Biến rác thải nông nghiệp thành nguồn lợi bền vững

Nỗi lo rác thải ngày một lớn

Chất thải từ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt tại Lâm Đồng đang tạo áp lực lớn cho công tác bảo vệ môi trường. Trong giai đoạn 2021 - 2024, tỉnh đã bố trí nguồn lực đáng kể cho hoạt động thu gom, xử lý rác thải. Tuy nhiên, khối lượng chất thải phát sinh ngày càng tăng khiến nhu cầu xử lý trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Lâm Đồng hiện có hơn 24.000 km² diện tích, dân số trên 3,8 triệu người với 14 khu công nghiệp, 38 cụm công nghiệp, 33 làng nghề cùng nhiều trang trại chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp quy mô lớn. Mỗi ngày, tỉnh phải thu gom và xử lý hàng nghìn tấn chất thải rắn, trong đó phần lớn phát sinh từ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp.

Tại TP Đà Lạt cũ, lượng chất thải sinh hoạt phải thu gom lên tới 300 tấn/ngày nhưng công suất nhà máy xử lý chỉ đạt 200 tấn. Lượng rác tồn đọng tích trữ trên diện tích 10ha tại Nhà máy xử lý chất thải rắn Xuân Trường đã gây ô nhiễm, sạt lở, phát sinh nhiều khiếu kiện của người dân. Trong khi đó, rác thải nông nghiệp phần lớn chưa được xử lý đúng quy định, nhiều hộ dân đổ bỏ ngay tại đồng ruộng, mương suối, gây ách tắc dòng chảy và ngập úng cục bộ.

Các phong trào như “Gia đình 5 không, 3 sạch”, “Phụ nữ thân thiện với môi trường” hay “Xây dựng hố rác gia đình” đã được phát động nhưng còn manh mún, thiếu trang thiết bị, chưa đủ sức giải quyết bài toán rác thải. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, giai đoạn 2025 – 2030, địa phương cần khoảng 6.500 – 7.000 tỷ đồng để xử lý chất thải, đảm bảo môi trường.

Tận dụng chất thải làm phân hữu cơ

Trong khó khăn, nhiều hộ nông dân đã tìm hướng đi mới. Cụ thể, tận dụng phế phẩm nông nghiệp để sản xuất phân hữu cơ. Đây là giải pháp giúp giảm chi phí, chủ động nguồn phân bón, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.

Tại các vùng chuyên canh rau, hoa ở Đà Lạt, Lạc Dương, Đơn Dương, lượng rác thải nông nghiệp phát sinh mỗi năm rất lớn. Ông Nguyễn Văn Thắng, ngụ phường LangBiang (Đà Lạt), cho biết: “Mỗi lứa rau, hoa sau thu hoạch có 10 – 20% là phế thải, thậm chí có lúc vượt quá 50% khi sản phẩm rớt giá. Trước đây, bà con thường đổ bỏ ra mương suối, nay nhiều hộ đã gom lại làm phân hữu cơ để tái sử dụng”.

Điển hình, ông Hoàng Xuân Hải (xã Lạc Dương) cùng một số hộ liên kết đã xây dựng nhà xưởng 1.000m², đầu tư hàng tỷ đồng máy móc để sản xuất phân hữu cơ quy mô 5 tấn/ngày. Nguyên liệu gồm phân heo, đạm cá, NPK và phế phẩm nông nghiệp đã được xử lý. Thành phẩm là phân hữu cơ dạng viên nén, bảo quản lâu, phù hợp nhiều loại cây trồng và thân thiện với môi trường.

Nhờ chủ động nguồn phân bón, cây trồng của gia đình ông Hải sinh trưởng tốt, năng suất tăng, chi phí giảm đáng kể. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận khó khăn lớn nhất hiện nay là sản phẩm chưa được cấp phép kinh doanh, mới chỉ phục vụ nội bộ cho các hộ liên kết.

Hướng đi bền vững cho nông nghiệp

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, việc khuyến khích người dân tận dụng chất thải nông nghiệp để sản xuất phân hữu cơ là hướng đi cần thiết. Giải pháp này vừa góp phần giảm áp lực thu gom rác, tiết kiệm ngân sách, vừa tạo ra giá trị gia tăng cho nông dân.

Thực tế cho thấy, các mô hình sản xuất phân hữu cơ từ phế phẩm nông nghiệp đã bước đầu chứng minh hiệu quả kinh tế và môi trường. Nếu được hỗ trợ về thủ tục, công nghệ và đầu ra, đây sẽ là hướng phát triển bền vững, gắn kết giữa bảo vệ môi trường với nâng cao thu nhập cho người dân.

Lâm Đồng – một trong những “thủ phủ” nông nghiệp của cả nước  có tiềm năng rất lớn để nhân rộng mô hình này. Bài toán chất thải nông nghiệp sẽ dần được giải quyết nếu rác thải được coi là nguồn nguyên liệu quý cho ngành sản xuất phân hữu cơ, thay vì gánh nặng của môi trường.