Khí tượng thủy văn - Nền tảng khoa học đồng hành cùng đất nước

Trong Lễ khai mạc Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước, phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã trao đổi với PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu chia sẻ về 80 năm thành tựu ngành, vai trò dự báo thiên tai và thông điệp gửi thế hệ trẻ.

Thưa Viện trưởng, bà đánh giá thế nào về ý nghĩa của Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước đối với ngành khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu?

Triển lãm lần này không chỉ là dịp để toàn dân nhìn lại chặng đường 80 năm đầy gian nan nhưng cũng rất đỗi tự hào của dân tộc, mà còn là cơ hội để ngành khí tượng thủy văn cùng các lĩnh vực khoa học môi trường khẳng định vai trò của mình trong sự phát triển đất nước.

Với chúng tôi, mỗi bản tin dự báo, mỗi mô hình khí hậu không chỉ là sản phẩm khoa học mà còn là “lá chắn mềm” bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân trước thiên tai. Được giới thiệu tại một sự kiện trọng đại như thế này, chúng tôi càng ý thức rõ trách nhiệm phải tiếp tục đổi mới, chính xác và hiện đại hơn nữa.

Gian triển lãm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong đó có lĩnh vực khí tượng thủy văn, muốn gửi gắm thông điệp gì tới công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, thưa Viện trưởng?

Chúng tôi mong muốn mọi người, nhất là thế hệ trẻ, thấy rằng khí tượng thủy văn không chỉ là những con số khô khan trên màn hình dự báo thời tiết, mà là “người bạn đồng hành” trong từng cánh đồng, mái nhà, con đường... Từ sản xuất nông nghiệp, giao thông, đến ứng phó biến đổi khí hậu, tất cả đều cần nền tảng dự báo và cảnh báo kịp thời. Thông điệp mà chúng tôi gửi gắm là "Hiểu thiên nhiên để sống hài hòa với thiên nhiên”.

Bà có thể chia sẻ khái quát thành tựu nổi bật của ngành khí tượng thủy văn trong 80 năm qua?

Có thể nói, từ một hệ thống quan trắc đơn sơ, chúng ta đã xây dựng nên mạng lưới khí tượng thủy văn phủ khắp cả nước, từ hải đảo xa xôi đến vùng núi cao. Công nghệ dự báo ngày nay đã tiệm cận với trình độ khu vực, nhiều bản tin bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn được phát trước từ 3 đến 5 ngày với độ chính xác cao, góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai.

Đặc biệt, trong thập niên gần đây, ngành đã ứng dụng mạnh mẽ trí tuệ nhân tạo, viễn thám, mô hình số để xây dựng kịch bản biến đổi khí hậu dài hạn, phục vụ chiến lược phát triển bền vững của đất nước.

Vậy trước bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, ngành khí tượng thủy văn đổi mới ra sao để đáp ứng yêu cầu mới?

Biến đổi khí hậu đang làm thiên tai trở nên khốc liệt và khó lường hơn. Ngành khí tượng thủy văn đã phải chuyển mình nhanh chóng: hiện đại hóa mạng lưới quan trắc, liên thông dữ liệu quốc tế, tích hợp công nghệ dự báo số, và quan trọng nhất là đưa thông tin đến tận tay người dân một cách kịp thời. Không còn chỉ dự báo cho Chính phủ, mà chúng tôi còn chú trọng dự báo phục vụ từng hộ nông dân, từng ngư dân, từng cộng đồng ở vùng dễ tổn thương.

Với tầm nhìn xa hơn, bà nghĩ ngành khí tượng thủy văn sẽ đóng góp như thế nào cho phát triển bền vững?

Tôi cho rằng phát triển bền vững không thể nào tách rời dự báo khí hậu và quản trị rủi ro thiên tai. Một cánh đồng muốn năng suất cao phải tính đến lượng mưa và hạn hán; một thành phố muốn thịnh vượng phải biết trước kịch bản ngập lụt hay nắng nóng cực đoan. Ngành khí tượng thủy văn chính là “bản đồ dẫn đường” giúp Chính phủ và nhân dân lựa chọn con đường phát triển hài hòa, an toàn và bền vững.

Bà muốn gửi gắm thông điệp gì tới thế hệ trẻ thông qua triển lãm lần này?

Tôi mong thế hệ trẻ hiểu rằng bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu không phải là khẩu hiệu xa vời, mà là việc làm hàng ngày: tiết kiệm điện nước, trồng cây xanh, giảm rác thải nhựa, và hơn hết là nuôi dưỡng tinh thần khoa học, tìm tòi khám phá những bí mật của thiên nhiên để quay lại phục vụ đời sống. Tôi cũng hy vọng nhiều bạn trẻ sẽ chọn học tập, nghiên cứu trong lĩnh vực khí tượng thủy văn, một ngành nghề tuy thầm lặng nhưng vô cùng ý nghĩa.

Nếu phải gói gọn trong một câu, tôi xin nói thế này: “Tổ quốc cần những người trẻ biết yêu bầu trời, yêu dòng sông và yêu chính sự sống trên mảnh đất này".

Xin cảm ơn Viện trưởng về những chia sẻ trong ngày vui hôm nay.