Rác thải thực phẩm tại Hà Nội sẽ đi về đâu?

Rác thải thực phẩm - loại chất thải chiếm tỉ lệ cao trong thành phần rác thải sinh hoạt - đang góp phần vào khủng hoảng môi trường và lãng phí tài nguyên.

Chưa có cơ sở hạ tầng cho phân loại và xử lý rác thực phẩm

Tại các thành phố lớn như Hà Nội, rác thải thực phẩm là một vấn đề đáng lo ngại. Nhịp sống nhanh, thói quen tiêu dùng dư thừa và sự thiếu liên kết trong thu gom, xử lý rác khiến lượng chất thải thực phẩm tăng nhanh và khó kiểm soát, tạo gánh nặng lớn cho công tác xử lý và đảm bảo vệ sinh môi trường.

Lượng rác khổng lồ phát sinh mỗi ngày tại phường Định Công (Hà Nội), trong đó, rác thực phẩm chiếm một tỉ lệ đáng kể. Ảnh: Hoàng Hiền. — Lượng rác khổng lồ phát sinh mỗi ngày tại phường Định Công (Hà Nội), trong đó, rác thực phẩm chiếm một tỉ lệ đáng kể. Ảnh: *Hoàng Hiền.*

Theo quy định, thành phố đang thí điểm hệ thống phân loại rác sinh hoạt thành 4 nhóm chung gồm: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế (các loại giấy, nhựa, kim loại); Chất thải cồng kềnh (tủ, giường, nệm, bàn, ghế); Chất thải nguy hại (pin, ắc-quy, bóng đèn, chai lọ đựng hóa chất, sơn mực, ti-vi, tủ lạnh); Chất thải rắn sinh hoạt khác (chất thải thực phẩm và rác thải khác). Cách phân loại này hiện đang được thí điểm ở một vài địa bàn thuộc trung tâm Thủ đô. Theo cách phân loại này, rác thực phẩm sẽ nằm trong nhóm “rác sinh hoạt còn lại”, lẫn cùng với bỉm, bao bì đựng thực phẩm, túi nilon dính bẩn, giấy ăn…

“Gia đình tôi đã duy trì phân loại rác theo 4 nhóm như quy định của thành phố. Đối với rác thải thực phẩm, tôi vẫn thường để lẫn với các loại rác khác như túi nilon, giấy vệ sinh… Loại rác này dễ bốc mùi, gây mất vệ sinh nên tôi phải đem đổ bỏ hàng ngày”, một người dân sinh sống tại phường Hoàn Kiếm chia sẻ.

Sau khi người dân thực hiện phân loại rác thành các nhóm theo quy định, công ty vệ sinh môi trường sẽ thu gom theo lịch cụ thể tùy từng địa phương. Trong đó, nhóm “rác sinh hoạt còn lại” sẽ được vận chuyển đến cơ sở xử lý để đốt phát điện hoặc chôn lấp.

Theo bà Hoàng Hồng Hạnh, Trưởng ban Môi trường và Phát triển bền vững của Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NNMT), rác thải thực phẩm không được phân loại riêng sẽ gây lãng phí và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả xử lý.

Hiện nay, cơ sở hạ tầng phục vụ phân loại rác tại nguồn ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, từ thiếu hệ thống thùng chứa riêng biệt cho từng loại rác đến mạng lưới thu gom chưa đồng bộ. Nhiều khu dân cư vẫn sử dụng chung một loại xe gom rác, khiến rác dù được người dân phân loại tại nhà cũng dễ bị trộn lẫn trong quá trình vận chuyển.

Bên cạnh đó, các trạm trung chuyển và nhà máy xử lý hiện nay chủ yếu vẫn thiết kế theo mô hình tiếp nhận rác hỗn hợp, chưa được đầu tư đủ để xử lý riêng rác hữu cơ hay tái chế hiệu quả. Điều này tạo nên một vòng luẩn quẩn, gây khó khăn trong quản lý chất thải.

Gian nan bài toán rác thải thực phẩm

Rác thải thực phẩm không chỉ là chuyện cơm thừa, canh cặn hay rau củ hỏng. Đây thực chất là phần bị lãng phí trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất, vận chuyển đến tiêu dùng, tiêu tốn đất đai, nước, năng lượng và góp phần phát thải khí nhà kính.

Nếu xử lý rác thải thực phẩm bằng cách đốt phát điện, thành phần hữu cơ với độ ẩm cao làm giảm nhiệt trị trong các lò đốt, khiến quá trình tiêu hủy tiêu tốn nhiều năng lượng hơn nhưng hiệu suất sản xuất điện lại giảm. Mặt khác, khi bị chôn lấp, rác thực phẩm sẽ phát sinh khí mê-tan, gây tác động tiêu cực đến chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng.

Rác thải thực phẩm là phần bị lãng phí trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất, vận chuyển đến tiêu dùng. Ảnh: Hoàng Hiền. — Rác thải thực phẩm là phần bị lãng phí trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ sản xuất, vận chuyển đến tiêu dùng. Ảnh: *Hoàng Hiền.*

Theo bà Hoàng Hồng Hạnh, rác thải thực phẩm nếu không được phân loại sẽ không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn kéo theo nhiều hệ lụy kinh tế – xã hội, từ việc gia tăng chi phí thu gom, xử lý đến tác động tiêu cực tới môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Ngoài ra, “Phân loại rác thải thực phẩm là khâu hết sức quan trọng quyết định đến hiệu quả tái chế”, bà Hạnh nhấn mạnh.

Trên thực tế, tại một số khu vực ngoại thành Hà Nội như Đông Anh, Hoài Đức hay Thanh Trì, vẫn còn một bộ phận người dân duy trì thói quen thu gom thức ăn thừa từ các nhà hàng, quán ăn mang về cho lợn hoặc gà ăn.

Anh Nguyễn Văn Bảy (huyện Đông Anh) chia sẻ: “Ngày nào tôi cũng đi gom cơm canh thừa về cho đàn lợn hơn hai chục con. Vừa tiết kiệm được tiền cám, vừa tránh lãng phí. Miễn là đồ ăn còn sạch sẽ, không ôi thiu là dùng được”. Theo anh, nhiều nhà hàng sẵn lòng cho không, chỉ cần đến lấy đúng giờ, không gây phiền hà. Tuy nhiên, anh cũng thừa nhận việc này chủ yếu dựa vào mối quan hệ cá nhân, không mang tính ổn định lâu dài.

Từ thực tế trên có thể thấy, để việc phân loại và thu gom rác thải thực phẩm đạt hiệu quả, cần phải có hạ tầng đồng bộ từ khâu thu gom đến xử lý. Việc thiếu các thùng rác phân loại, phương tiện chuyên dụng hay công nghệ xử lý phù hợp đang khiến nỗ lực phân loại tại nguồn gặp nhiều trở ngại. Do đó, bên cạnh các chiến dịch tuyên truyền, cần thiết lập nền tảng kỹ thuật rõ ràng để từng loại chất thải, đặc biệt là rác thải thực phẩm, có thể được xử lý đúng quy trình, thay vì bị trộn lẫn như hiện nay.

Thu gom và xử lý đúng cách rác thải thực phẩm chính là bước khởi đầu để giảm thiểu ô nhiễm, tiết kiệm chi phí và hướng tới phát triển bền vững. Tuy nhiên, trong bài toán về rác thải thực phẩm, nếu không có hệ thống hạ tầng đồng bộ, mọi nỗ lực phân loại tại nguồn sẽ khó đi vào thực tế. Khi hạ tầng được đảm bảo, việc phân loại rác nói chung và rác thải thực phẩm nói riêng mới có thể trở thành một thói quen bền vững.

Hoàng Hiền