Đầu tư mạnh cho cảng cá góp sức gỡ 'thẻ vàng' IUU

Cảng cá Mũi Ông (thuộc xã Phúc Trạch, tỉnh Quảng Trị), luôn tấp nập vào mỗi sáng. Hơn chục chiếc tàu cá cập bến để bốc dỡ thủy sản lên bờ, những ô tô đông lạnh nối nhau ghé để chở hàng đi. Ông Tưởng Văn Thịnh, quản lý cảng cá, cho biết: “Việc chỉ định cho tàu 15 m trở lên về cảng bốc dỡ cá, xác nhận nguồn gốc thủy sản đã góp phần hỗ trợ ngư dân vươn khơi và chống khai thác IUU”.

Nâng cao năng lực cảng cá

Trước đây, cảng cá Mũi Ông chỉ là bến đỗ cho các tàu thuyền có công suất nhỏ, khai thác gần bờ neo đậu. Sau khi đầu tư mở rộng, đến cuối năm 2023, cảng cá Mũi Ông đã được Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), chỉ định là cảng cho tàu từ 15 m về bốc dỡ cá phục vụ cho việc xác nhận nguồn gốc thủy sản.

Theo ông Tưởng Văn Thịnh, đây là cảng cá loại 3, được tư nhân đầu tư theo hình thức cổ phần. Cảng có độ sâu của luồng 4 m, chiều rộng của luồng 200 m, chiều dài cầu cảng trên 168 m, vùng nước đậu tàu có độ sâu 2 m. Cảng có thể đón cùng lúc 6 chiếc tàu vào bến với năng lực bốc dỡ hàng hóa từ 35.000 - 40.000 tấn/năm. “Ngoài ra, cảng còn có các dịch vụ hậu cần nghề cá (HCNC), như bốc dỡ hàng hóa, sản xuất nước đá, buôn bán hàng hóa thực phẩm”, anh Thịnh chia sẻ thêm.

Tại cảng cá, quy trình hoạt động rất chặt chẽ. Khi tàu cá ngoài khơi vào cập cảng phải báo trước 1 giờ để chủ động đón tàu. Bộ phận cảng sẽ kiểm tra hồ sơ về khối lượng, sản lượng, các loài cá, kiểm tra sổ nhật trình đánh bắt đúng ngư trường. Qua đó, xác nhận hải sản đủ điều kiện xuất khẩu. Ngoài ra, cảng còn kiểm soát chặt các loài cá, kích thước được phép khai thác, phân định các loài bị cấm khai thác…

Cũng theo ông Thịnh, “từ khi được chỉ định là cảng cho tàu 15 m về bốc dỡ cá và phục vụ cho việc xác nhận nguồn gốc thủy sản, nhà đầu tư tiếp tục nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và bố trí nhân lực phù hợp để ngày càng đáp ứng nhu cầu. Qua đó, góp phần hỗ trợ ngư dân vươn khơi và chống khai thác IUU”.

Thời điểm chúng tôi đến, tại cảng cá Mũi Ông có 5 tàu cá cập bến và đang bốc dỡ hàng hóa. Ông Lê Văn Thành, chủ tàu cá ở Hà Tĩnh đang chỉ đạo nhân công đưa cá lên bờ và bốc lên xe đông lạnh để vận chuyển đi.

Ông Thành hồ hởi cho hay, cảng cá Mũi Ông gần hơn khi tàu của ông đánh bắt ở ngư trường giáp ranh hai tỉnh. Như vậy là đã tiết kiệm được thời gian và chi phí đi lại. Trong khi đó, các dịch vụ tại cảng giá cả cũng phải chăng và thuận tiện cho ngư dân hơn.

Khi hỏi về các thủ tục xuất nhập bến, ông Thành bộc bạch: “Thời gian trước đây, tàu cá ngư dân cũng hay 'tùy tiện' trong khâu thủ tục. Nhưng nay thì khác, khi đã vươn khơi phải nhận thức được đánh bắt phải đúng ngư trường và ghi nhật ký hành trình đầy đủ, mở máy định vị theo quy định của Luật Thủy sản”.

Cùng thời điểm được chỉ định đưa vào hoạt động, cảng cá Quảng Phúc ở phường Bắc Gianh, tỉnh Quảng Trị, cũng đã tổ chức, thực hiện quy trình, thủ tục để xuất, nhập bến cho tàu đi biển đánh bắt hải sản.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Sáu, Giám đốc cảng cá Quảng Phúc, thông tin, các tàu cá xuất bến đều qua quy trình kiểm tra và chứng thực rời cảng. Ngược lại, khi cập bờ cập cảng thì phải qua quy trình 4 bước, gồm: kiểm tra tàu cập cảng, giám sát việc bốc dỡ thủy sản, chứng thực tàu cá cập cảng và cấp giấy biên nhận thủy sản bốc dỡ qua cảng.

“Lấy ví dụ như tàu cá vừa cập bến có cấp sản lượng đánh bắt 10 tấn, nhưng chuyến đánh bắt đạt 15 tấn thì số sản lượng tăng thêm 5 tấn phải được lập biên bản, kiểm tra nhật trình, nếu thấy đánh bắt đúng ngư trường sẽ được tạo điều kiện xuất bán. Trong trường hợp phát hiện có sai phạm, chúng tôi sẽ báo cơ quan chức năng xử lý theo quy định”, ông Sáu nói thêm.

Bên cầu cảng, tàu cá của ngư dân Nguyễn Văn Quang (ở phường Bắc Gianh), đang cùng các bạn tàu hối hả xuống đá lạnh, thực phẩm để chuẩn bị rời bến cho chuyến khai thác biển dài ngày. Ông Quang cho rằng, tàu cá khai thác vùng biển xa là phải gắn thiết bị giám sát hành trình đầy đủ và bấm máy hoạt động ngay từ khi rời bến.

“Cảng cá cũng đã áp dụng công nghệ quản lý số nên tàu cá làm thủ tục xuất, nhập bến (như khai báo, truy xuất nguồn gốc thủy sản) được thực hiện nhanh, chính xác. Do đó, các chủ tàu rất hài lòng”, ông Quang chia sẻ.

Cùng ngư dân chống khai thác IUU

Theo Chi cục Thủy sản, Biển, Hải đảo và Kiểm ngư (Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị), đề án “Phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đến năm 2025” đang tiếp tục được triển khai. Dự án hỗ trợ việc đầu tư, nâng cấp hoàn thiện hệ thống cảng cá, cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn lực đáp ứng yêu cầu quản lý, kiểm soát tàu cá và truy xuất nguồn gốc hải sản từ khai thác tại cảng cá - một trong những nhóm nhiệm vụ quan trọng để thực hiện chống khai thác IUU.

Bằng nhiều nguồn lực, tỉnh Quảng Trị đã quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cấp hệ thống cơ sở dịch vụ HCNC trên địa bàn. Tỉnh cũng khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân đầu tư cơ sở dịch vụ HCNC, đặc biệt là các cảng cá hiện đại, đủ tiêu chuẩn, góp phần chống khai thác IUU.

Theo ông Nguyễn Xuân Tiến, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản, Biển, Hải đảo và Kiểm ngư, việc kiểm soát hoạt động nghề cá tại các cảng cá là nội dung trọng tâm thực hiện khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC) về chống khai thác IUU. Các cảng cá trở thành cánh cổng để lực lượng chức năng kiểm soát các quy trình trước khi xuất bến và bán hải sản theo đúng nhật trình đánh bắt.

“Các cảng cá cũng là điểm để đẩy mạnh tuyên truyền bằng nhiều hình thức (như hệ thống phát thanh, tờ rơi, pa-nô, áp phích…) cho ngư dân, các cơ sở, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ hiểu rõ quy định của pháp luật về nghề cá, đặc biệt là các quy định về chống khai thác IUU”, ông Tiến nói thêm.

Toàn tỉnh Quảng Trị hiện có 7 cảng cá được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ định là những cảng cá đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản. Trong đó có 4 cảng cá do Nhà nước đầu tư, quản lý, gồm Cảng Gianh (xã Bắc Trạch), Nhật Lệ (phường Đồng Hới), Cửa Việt (xã Nam Cửa Việt) và Cửa Tùng (xã Cửa Tùng).

Có 3 cảng cá do tư nhân đầu tư là Mũi Ông, Quảng Phúc, và Bến cá chợ Cửa Việt (xã Cửa Việt). Đây là các cảng cá trong quy hoạch hệ thống cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá thời kỳ 2021-2023, tầm nhìn đến 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.