Đau thương một khúc sông Cầu: [Bài 6] Ngôi nhà bị… thuyền cát đâm thủng

Một đêm không đèn

Tối rằm trung thu, thôn Đồng Áng (xã Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên) hoãn rước đèn vì mưa to. Tối hôm sau thôn hoãn chia kẹo bánh cho thiếu nhi vì nước lớn. Nhìn nước trên sông Cầu chảy ào ào như thác lũ, anh Nguyễn Văn Hoàn vội sang nhà chị gái Nguyễn Thị Nguyệt sát vách giục hai bà cháu di tản. Lúc đầu người chị dại bảo phải trông nhà, nhất định không chịu đi khiến anh Hoàn phải hét to lên: “Chị cùng cháu chạy ngay đi kẻo tối nước to không chạy được”. Thế là bà cháu mới di tản.

Bình thường dòng sông Cầu cách nhà hai chị em khoảng 150m nhưng lúc này mỗi lúc một tiến lại gần. Anh Hoàn trong tổ an ninh của thôn nên phải sang giúp các gia đình khác, đến khi trở về nhà thì nước đã ngập ngang đùi, điện mất, chuồng trại im tiếng, chắc là lợn cũng trôi rồi. Anh kê tivi, tủ lạnh lên trên bàn, nghĩ bụng trận lụt này cũng như trận lụt của bão Yagi năm ngoái là cùng.

Nhưng không ngờ nó cao hơn tới 2 mét. Nước lên nhanh đến nỗi anh chỉ kịp mở két ôm 100 triệu đồng tiền lấy hai cái phường (một hình thức huy động vốn ở quê, mọi người cùng góp tiền và quyết định xem ai cần thì lấy trước, chưa cần thì lấy sau - PV), bọc vào túi nylon rồi giơ lên đầu cho khỏi ướt, lội sang tầng hai nhà hàng xóm.

Sáng hôm sau nghe rầm một tiếng, anh ngó sang thấy cái thuyền cát cỡ vài trăm tấn bị đứt cáp trôi tự do húc vào góc nhà mình, làm thủng một lỗ to bằng 1/3 gian. Nó quay ngang san phẳng luôn cả chuồng lợn và công trình phụ. Trong các ngõ, máy giặt, tủ lạnh trôi va vào tường cứ uỳnh uỳnh, còn ngoài sông Cầu, lợn, gà nổi lều bều không ai dám ra vớt...

Nhà anh Hoàn có 3 khẩu, gồm vợ chồng anh và thằng con út, đứa con gái lớn đã lập gia đình. Anh làm thợ cơ khí tự do, mỗi tháng được 5-6 triệu đồng, vợ làm công nhân may, mỗi tháng được 6-7 triệu đồng, còn thằng con út đang học dở lớp 10 thì bỏ, cũng làm công nhân may, mỗi tháng được 6-7 triệu đồng. Thu nhập đó chỉ được quãng 2 năm nay, còn trước hầu như họ trông vào cả 4 sào lúa, 2 sào màu. Tuy khó khăn nhưng chưa bao giờ gia đình ở trong danh sách hộ nghèo hay cận nghèo.

Ngôi nhà ba gian một buồng lợp ngói được anh xây bằng gạch tự đóng, cây tự trồng rồi chặt để làm xà, làm cột, bán lợn được đồng nào thì tích lũy mua vôi, mua cát suốt 7 năm mới đủ. Lúc tôi đến nhà vẫn chưa có điện. Mùi bùn, mùi thuốc khử trùng, mùi xác gia súc, gia cầm chết trộn lẫn vào nhau thành một thứ mùi khó tả.

Anh Hoàn đứng tần ngần mãi trước tấm ảnh cưới của con gái bị ngấm nước, phồng rộp và cong vênh như một cái bánh đa nướng. Tấm ảnh được treo cao cỡ 2 mét trên tường mà vẫn bị lũ hất xuống. Ngay cả cái bàn thờ cũng bị lũ cuốn mất cả bốn chân, còn mặt thì mắc ngoài sân, được anh nhặt vào, đóng tạm bốn cái chân mới để bày bát hương lên.

Đống đồ điện hỏng vẫn còn vứt lỏng chỏng trên sân, trong đó cái tivi trị giá 10 triệu đồng, cái tủ lạnh trị giá 8 triệu đồng, cái máy giặt trị giá 7 triệu đồng… Công trình phụ, chuồng trại bị hỏng, 2 con lợn bị trôi, trong vườn cây cối nát bấy, ngoài đồng lúa mới trổ bông cũng đổ gục.

Vợ anh chuẩn bị bữa tối trong ánh sáng lù mù của cái đèn pin. Bếp gas đã trôi mất nên chị phải nhặt củi để đun. Trên mâm chỉ có cơm trắng và đĩa lạc rang. Gạo được các nhà hảo tâm ủng hộ, còn lạc được các sư ở chùa cho. Không sổ tiết kiệm, không vàng dự trữ, sắp tới sẽ là những ngày tháng dài đầy khó khăn của họ trong khi năm ngoái cũng lụt, trôi hết mùa màng, năm nay chăn nuôi lại liên miên dịch bệnh.

Chuyện hộ nghèo và hộ bình thường

Anh Dương Văn Khiết - Trưởng thôn Đồng Áng thống kê thôn có 118 hộ, đợt này 5 nhà bị sập trong đó có 3 hộ nghèo, 2 hộ thuộc diện khó khăn, tức chỉ trên cận nghèo một chút là nhà anh Nguyễn Văn Hoàn và ông Dương Văn Tịnh. Trận lụt vừa qua có khoảng 40-50 hộ bị trôi mất các loại giấy tờ như sổ đỏ, căn cước, khai sinh… 30 hộ bị thiệt hại hàng trăm triệu đồng, số còn lại bị thiệt hại hàng chục triệu đồng. Bởi thế cuối năm bình xét hộ nghèo ước tính sẽ có khoảng 20 hộ quay lại cận nghèo và nghèo.  

Hộ nghèo được hỗ trợ tiền điện, bảo hiểm y tế, miễn học phí nhưng cũng chẳng đáng là bao so với tiền học thêm, mất từ vài trăm ngàn đồng đến 1-2 triệu đồng mỗi tháng. Mà không có tiền cho con đi học thêm thì khó mà nó đỗ được vào trường công, chỉ có hai lựa chọn học bổ túc hoặc bỏ. Những hộ khó khăn cũng vậy. Thôn có nhiều trường hợp học xong lớp 9 rồi bỏ, nhất là người có bố hoặc mẹ bị bệnh mà phải nuôi hai con ăn học, không chỉ tốn tiền mà còn tốn công chở đi, chở về.

Về tiếp cận y tế, bà Trương Thị Oanh hộ nghèo lại mắc ung thư, đi chữa bảo hiểm y tế chỉ trả được một phần, còn lại các thứ ngoài danh mục bảo hiểm thì gia đình phải chi, khi con cháu không lo được đành cho về nhà, đã chết hồi sau Tết. Bà Phan Thị Phương hộ bình thường bị ung thư, đi chữa phải bán non cả đồi keo, giờ cạn tiền phải ở nhà, chờ khi nào người thân bòn ra tiền thì mới được đi tiếp.

Về công ăn việc làm, chỉ khoảng 5% lao động có nghề ổn định, tức là làm trong nhà nước, còn khoảng 70% thanh niên trong làng đi làm công nhân trong các khu công nghiệp theo thời vụ, tháng thu nhập 6-7 triệu đồng, tuy không đến nỗi ráo mồ hôi là hết tiền nhưng tích lũy rất mỏng. Cả Bí thư và trưởng xóm đều đi làm công nhân thời vụ như vậy.

Còn theo thống kê của ông Nguyễn Khắc Minh - Trưởng thôn Kiều Chính cùng xã Phú Bình thì trong hơn 400 hộ trên địa bàn, có 6 hộ nghèo, 21 hộ cận nghèo. Trận lụt vừa qua khiến trên 90% hộ có nhà bị ngập, trung bình mỗi hộ thiệt hại hàng trăm triệu đồng, sắp tới một số sẽ rất khó khăn vì cái ăn cũng chẳng còn. Đúng hôm tôi đến thì bà Nguyễn Thị Ninh chở bà Nguyễn Thị Cong đi nhận hàng cứu trợ, lóng ngóng thế nào đâm vào ô tô khiến cả hai đều phải cấp cứu.

Bà Cong sống đơn thân lại thuộc vào dạng “nghèo bền vững”. Ngôi nhà, chính xác hơn là cái lều của bà rộng khoảng trên 10m², lợp ngói bờ lô thấp lè tè được sửa 10 năm trước sau khi nhận hỗ trợ 8 triệu đồng. Chủ nhân nằm viện, đôi quanh gánh ve chai vẫn để ngoài sân, một bên là cái ô hỏng, mấy vỏ lon bia, lọ nhựa; một bên là đống đũa cũ và cái chậu nhôm méo. Cửa khóa nên tôi không thể vào trong nhà được, nhưng cứ như lời trưởng thôn thì tài sản lớn nhất của bà chỉ là một cái quạt điện cũ và cái nồi cơm điện cũ ai đó cho, trị giá mỗi thứ khoảng 100-200.000đ.

Ông Minh lại dẫn tôi đến nhà bà Nguyễn Thị Lan, trước đây là hộ nghèo rồi cận nghèo, nay là hộ bình thường. Chồng mất đã hơn 20 năm, một mình bà nuôi hai đứa con, chẳng may một đã mất. Tài sản lớn nhất trong nhà là cái xe máy Tàu trị giá khoảng 4 triệu đồng của thằng con, còn bà thì vẫn phải đi mượn xe của hàng xóm để đi làm. Người ta bảo chỉ 1 triệu đồng là bán cho cái xe đó nhưng bà vẫn chưa gom đủ tiền. Đùng cái thì lụt đến, làm đổ một đoạn tường rào, làm hỏng cái tủ bằng ván ép và một số vật dụng.

Ngồi trong ngôi nhà cấp bốn của bà Lan, có thể nhìn thấy từng mảng sáng xiên qua mái ngói cong vênh, từng mảng sụt lún to như cái thúng trên nền, từng cái vì kèo bằng tre đã mọt ruỗng. Vào những ngày mưa gió, mẹ con bà phải di tản bởi sợ sập nhà mà chết oan. Oái ăm thay, dù xuống cấp đến cỡ nào nhưng nó vẫn có đủ ba cứng là mái cứng, nền cứng, tường cứng nên không được xếp vào nhà tạm để mà xóa. Với 2 lao động, mẹ được 3-4 triệu đồng/tháng, con được 6-7 triệu đồng/tháng, có 1 xe máy, 1 tủ lạnh, họ đã vượt chuẩn hộ cận nghèo.