Hơi thở xanh giữa lòng di sản

Có dịp đạp xe dọc đường Lê Lợi, một trong những con đường đẹp nhất xứ Huế cũng là tuyến đường kiểu mẫu đầu tiên mà thành phố chọn triển khai trạm BTS tích hợp thân thiện môi trường, dưới những hàng cây cổ thụ rợp bóng và trong làn gió sông Hương mát rượi, sẽ thấy dường như đang lạc vào một miền ký ức thanh bình, tách biệt hẳn với nhịp sống hối hả, ồn ào nơi phố thị.

Huế là thành phố trực thuộc Trung ương thứ 6 của Việt Nam, sở hữu đến 8 di sản thế giới được UNESCO công nhận, đây là “chất liệu gốc” làm nên bản sắc Huế. Sống giữa một di sản sống động như thế, người Huế thấm nhuần tinh thần giữ gìn, bảo tồn. Nhưng, Huế không ngủ quên trong quá khứ. Nhiều năm qua, thành phố di sản này đang khoác lên mình diện mạo mới của một đô thị xanh, nhịp sống xanh, kinh tế xanh, thân thiện với môi trường và con người.

Từng chịu tổn thất nặng nề trong chiến tranh, giờ đây, di sản không chỉ hồi sinh mà đang trở thành hình mẫu về cách gìn giữ di sản gắn liền với bảo vệ môi trường. Dạo quanh các di tích, hệ thống hàng nghìn cây xanh bao quanh tạo nên cảnh quan hài hòa và cải thiện chất lượng không khí. Tại nhiều điểm di tích được lắp đặt hệ thống trạm tiếp nước để hạn chế rác thải nhựa. Hàng trăm phương tiện thân thiện với môi trường như xe đạp, xe đạp điện, ô tô điện được Huế đầu tư trong khu vực di sản để phát triển du lịch xanh.

Hiện nay, dọc hai bên bờ sông Hương đã được chính quyền thành phố chỉnh trang, những con đường đi bộ được lát đá, dọn cỏ, phủ bóng mát, rộn ràng bước chân của khách bộ hành. Từ bình minh đến hoàng hôn, cảnh người dân Huế đi dạo, đạp xe, tập yoga, ngắm cảnh... đã quá quen thuộc, như một phần của nhịp sống mới, nhẹ nhàng, gần gũi với thiên nhiên.

Từ năm 2019, phong trào “Ngày Chủ nhật xanh” do UBND TP Huế phát động đã lan tỏa tinh thần bảo vệ môi trường đến tất cả các tầng lớp. Từng tham gia nhiều cuộc nhặt rác do thành phố phát động, bản thân tôi cảm nhận rất rõ điều này. Giờ đây, cứ mỗi cuối tuần, từ lãnh đạo đến người dân, từ thành thị đến nông thôn, từ trẻ đến già, đều cùng nhau xuống đường thu gom rác, trồng cây, làm sạch các dòng kênh, tuyến phố, bãi biển… Phong trào dần trở thành thói quen, một nét văn hóa, gieo mầm cho lối sống tích cực để xây dựng một Huế xanh và bền vững. Các điểm thu gom rác tái chế, thùng rác phân loại cũng đặt khắp nơi, những chiến dịch “nói không với túi nilon” lan tỏa từ trường học đến khu dân cư. Đến Huế, việc người dân nhặt rác bỏ vào đúng chỗ là điều rất đỗi tự nhiên.

Có thể bạn đã từng nghe qua đầm phá Tam Giang - Cầu Hai, với 22.000 hecta, đây là hệ thống đầm phá lớn nhất khu vực Đông Nam Á, và nó thuộc TP Huế. Nơi đây không đơn thuần để bà con vùng sông nước mưu sinh mà còn là lá phổi sinh thái “khổng lồ”, điều hòa khí hậu, điều tiết thủy văn, chống xâm nhập mặn, giữ nước ngọt, nuôi trồng thủy sản và tạo nên bản sắc văn hóa đầm phá độc đáo. Các dự án trồng rừng ngập mặn, bảo tồn sinh cảnh tự nhiên, bảo vệ môi trường, phát triển du lịch cộng đồng đang được chính quyền triển khai đồng bộ. Năm 2020, Huế thành lập khu bảo tồn đất ngập nước Tam Giang - Cầu Hai, như một minh chứng và cam kết mạnh mẽ của chính quyền thành phố trong việc bảo vệ hệ sinh thái quý giá này.

TP Huế đang sở hữu hơn 67.000 cây xanh đường phố với hàng chục chủng loại, vượt tiêu chuẩn về cây xanh đối với đô thị loại 1 và là đô thị có mật độ cây xanh cao nhất nước. Huế cũng được bình chọn là “Thành phố bền vững môi trường ASEAN”.

Không phải may mắn hay ngẫu nhiên mà Huế là thành phố đầu tiên của Việt Nam được Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (WWF) chọn là “Thành phố Xanh quốc gia”. Để được công nhận, thành phố đó phải đạt những tiêu chuẩn khắt khe về giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Vượt qua những yếu tố ấy, Huế vinh dự góp mặt trong danh sách các đô thị xanh toàn cầu, trở thành hình mẫu về đô thị thân thiện với môi trường tại Việt Nam.

Bạn bè, người quen của tôi mỗi khi đến Huế đều muốn ở lại lâu nhất có thể, họ không bị níu chân bởi những công trình đồ sộ hay nhịp sống sôi động, mà bởi chính cái chất “xanh” rất riêng của vùng đất di sản, là sự chan hòa với thiên nhiên. Là người Huế, không chỉ tôi mà tất cả những ai ở vùng đất này đều tự hào khi ở trong một thành phố xanh, không khí trong lành bậc nhất Việt Nam.

PGS. TS. Hoàng Công Tín - Trưởng Khoa Môi trường (Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế) nhận định, không gian xanh tại Huế không chỉ hiện hữu qua những hàng cây di sản, cây xanh đường phố rợp bóng mát, tuyến phố đi bộ ven sông Hương hay phong trào sống xanh của người dân mà còn mở rộng toàn diện trong không gian sinh thái của toàn thành phố. Từ rừng Bạch Mã - một phần của dãy Trường Sơn đến hệ đầm phá mênh mông, Huế hiện kết nối giữa đô thị và thiên nhiên theo một tổng thể bền vững. Việc giữ gìn mảng xanh đô thị, bảo tồn tài nguyên rừng, đầm phá và khai thác du lịch sinh thái một cách thông minh sẽ là chìa khóa phát triển xanh cho Huế trong tương lai.

Huế không vội vã hay náo nhiệt. Huế chậm rãi. Từ đô thị di sản, Huế đang viết tiếp hành trình trở thành đô thị xanh, không gian sống đáng mơ ước của người dân và điểm đến hấp dẫn đối với du khách, như tinh thần Nghị quyết 54 của Bộ Chính trị đã nêu rõ quan điểm: “Xây dựng và phát triển Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế, với đặc trưng văn hóa, di sản, sinh thái, cảnh quan, thân thiện môi trường và thông minh”.