Hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn để kiểm soát chất lượng môi trường

Ngày 29/8, Hội thảo Hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và đơn giá, định mức kinh tế - kỹ thuật trong lĩnh vực môi trường được tổ chức, với sự chủ trì của ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Tham dự còn có thành viên Đoàn Giám sát của Quốc hội, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại diện Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Khoa học và Công nghệ, lãnh đạo một số địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh, Sơn La cùng đại diện nhiều tổ chức, doanh nghiệp.

Siết chặt tiêu chuẩn, quy chuẩn

Ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, trong tiến trình hội nhập sâu rộng, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế toàn cầu về nâng cao tiêu chuẩn môi trường. Trên thế giới, các quốc gia đang không ngừng siết chặt hệ thống tiêu chuẩn nhằm nâng cao chất lượng sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững. Việt Nam cũng đang đi theo xu hướng đó, từng bước hoàn thiện khung pháp lý và kỹ thuật để tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, đồng thời bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

Bên cạnh chức năng giám sát và bảo vệ môi trường, các định mức kinh tế - kỹ thuật còn đóng vai trò nền tảng trong việc xác định giá dịch vụ, lập dự toán ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công và chất lượng dịch vụ. Đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác giao nhiệm vụ, đấu thầu ở cả trung ương và địa phương, giúp đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực.

Ông Tạ Đình Thi nhấn mạnh, mục tiêu quan trọng nhất là bảo đảm tính thiết thực và hiệu quả của các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật này. Do vậy, ông đề nghị các đại biểu tập trung làm rõ một số nội dung cốt lõi như thực trạng và kết quả xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật, đồng thời chỉ ra những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai. Cần làm rõ vấn đề nguồn lực, quy trình và cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong xây dựng, thẩm định và phê duyệt, gắn với kiến nghị nâng cao năng lực.

Bên cạnh đó, cần định hướng xây dựng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức theo hướng hiện đại, thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, khuyến khích tái chế, tái sử dụng chất thải, hướng tới kinh tế tuần hoàn.

 “Chúng ta phải cùng nhau đề xuất những giải pháp khả thi để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật, qua đó tạo nền tảng cho công tác quản lý môi trường trong giai đoạn phát triển mới”, ông Tạ Đình Thi nhấn mạnh.

Hoàn thiện quy chuẩn – chìa khóa dung hòa phát triển và môi trường

Tại hội thảo, các ý kiến tập trung làm rõ yêu cầu cấp bách trong việc hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật về môi trường, coi đây là công cụ pháp lý và kỹ thuật để đo lường, kiểm soát và cải thiện chất lượng môi trường.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, muốn bảo đảm tính khả thi và hiệu quả quản lý, Việt Nam cần khẩn trương rà soát, đồng bộ hóa hệ thống tiêu chuẩn quốc gia, tránh chồng chéo giữa Luật Tiêu chuẩn – Quy chuẩn kỹ thuật với Luật Bảo vệ môi trường và các luật có liên quan.

“Chúng ta phải phát triển đồng bộ hạ tầng chất lượng quốc gia, với năng lực thử nghiệm, giám định, quan trắc môi trường tương thích chuẩn mực quốc tế, có lộ trình rõ ràng để hội nhập”, đại diện Bộ nhấn mạnh.

Trong định hướng, cần xác định 3 nhóm ưu tiên then chốt: xây dựng tiêu chuẩn cho khí thải, nước thải, chất thải nguy hại và phát thải khí nhà kính; thúc đẩy tiêu chuẩn hóa trong năng lượng tái tạo, vật liệu tái chế; đồng thời hài hòa các quy chuẩn trong nước với bộ tiêu chuẩn ISO, IEC, EN nhằm đáp ứng các cam kết Net Zero 2050, COP26 cũng như các hiệp định thương mại quốc tế.

Cùng với đó, việc ứng dụng chuyển đổi số, vận hành cơ sở dữ liệu quốc gia kết nối dữ liệu quan trắc môi trường, tích hợp AI và Big Data trong phân tích, cảnh báo sớm rủi ro môi trường được coi là hướng đi tất yếu.

Không chỉ cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa các quy chuẩn môi trường, đặc biệt ở lĩnh vực xử lý và tái sử dụng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng Giám đốc EVN cho biết, hệ thống điện Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc lớn vào nhiệt điện than, kéo theo khối lượng tro, xỉ thải ra rất lớn. Trước đây, tro xỉ chủ yếu bị coi là chất thải, gây áp lực cho môi trường. Nhưng từ năm 2015 đến nay, EVN đã chuyển hướng mạnh mẽ, coi tro xỉ là nguồn nguyên liệu đầu vào cho ngành vật liệu xây dựng.

Nếu năm 2015 lượng tro, xỉ mới tiêu thụ được khoảng 33% thì từ 2022 đến nay, tỷ lệ tiêu thụ luôn vượt trên 100%, bao gồm cả xử lý lượng tồn lưu trước đó. Riêng 8 tháng đầu năm 2025, tổng khối lượng phát sinh 4,57 triệu tấn thì đã tiêu thụ được 5,31 triệu tấn, đạt 116%. Các nhà máy phía Bắc như Quảng Ninh, Hải Phòng, Mông Dương 1 hay Nghi Sơn 1 đều đạt tỷ lệ tiêu thụ vượt xa 100%, góp phần giảm dần khối lượng tro xỉ tồn trữ tại bãi chứa.

Tuy nhiên, theo ông Tuấn, khó khăn vẫn tồn tại, nhất là tại khu vực phía Nam, nơi khoảng cách vận chuyển xa, chi phí logistics cao, và việc sử dụng tro xỉ cho nền đường giao thông chưa được triển khai rộng rãi.

Về khung pháp lý, ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh, tro xỉ đã được phân định là chất thải rắn công nghiệp thông thường và có thể dùng làm vật liệu san lấp, nền móng công trình nếu đáp ứng TCVN 12249:2018. “Nếu xử lý đạt chuẩn, ngay cả bã thạch cao PG cũng có thể trở thành nguồn vật liệu thay thế lớn cho đất, cát tự nhiên”, ông nói. Bộ Xây dựng cũng đã ban hành nhiều chỉ dẫn kỹ thuật để hướng dẫn địa phương, doanh nghiệp khai thác nguồn nguyên liệu này.

Những trao đổi thẳng thắn tại hội thảo cho thấy, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và định mức kỹ thuật không chỉ là công cụ pháp lý mà còn là chiếc “bàn cân” để dung hòa giữa yêu cầu phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ khẩn trương tiếp thu và cụ thể hóa các kiến nghị. Thứ trưởng đánh giá cao sự tham gia tích cực của các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng chuyên gia, thể hiện quyết tâm chung trong việc nâng cao chất lượng công tác quản lý môi trường.

"Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp thu đầy đủ các kiến nghị, đặc biệt là những đề xuất liên quan đến chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp tái sử dụng tro xỉ, cũng như thúc đẩy nghiên cứu công nghệ tái chế hiện đại. Đồng thời, Bộ sẽ khẩn trương rà soát, xây dựng và ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn và định mức kinh tế - kỹ thuật theo hướng hài hòa với chuẩn mực quốc tế, phù hợp điều kiện trong nước, nhằm tạo hành lang pháp lý minh bạch, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững", Thứ trưởng nói.