Giữ các-bon lại trong đất
Nắng sớm trải đều trên những trụ hồ tiêu xen cà phê ở phường Bắc Gia Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng. Ông Nguyễn Văn Vinh cúi xuống, bốc nắm đất dưới gốc tiêu, lớp đất tơi xốp, giữ ẩm tốt, khác hẳn với nền đất chai cứng của nhiều năm trước.
Việc sử dụng than sinh học đã giúp cây trồng giảm bệnh và đặc biệt chi phí cũng giảm nhiều cho người nông dân. Ảnh: Phạm Hoài.
Theo ông Nguyễn Văn Vinh, có được điều đó từ lúc sử dụng than sinh học đối với vườn hồ tiêu của gia đình. So với thời điểm chưa áp dụng, vườn tiêu hiện nay ít bị bệnh hơn, đặc biệt là các bệnh liên quan đến bộ rễ. Trước đây, mỗi năm ông phải nhiều lần xử lý bệnh rễ, còn nay tỷ lệ cây bị bệnh giảm hẳn, ước chừng thấp hơn khoảng 10 - 20% so với những vườn canh tác theo cách cũ trong khu vực.
Không chỉ giảm bệnh hại, năng suất vườn tiêu cũng được cải thiện rõ rệt. Theo ông Vinh, những năm gần đây, năng suất bình quân của vườn đạt khoảng 4 tấn/ha, trong khi nhiều vườn không sử dụng than sinh học chỉ đạt khoảng 3,3 tấn/ha. Ông cho biết, lượng phân bón hóa học đã được cắt giảm nhưng cây vẫn sinh trưởng ổn định, trái đậu đều và ít bị ảnh hưởng khi thời tiết thay đổi.
Từ thực tế sản xuất, ông Vinh nhận thấy việc bổ sung than sinh học giúp đất giữ ẩm tốt hơn, giàu hữu cơ hơn và bền hơn theo thời gian. Nhờ đó, các-bon được giữ lại trong đất thay vì phát thải ra môi trường. “Đất khỏe thì cây khỏe, cây khỏe thì mình làm ăn yên tâm. Bón ít hơn mà hiệu quả hơn, làm lâu dài mới thấy rõ”, ông Vinh chia sẻ.
Giảm đầu vào, tăng hiệu quả sản xuất
Không chỉ thay đổi cách chăm sóc đất, nhiều nông hộ trồng tiêu ở Lâm Đồng còn điều chỉnh quy trình canh tác theo hướng giảm đầu vào để giảm phát thải các-bon. Tại xã Đức Lập, ông Diệp Kỳ Khìn đang vận hành hệ thống tưới tiết kiệm dưới tán tiêu xanh tốt.
Không chỉ giảm bệnh mà theo nhiều hộ gia đình trồng tiêu và sử dụng than sinh học thì năng suất hồ tiêu cũng tăng đáng kể. Ảnh: Phạm Hoài.
Theo ông Khìn, trước đây việc tưới nước chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, tưới tràn, vừa tốn nước vừa tốn công. Từ khi lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm, nước được cung cấp đúng thời điểm, đúng lượng cây cần. Thời gian tưới giảm một nửa, công lao động cũng giảm đáng kể.
Thực tế cho thấy, phương pháp tưới tiết kiệm giúp giảm khoảng 30% lượng nước tưới, giảm 50 - 60% chi phí so với tưới truyền thống, tiết kiệm tới 70% công lao động. Lượng phân bón sử dụng cũng giảm hơn 20%, nhờ khả năng giữ ẩm và dinh dưỡng tốt hơn của đất.
Theo các nhà chuyên môn, việc tiết giảm nước tưới, phân bón và công lao động không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế mà còn góp phần trực tiếp giảm phát thải khí nhà kính như các-bon, ni-tơ trong quá trình sản xuất. Ít bơm tưới hơn đồng nghĩa với giảm tiêu thụ điện, nhiên liệu; giảm phân bón hóa học giúp cắt giảm lượng khí nhà kính phát thải trong toàn bộ vòng đời sản phẩm.
Quan trọng hơn, khi cây tiêu sinh trưởng ổn định, sức chống chịu với sâu bệnh và thời tiết bất lợi được nâng lên, người trồng tiêu giảm dần việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Đây cũng là yếu tố quan trọng trong chuỗi giải pháp giảm phát thải các-bon của ngành nông nghiệp.
Theo ông Diệp Kỳ Khìn, ở xã Đức Lập, từ khi lắp đặt hệ thống tưới tiết kiệm, nước được cung cấp đúng thời điểm, đúng lượng cây cần. Ảnh: Tuấn Anh.
Theo ông Nguyễn Văn Chương, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Lâm Đồng, sản xuất hồ tiêu hiện nay không thể tiếp tục theo lối canh tác cũ, phụ thuộc nhiều vào phân bón hóa học, nước tưới và thuốc bảo vệ thực vật. Cách làm này không chỉ làm gia tăng chi phí sản xuất, suy thoái đất mà còn tạo ra lượng phát thải các-bon lớn trong suốt quá trình canh tác.
Ông Chương cho rằng, trong bối cảnh Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đọan 2025-2035, tầm nhìn đến 2050", ngành hồ tiêu buộc phải chuyển sang hướng canh tác bền vững hơn. Trọng tâm là tăng khả năng hấp thụ và lưu giữ các-bon trong đất thông qua sử dụng vật liệu hữu cơ, than sinh học; đồng thời giảm dần vật tư đầu vào có nguồn gốc hóa thạch, tiết kiệm nước tưới, điện năng và công lao động.
“Giảm phát thải các-bon không có nghĩa là giảm năng suất. Ngược lại, khi đất khỏe, hệ sinh thái đất được phục hồi, cây hồ tiêu sẽ sinh trưởng ổn định hơn, ít sâu bệnh, tuổi thọ vườn cây được kéo dài. Đây chính là nền tảng để ngành hồ tiêu phát triển bền vững, nâng cao giá trị và đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của thị trường”, ông Chương nhấn mạnh.
