Bảo tồn đa dạng sinh học ở Nghệ An - cuộc chiến không khoan nhượng

Giá trị đặc biệt và yêu cầu bảo vệ cấp bách

Tỉnh Nghệ An với diện tích tự nhiên gần 1,65 triệu ha và hơn 71,5% diện tích là đất lâm nghiệp - đang giữ vị trí then chốt trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học của vùng Bắc Trung Bộ. Ba vùng lõi quan trọng gồm Vườn quốc gia Pù Mát, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và Pù Hoạt tạo nên Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An - “Hành lang Xanh” có giá trị sinh thái độc nhất, kết nối quan trọng giữa các hệ sinh thái rừng tự nhiên.

Theo thống kê, tỉnh Nghệ An hiện sở hữu khoảng 3.627 loài thực vật, 942 loài động vật có xương sống; riêng hệ thú có 175 loài, trong đó 51 loài nguy cấp, quý hiếm. Đây vừa là lợi thế, vừa là áp lực rất lớn trong công tác quản lý, bảo tồn.

Quyết định 1623/QĐ-TTg ngày 27/12/2022 của Thủ tướng Chính phủ về “Tăng cường phòng, chống tội phạm về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050” đã tạo hành lang pháp lý quan trọng để Nghệ An chủ động triển khai. UBND tỉnh Nghệ An đã cụ thể hóa bằng Kế hoạch số 427/KH-UBND ngày 7/6/2024 và tiến hành sơ kết ba năm để đánh giá kết quả thực tiễn.

Trong 3 năm, tỉnh Nghệ An đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng với quy mô lớn: 168 phóng sự và 900 tin, bài báo chí tuyên truyền về bảo vệ ĐDSH được xây dựng và đăng tải; hàng loạt hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới, Ngày ĐDSH được tổ chức rộng rãi. Việc vận động ký cam kết không vi phạm, huy động người dân tố giác tội phạm đã tạo hiệu ứng lan tỏa rõ rệt tại các khu vực nhạy cảm.

Song song truyền thông là đấu tranh mạnh mẽ với tội phạm về ĐDSH. Về lĩnh vực lâm nghiệp, trong 3 năm qua đã xử lý 1.180 vụ, 16 vụ bị khởi tố, tịch thu 768,44 m³ gỗ, 829 cá thể động vật rừng, thu nộp ngân sách gần 10 tỷ đồng.

Về bảo vệ loài hoang dã đã xử lý 57 vụ/74 đối tượng, 21 vụ, 29 đối tượng bị khởi tố hình sự, xử phạt hành chính gần 174 triệu đồng. Hệ sinh thái và chim di cư đã xử lý 136 vụ, thu ngân sách gần 1 tỷ đồng. Tổ chức 305 đợt kiểm tra, thả về tự nhiên 468 cá thể chim di cư.

Đặc biệt, hợp tác quốc tế tiếp tục là điểm sáng khi Công an tỉnh Nghệ An duy trì phối hợp với Công an các tỉnh Xiêng Khoảng, Hủa Phăn, Bôlykhămxay (Lào) để trao đổi thông tin và đấu tranh với các đường dây buôn bán động vật hoang dã xuyên biên giới; đồng thời tiếp nhận “Dự án bảo tồn ĐDSH và cảnh quan do Vương Quốc Anh tài trợ” triển khai tại Vườn quốc gia Pù Mát.

Ba thách thức lớn và định hướng xuyên suốt

Dù đạt nhiều kết quả quan trọng, công tác phòng, chống tội phạm về ĐDSH tại Nghệ An vẫn đối mặt nhiều rào cản.

Đó là nguồn lực chuyên trách còn mỏng, thiếu nhân lực, thiết bị giám sát, công nghệ phát hiện và truy vết. Bên cạnh đó là khó khăn giám định mẫu vật như xương, mật, cao, nanh động vật… cần kỹ thuật cao; thời gian giám định dài, chi phí lớn, gây khó khăn cho công tác khởi tố.

Ngoài ra, ý thức người dân chưa đồng đều do một bộ phận người dân miền núi vẫn duy trì tập quán săn bắt, chặt phá rừng vì sinh kế.

Rước những rào cản đó, tỉnh Nghệ An đã xác định 7 nhóm nhiệm vụ lớn, xuyên suốt từ nay đến năm 2030 và tầm nhìn 2050, trong đó nhấn mạnh việc tăng cường quán triệt, triển khai đầy đủ quy định pháp luật, nâng cao trách nhiệm của hệ thống chính trị; Kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật, tăng chế tài răn đe; bổ sung nguồn lực cho giám định mẫu vật.

Tăng cường năng lực đấu tranh, đào tạo nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ trong giám sát tài nguyên rừng; Củng cố hợp tác quốc tế, nhất là với các tỉnh giáp biên của Lào về phòng chống buôn bán động vật hoang dã xuyên biên giới; Phát triển sinh kế bền vững cho người dân vùng đệm, hạn chế tác động vào rừng tự nhiên; Bảo vệ, phục hồi hành lang xanh miền Tây, đảm bảo kết nối sinh thái và ổn định đa dạng sinh học lâu dài.

Ba năm triển khai Đề án 1623 đã tạo chuyển biến mạnh mẽ trong bảo vệ đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh Nghệ An, từ truyền thông, nâng cao nhận thức đến đấu tranh xử lý tội phạm. Nhưng chặng đường phía trước còn dài, đòi hỏi tỉnh tiếp tục phát huy quyết tâm, tăng cường nguồn lực, hoàn thiện pháp lý và mở rộng hợp tác quốc tế, để thiên nhiên và con người cùng chung sống hài hòa hôm nay và cho nhiều thế hệ mai sau.