở nên phức tạp, khó chẩn đoán và thường nặng hơn so với từng bệnh riêng lẻ.

Trong các đàn gà dương tính với virus Gumboro, tỷ lệ mắc bệnh trung bình lên đến 45%, nhưng tỷ lệ chết chỉ 4,8%. Tuy nhiên, khi đồng nhiễm thêm cầu trùng hoặc vi khuẩn đường ruột, tỷ lệ chết tăng gấp nhiều lần, gây thiệt hại nặng cho hộ chăn nuôi.

Tiến sĩ Hoàng Tuấn Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chăn nuôi Gia cầm Vigova phân tích: “Clostridium perfringens vốn hiện diện sẵn trong đường ruột gà. Khi niêm mạc ruột bị tổn thương bởi cầu trùng, vi khuẩn và virus khác hoặc do stress từ môi trường, vi khuẩn này sẽ có điều kiện phát triển mạnh và gây ra viêm ruột hoại tử. Đồng nhiễm chính là chất xúc tác biến bệnh từ âm ỉ thành dịch bệnh nặng nề và khó kiểm soát”.

Đồng nhiễm trên gia cầm cũng đặt ra thách thức lớn về hiệu quả vaccine. Khi cơ thể gà cùng lúc chống chọi nhiều mầm bệnh, đáp ứng miễn dịch suy giảm, khiến vaccine không đạt hiệu quả bảo hộ như mong muốn. Điều này lý giải vì sao nhiều trại dù tiêm phòng đầy đủ vẫn xuất hiện dịch bệnh kéo dài, gây hoang mang cho người chăn nuôi.

Để đối phó với “thách thức kép” này, các chuyên gia khuyến cáo người nuôi cần thay đổi cách tiếp cận: thay vì chỉ phòng một bệnh cụ thể, cần chú trọng bảo vệ sức khỏe tổng thể của đường ruột và tăng cường sức đề kháng cho đàn gia cầm. Thức ăn phải cân đối, tránh dư thừa đạm và không có nấm mốc; bổ sung enzyme, probiotic, axit hữu cơ hoặc tinh dầu thảo dược để duy trì hệ vi sinh đường ruột ổn định. Song song, cần quản lý chặt chẽ cầu trùng bằng vaccine hoặc thuốc phòng, bởi đây là “cửa ngõ” của nhiều bệnh đường ruột.

Chuồng trại phải được giữ khô ráo, mật độ nuôi hợp lý, thường xuyên sát trùng để hạn chế mầm bệnh. Việc sử dụng kháng sinh cần đúng chỉ định, tránh lạm dụng dẫn đến kháng thuốc.

Tiến sĩ Hoàng Tuấn Thành nhấn mạnh: “Khi đàn gia cầm được nuôi dưỡng khoa học, môi trường nuôi được quản lý tốt và an toàn sinh học được tuân thủ nghiêm ngặt, không chỉ viêm ruột hoại tử mà nguy cơ đồng nhiễm đều sẽ được kiểm soát hiệu quả. Đây là hướng đi bắt buộc nếu muốn chăn nuôi gia cầm hiệu quả và bền vững”.

Không ồn ào như dịch cúm hay Newcastle, nhưng viêm ruột hoại tử và đồng nhiễm đang gặm nhấm lợi nhuận của người nuôi từng ngày. Chủ động phòng ngừa, nâng cao sức khỏe tổng thể của đàn và phối hợp chặt chẽ với cơ quan thú y sẽ là chìa khóa để hóa giải “thách thức kép”, bảo vệ ngành chăn nuôi gia cầm trong bối cảnh hội nhập và yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm.