Lâm Đồng đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn

Thực trạng rác thải và yêu cầu đổi mới quản lý

Lâm Đồng là một trong những địa phương có tốc độ đô thị hóa nhanh ở khu vực Tây Nguyên, đồng nghĩa với áp lực ngày càng lớn trong công tác quản lý chất thải sinh hoạt. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, khối lượng rác thải sinh hoạt phát sinh toàn tỉnh hiện nay khoảng 2.550 tấn mỗi ngày. Lượng rác lớn nhất tập trung tại các đô thị đông dân như Đà Lạt, Phan Thiết, Bảo Lộc, Gia Nghĩa, nơi mật độ dân số cao và hoạt động dịch vụ – du lịch phát triển mạnh.

Để thu gom khối lượng rác khổng lồ này, tỉnh hiện có 28 đơn vị tham gia, trong đó gồm 4 công ty cổ phần dịch vụ đô thị và các đội vệ sinh môi trường của Ban Quản lý dự án xây dựng và công trình công cộng cấp huyện. Ngoài ra, tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa, các tổ tự quản, hợp tác xã, tổ đội vệ sinh môi trường cũng tham gia thu gom. Sau khi được tập kết, rác được đưa đến 7 nhà máy để xử lý chủ yếu bằng phương pháp đốt và chôn lấp tại 20 bãi rác.

Cách làm này tồn tại nhiều hạn chế như, chi phí xử lý cao, gây ô nhiễm môi trường thứ cấp, đồng thời quỹ đất cho chôn lấp ngày càng hạn hẹp. Trước tình hình đó, tỉnh Lâm Đồng đã xác định việc triển khai phân loại rác tại nguồn là giải pháp bền vững, vừa phù hợp với định hướng của Luật Bảo vệ môi trường 2020, vừa giúp tiết kiệm nguồn lực và giảm áp lực lên hệ thống xử lý hiện hữu.

UBND tỉnh đã có văn bản chỉ đạo các xã, phường, đặc khu trên địa bàn khẩn trương triển khai thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn. Trước mắt, các địa phương tập trung xây dựng mô hình điểm tại khu dân cư đông đúc, trường học, siêu thị, cơ quan… Sau giai đoạn thử nghiệm, tỉnh sẽ từng bước nhân rộng ra toàn địa bàn. Đây là bước đi quan trọng, vừa mang tính cấp bách vừa mang ý nghĩa lâu dài trong xây dựng môi trường sống xanh – sạch – đẹp.

Chính sách đồng bộ và sự tham gia của cộng đồng

Theo đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng, để phân loại rác tại nguồn đi vào thực tiễn, tỉnh đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cùng với việc tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân, tỉnh đầu tư nâng cấp phương tiện thu gom như xe ép rác, thùng rác chuyên dụng và sẽ xây dựng các trạm trung chuyển hợp lý nhằm tối ưu hóa quy trình vận chuyển. Đồng thời, Lâm Đồng định hướng kêu gọi đầu tư thêm nhà máy xử lý rác bằng công nghệ hiện đại, có hệ thống thu hồi năng lượng, giảm tối đa lượng rác phải chôn lấp không hợp vệ sinh.

Phân loại rác tại nguồn không chỉ là trách nhiệm của chính quyền, mà cần sự chung tay của từng hộ gia đình. Mỗi người dân phải hình thành thói quen phân loại rác ngay từ trong bếp, trong sinh hoạt hàng ngày. Khi người dân thực sự tham gia, hiệu quả quản lý rác thải sẽ được nâng lên rõ rệt, môi trường sống cũng được cải thiện.

Tại các hội thảo về quản lý chất thải, nhiều chuyên gia cũng đưa ra các khuyến nghị. TS Lê Quang Huy (Đại học Đà Lạt) đề xuất áp dụng nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền” trong thu gom, xử lý rác thải. Theo đó, hộ gia đình nào thải ra càng nhiều rác sẽ phải trả phí càng cao. Cách làm này vừa công bằng, vừa khuyến khích người dân giảm thiểu rác và tích cực phân loại để giảm chi phí.

UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo ổn định bộ máy các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và công trình công cộng cấp huyện, bảo đảm duy trì hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý rác đến hết năm 2025 hoặc cho đến khi các địa phương hoàn thành việc tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị thu gom theo Luật Đấu thầu. Ngân sách tỉnh sẽ cấp kinh phí để hỗ trợ công tác phân loại tại nguồn, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt.

Một điểm đáng chú ý là với những nơi chưa đủ hạ tầng thu gom và xử lý, chính quyền địa phương đã có hướng dẫn cụ thể như rác thực phẩm có thể tận dụng làm thức ăn chăn nuôi hoặc phân hữu cơ; rác tái chế được giao lại cho các tổ chức, cá nhân; chỉ những loại còn lại mới đưa về bãi tập trung để xử lý. Đây là giải pháp linh hoạt, vừa tiết kiệm chi phí, vừa gắn kết người dân vào chu trình xử lý rác.

Hướng đến môi trường xanh và phát triển bền vững

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Lâm Đồng, việc phân loại rác tại nguồn ở Lâm Đồng không chỉ mang tính bắt buộc theo luật định, mà còn đem lại lợi ích kép về môi trường và kinh tế. Khi rác được phân loại ngay từ hộ gia đình, khối lượng chất thải cần xử lý giảm đi đáng kể, trong khi đó có thể tận dụng nguồn rác tái chế để tái sử dụng, tạo ra giá trị kinh tế. Rác hữu cơ được xử lý thành phân compost sẽ giúp tiết kiệm chi phí phân bón cho nông nghiệp, giảm gánh nặng tài chính cho nông hộ.

Kinh nghiệm từ các địa phương khác cho thấy, nơi nào người dân tham gia tích cực, nơi đó công tác quản lý rác thải đạt hiệu quả cao. Do vậy, cùng với hạ tầng, yếu tố quan trọng nhất vẫn là thay đổi thói quen và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các phong trào quần chúng tham gia bảo vệ môi trường, mô hình “khu phố xanh”, “tổ tự quản vệ sinh” cần được khuyến khích, nhân rộng.

Những năm qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai thực hiện thí điểm dự án “Xây dựng mô hình thu gom, phân loại rác tại nguồn phù hợp với đặc điểm từng vùng miền và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về thu gom, phân loại CTRSH và hạn chế sản phẩm nhựa dùng một lần, túi ni lông khó phân hủy”.

Trong thời gian tới, Lâm Đồng định hướng quy hoạch các khu xử lý chất thải rắn cấp tỉnh, đồng thời đầu tư mở rộng, xây mới nhà máy xử lý rác hiện đại, áp dụng công nghệ tiên tiến, tiết kiệm đất và kinh phí vận hành. Cùng với đó, công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động quản lý chất thải sẽ được tăng cường, bảo đảm việc phân loại và xử lý được thực hiện nghiêm túc.

Phân loại rác tại nguồn là hành động nhỏ nhưng mang lại ý nghĩa lớn. Mỗi hộ gia đình ở Lâm Đồng khi hình thành thói quen phân loại rác không chỉ góp phần làm sạch ngõ phố, thôn xóm, mà còn chung tay xây dựng một tỉnh xanh – sạch – đẹp, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và văn minh. Đây là nền tảng để Lâm Đồng tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong công tác bảo vệ môi trường ở Tây Nguyên.