Tái chế chất thải thực phẩm: [Bài 3] Hữu ích của ruồi lính đen

“Superhero” về xử lý rác

Trung bình mỗi ngày, Việt Nam phát sinh khoảng 60.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó rác hữu cơ chiếm 50–70%. Tuy nhiên, phần lớn lượng rác này vẫn đang được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, gây ô nhiễm đất, nước ngầm và phát sinh khí nhà kính. Tại nhiều địa phương, đặc biệt là khu vực nông thôn và các điểm du lịch, tình trạng rác hữu cơ phân hủy gây mùi hôi thối trở thành vấn đề nhức nhối.

Trong bối cảnh rác thải hữu cơ ngày càng gây áp lực lớn cho môi trường và hệ thống xử lý rác ở Việt Nam, việc tìm ra giải pháp xử lý rác hữu cơ nhanh chóng, hiệu quả, thân thiện môi trường là nhu cầu cấp bách. Tại TP Đà Nẵng, những năm qua, một mô hình nông nghiệp tuần hoàn vừa xử lý rác thải hữu cơ tại chỗ, vừa mang tạo ra thức ăn chăn nuôi, đồng thời cung cấp phân bón hữu cơ cho cây trồng đã cho thấy hiệu quả rất thiết thực. Đó là mô hình nuôi ruồi lính đen của chị Lê Thị Thanh Nga ở xã Nam Phước.

Chị Nga chia sẻ, cơ duyên đến với mô hình nuôi ruồi lính đen khá bất ngờ. Một lần tình cờ xem video trên mạng xã hội về cách dùng ấu trùng ruồi lính đen xử lý rác và làm thức ăn chăn nuôi, chị đã bị thu hút. “Tôi thấy đây là một giải pháp rất hay, vừa giúp giảm lượng rác hữu cơ, vừa tận dụng để tạo ra sản phẩm có giá trị. Vậy là tôi bắt đầu tìm hiểu kỹ hơn về loài côn trùng này,” chị Nga nhớ lại.

Đầu năm 2023, chị quyết định bắt tay vào thử nghiệm tại nông trại du lịch của gia đình. Phương pháp nuôi ruồi lính đen khá đơn giản, không cần máy móc hiện đại hay công nghệ phức tạp mà chỉ cần 1 thùng nhựa đựng rác hữu cơ. Trên nắp đậy có thiết kế đường ống dẫn dụ ruồi lính đen vào đẻ trứng bên trong.

“Trong thế giới tự nhiên có rất nhiều ruồi lính đen, được ví như là một “superhero” về xử lý rác. Loài ruồi này thích sống nơi ẩm ướt ở những bãi rác hữu cơ, chúng thường đậu trên lá cây, ít khi bay vào nhà như ruồi thường. Trứng của ruồi lính đen sau một thời gian sẽ nở thành ấu trùng, còn có tên gọi khác là sâu canxi. Loài sâu này có khả năng tiêu thụ một lượng rác hữu cơ rất lớn”, chị Nga nói.

Theo chị Nga, trung bình mỗi ngày, 1 kg sâu canxi có thể tiêu thụ khoảng 3 kg rác thải hữu cơ. Nhờ vậy, lượng rác thải hàng ngày ở nông trại của gia đình chị (khoảng 30 – 50 kg) chủ yếu là thức ăn thừa, rau, của quả hư hỏng đều được xử lý triệt để mà không phát sinh mùi hôi, hạn chế côn trùng gây hại và tiết kiệm đáng kể chi phí xử lý rác.

Qua giai đoạn trưởng thành, chuẩn bị hóa thành ruồi, sâu canxi sẽ ngừng ăn và tự bò ra khỏi thùng thông qua một đường ống dẫn đã được thiết kế sẵn. Con vật này sau đó sẽ được sử dụng làm thức ăn cho vật nuôi như gà, vịt, cá… rất giàu dinh dưỡng. Bã thải còn lại bên trong thùng được ủ thành phân hữu cơ vi sinh để bón cho cây trồng.

“Cứ thế, rau, củ quả hư hỏng, dư thừa trong vườn lại sử dụng làm thức ăn cho sâu canxi. Tất cả tạo thành một vòng tuần hoàn, những sản phẩm từ mô hình đều được tận dụng triệt để, không bỏ thứ gì. Như vậy có thể thấy, lợi ích của mô hình nuôi ruồi lính đen này rất rõ ràng, vừa giải quyết được rác thải hữu cơ, vừa tạo tiết kiệm được chi phí đầu vào cho chăn nuôi, trồng trọt. Vậy nên, tôi thường gọi đây là mô hình này là biến rác thải thành tiền”, chị Nga chia sẻ.

Nhân rộng mô hình để giảm áp lực trong xử lý rác thải

Nhận thấy lợi ích từ mô hình này, thời gian qua, có rất nhiều người đến tham quan, học tập mô hình nuôi ruồi lính đen của chị Nga. Mỗi lần như vậy, chị đều hướng dẫn, chia sẻ nhiệt tình. Thoạt nhìn, ai cũng tưởng chừng rất đơn giản nhưng để có được kết quả như bây giờ, chị Nga đã gặp không ít những khó khăn do chưa nắm hết được kỹ thuật.

“Ban đầu chưa nắm vững cách ấp trứng, chăm sóc, nên tỷ lệ sống của ấu trùng rất thấp. Rồi điều kiện thời tiết, nguồn thức ăn không không đủ làm cho ấu trùng chậm lớn. Những lúc đó, tôi phải tìm tòi, tham khảo thêm kỹ thuật từ các tài liệu cũng như rút kinh nghiệm qua từng mẻ nuôi. Nhờ vậy mà những khó khăn dần khắc phục và duy trì mô hình ổn định đến nay”, chị Nga tâm sự.

Ngoài ra, cách chăm sóc ấu trùng cũng rất quan trọng. Mỗi ngày phải cho ấu trùng ăn 2 lần vào sáng và chiều, đồng thời đảm bảo lượng thức ăn vừa đủ để ăn hết trong 24 giờ. Thùng nuôi đặt ở nơi thoáng mát, nhiệt độ từ 28–32°C và độ ẩm 60–70% được duy trì để ấu trùng phát triển tốt. Khi đáp ứng được các điều kiện cần thiết thì cứ khoảng từ 12 – 15 ngày, ấu trùng sẽ đạt kích thước thu hoạch.

“Những người mới bắt đầu thực hiện mô hình thì cần phải tìm hiểu kỹ thuật trước khi nuôi, nắm rõ vòng đời, điều kiện nuôi và xử lý sự cố. Bắt đầu từ quy mô nhỏ thử nghiệm trước khi đầu tư lớn. Đồng thời cũng phải tìm hiểu cả thị trường phân bón và thị trường thức ăn chăn nuôi để có nhiều lựa chọn đầu ra cho sản phẩm. Nuôi ruồi lính đen là một mô hình rất tiềm năng, nhưng cũng sẽ có những khó khăn nhất định. Tôi tin rằng với sự quyết tâm và một chiến lược đúng đắn, bất cứ ai cũng có thể thành công với mô hình này”, chị Nga trải lòng.

Mô hình nuôi ruồi lính đen không chỉ là câu chuyện riêng của một nông trại của chị Nga mà còn gợi mở hướng đi cho bài toán rác hữu cơ ở nhiều địa phương. Trong tương lai, nếu được nhân rộng, đây có thể là giải pháp giảm áp lực cho các bãi rác, đồng thời tạo thêm giá trị kinh tế cho nông dân và các cơ sở sản xuất nhỏ.

Cùng với việc chia sẻ kinh nghiệm để lan tỏa mô hình, chị Nga cho biết, trong thời gian tới, chị có dự định sẽ mở rộng mô hình sang thu gom và xử lý rác hữu cơ cho các nhà hàng, khách sạn ở địa phương. “Nếu làm được, vừa giúp họ giảm chi phí vận chuyển rác, vừa tạo thêm nguồn thức ăn chăn nuôi và phân bón hữu cơ”.