Gạo Bồ Nâu

Không phải ngẫu nhiên mà từ xưa đã có câu thành ngữ “Gạo Bồ Nâu, trâu Đồng Đám”.

Đồng Đám thuộc xã Đại Áng, huyện Thanh Trì, Hà Nội, là nơi mà trong chiến dịch đại phá quân Thanh mùa xuân năm Kỷ Dậu (1789), một đạo quân của vua Quang Trung đã ém sẵn. Sau một trận đánh chớp nhoáng, từ Đại Áng, đạo quân này đã dồn cả vạn quân Thanh xuống đầm Mực (thuộc làng Quỳnh Đô gần đó) rồi xua voi giày chết.

Trâu Đồng Đám đã nhiều lại béo, khoẻ. Còn Bồ Nâu là một cánh đồng rộng hàng trăm mẫu, ngày nay thuộc làng Bạch Nao, xã Thanh Văn, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Lúa cấy trên cánh đồng Bồ Nâu cho thứ gạo tuyệt ngon, ngày xưa chuyên dùng để tiến vua.

Tương truyền rằng vua Hùng Duệ Vương có lần đã dùng voi đi tuần thú qua vùng này, nghỉ lại ở vườn trúc (ngày nay vẫn còn di tích, ở phía sau đình Bạch Nao). Đến cánh đồng Bồ Nâu không may voi ốm. Thương con vật trung thành nên vua không dùng phương tiện khác đi tiếp mà nấn ná ở lại tìm thầy thuốc chữa bệnh cho voi, nhưng rốt cuộc thì voi vẫn không qua khỏi.

Con voi của vua khi chết, mình nằm trên đồng đất ngày nay thuộc thôn Tri Lễ, xã Tân Ước, huyện Thanh Oai, còn đuôi chạm đồng Bồ Nâu. Từ đó cánh đồng Bồ Nâu được gọi là cánh đồng Đuôi Voi.

Lau bóng gạo Bồ Nâu

Những ngày ở đó, vua được dân làng dâng thứ cơm nấu từ gạo của cánh đồng Bồ Nâu. Thấy ngon tuyệt, nhà vua ra lệnh cho dân làng cung cấp thứ gạo đó thường xuyên cho mình. Lệ tiến vua bằng gạo Bồ Nâu có từ ngày đó và kéo dài mãi cho đến các triều đại sau.

Sau nhiều năm kiên trì dồn điền đổi thửa, ngày nay ở Thanh Văn mỗi hộ chỉ còn duy nhất một thửa đất canh tác. Cánh đồng Bồ Nâu trở thành cánh đồng mẫu lớn. Đồng Bồ Nâu cấy thứ lúa gì cũng cho hương vị và chất lượng gạo hơn hẳn thứ lúa đó cấy trên những đồng đất khác, nhưng đặc biệt nhất là với lúa Bắc thơm 7.

Bắc thơm 7 cấy trên cánh đồng Bồ Nâu cho năng suất rất cao, hạt thóc có màu vàng ươm như kén tằm, vỏ trấu mỏng, gạo trắng trong, tỷ lệ gạo từ thóc đạt tới trên 70% và khi nấu thành cơm thì hương thơm và vị đậm đà của cơm trội hơn một cách đặc biệt so với cùng gạo Bắc thơm 7 cấy trên bất cứ một cánh đồng nào của những địa phương khác.

Bằng chứng là mỗi mùa gặt, thương lái khắp nơi lại tìm về Thanh Văn để “săn” lúa Bắc thơm 7 cấy trên chính cánh đồng Bồ Nâu, với giá cao gấp rưỡi, gấp đôi lúa Bắc thơm 7 ở nơi khác.

Có câu thành ngữ rằng “Mưa khắp đâu đâu, Bồ Nâu cơ cầu, trời chửa mưa cho”, nghĩa là mưa trút xuống cánh đồng Bồ Nâu bao giờ cũng muộn hơn ở các cánh đồng khác. Chính chất đất tốt cộng với tiểu khí hậu đặc biệt này đã làm cho gạo Bồ Nâu có một giá trị đặc biệt.

Từ năm 2010, khi chương trình “SX lúa hàng hoá chất lượng cao giai đoạn 2010-2015, xây dựng vùng lúa đặc sản, nâng cao thu nhập cho nông dân, đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới” của UBND TP Hà Nội được triển khai, Thanh Văn đã bắt tay xây dựng thương hiệu gạo Bồ Nâu, với mục đích là tạo lập công cụ sở hữu trí tuệ thông qua việc đăng ký xác lập quyền đối với nhãn hiệu tập thể “Gạo Bồ Nâu” cho sản phẩm trứ danh của xã, qua đó kiểm soát hiệu quả hoạt động SX và chất lượng sản phẩm.

Vượt qua rất nhiều khó khăn, được sự giúp đỡ của các cơ quan chức năng, giờ đây thương hiệu “Gạo Bồ Nâu” của Thanh Văn đã được xác lập.