Không chuyển đổi năng lượng, không đạt được mục tiêu Net Zero
Hiện nay, hệ thống năng lượng hiện hành tạo ra áp lực rất lớn. Sản xuất điện, giao thông, công nghiệp và đốt nhiên liệu hóa thạch chiếm phần chủ đạo trong tổng lượng phát thải. Nếu hệ thống hiện tại được giữ nguyên, lượng khí nhà kính sẽ tiếp tục tăng nhanh, đe dọa mục tiêu Net Zero 2050.
Không chỉ áp lực môi trường, mô hình năng lượng hiện nay còn bộc lộ rủi ro về an ninh năng lượng. Nhu cầu điện tăng 9-10% mỗi năm, phụ thuộc nhiên liệu nhập khẩu khiến Việt Nam dễ bị ảnh hưởng bởi biến động địa chính trị và thị trường toàn cầu. Với tốc độ tăng trưởng công nghiệp cao, đặc biệt ở điện tử, thép, logistics, Việt Nam cần nguồn năng lượng ổn định, an toàn và dự đoán được. Các nguồn năng lượng tái tạo nội địa như gió, mặt trời, sinh khối… chính là giải pháp then chốt nâng cao khả năng tự chủ năng lượng.
Thành phố Hà Nội khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng. Ảnh: Phương Linh.
Áp lực từ thị trường quốc tế cũng làm gia tăng tính cấp thiết. Liên minh châu Âu triển khai Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon (CBAM), áp thuế với hàng hóa có cường độ phát thải cao. Các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như thép, nhôm, xi măng, hóa chất, dệt may có nguy cơ chịu thuế nếu tiếp tục dùng điện than. Khi EU, Mỹ và các thị trường lớn hướng tới “xanh hóa chuỗi cung ứng”, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải chứng minh mức phát thải thấp, sử dụng năng lượng sạch và minh bạch. Nếu không chuyển đổi, Việt Nam có thể mất lợi thế cạnh tranh và thị trường xuất khẩu trị giá hàng chục tỷ USD.
Uy tín và cam kết quốc tế cũng đặt ra yêu cầu cấp bách, tại COP26, Việt Nam tuyên bố mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Để đạt mục tiêu này, kịch bản khả thi duy nhất là giảm mạnh phát thải từ năng lượng.
Càng chậm trễ, chi phí chuyển đổi càng cao
Tại diễn đàn “Năng lượng xanh - Thành phố sạch” mới đây, đại diện Bộ Công Thương nhấn mạnh phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới là then chốt, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải và thúc đẩy tăng trưởng xanh. Bộ Công Thương đang xây dựng Nghị quyết của Quốc hội thể chế hóa Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng đến năm 2030, tầm nhìn 2045, làm hành lang pháp lý quan trọng để triển khai dự án năng lượng, đặc biệt các dự án tái tạo và năng lượng mới.
Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh: “Phát triển hệ sinh thái năng lượng sạch không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà là biểu hiện của tầm nhìn phát triển xanh". Ảnh: Tùng Đinh.
Nếu tiến trình này được thực hiện đồng bộ, Việt Nam sẽ từng bước định hình hệ sinh thái năng lượng sạch, giao thông xanh và đô thị phát thải thấp, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng “0”. Càng chậm trễ, chi phí chuyển đổi càng cao; ngược lại, nếu tận dụng cơ hội chuyển dịch, Việt Nam có thể trở thành quốc gia đi đầu về năng lượng tái tạo trong khu vực, thu hút dòng vốn đầu tư lớn và xây dựng nền kinh tế các-bon thấp, nền kinh tế cạnh tranh trong thế kỷ 21.
Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nhấn mạnh, chính sách chuyển dịch năng lượng phải khuyến khích doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị năng lượng sạch, tạo động lực cho đổi mới công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Ủy ban đang đẩy nhanh sửa đổi, bổ sung nghị định, luật liên quan tới nguồn điện tái tạo và nhiên liệu mới, tăng cường giám sát đầu tư, thu hút tư nhân và xây dựng cơ chế tài chính xanh.
