Hồi sinh trên bãi bồi ven sông Hồng

“Cứ mỗi lần bão đi qua, làng tôi lại bắt đầu lại từ đầu”, câu nói của chị Nguyễn Thị Thùy, xã Văn Khê cũ, khiến tôi lặng người. Trong ánh mắt người phụ nữ gắn bó hơn 20 năm với nghề trồng chuối, có sự mỏi mệt sau hai mùa trắng tay, nhưng ẩn sâu trong đó, cũng có một niềm tin lặng lẽ, rằng đất sẽ không phụ người.

Những vuờn chuối tan hoang sau bão

Từ nhiều năm nay, cây chuối đã trở thành cây kinh tế chủ lực của người dân các xã Mê Linh, Yên Lãng và vùng lân cận. Trên những triền đê ven sông Hồng, hàng trăm ha chuối xanh mướt nối dài tầm mắt. Hộ trồng ít cũng 4-5 sào, có hộ vài mẫu, thậm chí vài chục mẫu, mang về cho mỗi gia đình hàng trăm triệu đồng, góp phần làm nên nguồn thu hàng tỷ đồng mỗi năm cho địa phương.

Trước khi bão đến, nhìn từ trên đê xuống, cả một triền bãi như tấm thảm xanh mướt, dập dờn trong gió. Ấy vậy mà chỉ sau hai cơn bão liên tiếp, khung cảnh ấy tan hoang. Những thân chuối bị bão đánh gục, bật gốc, dập buồng, lá te tua, chưa kịp cứu vãn qua cơn thịnh nộ của trời thì lại tiếp tục đến lũ. Nước sông Hồng dâng cao, cuốn trôi tất cả. Chuối, ngô, rau màu…, chìm trong biển nước. Những ruộng chuối trù phú giờ chỉ còn lại bãi cây nằm la liệt, vàng úa, buồng quả úng thối.

Tìm đến nhà chị Nguyễn Thị Thùy xã Văn Khê cũ, một trong những hộ chịu thiệt hại nặng nề nhất sau trận bão, tôi được chị đón bằng nụ cười gượng gạo. Sau một hồi trò chuyện, chị lặng lẽ dẫn tôi men theo con đường nhỏ ra ruộng. Con đường từng phủ cỏ xanh nay chết trắng, nát bươm vì ngập nước quá lâu. Dưới chân, lớp bùn vẫn còn dẻo quánh, mỗi bước đi như lún sâu vào ký ức của cơn lũ vừa qua.

Gió từ sông Hồng thổi lên, mang theo mùi thum thủm ngai ngái của đất ẩm và chuối thối rữa khiến người ta phải nín thở. Xa xa, những hàng chuối đổ rạp vẫn còn in rõ vệt nước ngập đến tận ngọn, lá khô quấn lấy nhau như những cánh tay tuyệt vọng. Nhìn khung cảnh tan hoang ấy, chị Thùy chỉ lặng im, nuốt nước mắt vào trong.

6 mẫu chuối, nguồn sống của cả gia đình, nay phủ màu ảm đạm. Chị đứng giữa đống thân cây đổ rạp, nghẹn ngào: “Cả năm mới được một vụ mà năm ngoái năm nay đều mất trắng. Chuối ra buồng rồi, đáng ra Tết này bán được, giờ thế này chỉ biết bỏ đi thôi”.

Hai năm liền, 3 cơn bão quét qua nơi đây, cuốn trôi công sức bao tháng ngày của gia đình chị và người dân vùng đồng bãi. Nếu tính theo giá bán hai năm trước thì vụ chuối năm nay, gia đình chị mất trắng khoảng 250 triệu đồng. Những buồng chuối từng bán được giá 180 - 200.000 đồng, giờ bán đổ bán tháo kiếm 30 - 50.000 đồng còn khó, có chăng chỉ tận dụng làm thức ăn cho gia súc. Tiền phân bón, thuốc men, tiền thầu đất, công chăm sóc..., mỗi cây chuối cũng cõng ít nhất 50.000 đồng vốn đầu tư, công lênh nợ nần còn dang dở, trong khi chẳng có nguồn thu. “Thôi đành chịu, trời cho thì được, trời lấy thì biết làm sao”, chị Thùy thở dài đánh thượt.

Sau bão lũ là công cuộc dọn vườn, tái thiết lại cuộc sống. Trên mảnh đất còn ngổn ngang, chị Thùy dự định tạm gác lại giấc mơ cây chuối, chuyển sang trồng rau xanh, ngô, bí vụ đông để gỡ gạc phần nào thiệt hại. Giọng chị trầm xuống như tự vấn an chính mình: “Có đồng nào hay đồng ấy, còn chút vốn để năm sau lại bắt đầu vụ mới”.

Nhưng việc dọn lại vườn cũng không đơn giản, bởi gia đình chị Thùy phải thuê nhân công và máy móc, chi phí lên tới gần ba triệu đồng mỗi ha. Tiếng máy, tiếng chân người ì oạp trong bùn nhão, tiếng người hò nhau dỡ từng khóm chuối nghe não nề như tiếng chia tay với mùa vụ đã mất.

Gieo trồng lại những ước mơ

Lớp bùn còn ướt nhão, mùi chuối thối và bùn đất vẫn hăng hắc, lòng vẫn trĩu nặng buồn lo, nhưng trong ánh mắt người dân đã có chút niềm tin về vụ mới, và đây đó, những vạt chuối ở nơi đất cao, kín gió, trụ được qua cơn bão lũ, vẫn tiếp tục xanh màu ước mơ.

Đi dọc triền đê hướng về xã Mê Linh những ngày này, hình ảnh dễ nhận thấy trên đồng bãi là những chiếc máy xúc phát ra âm thanh ì ì lẫn trong tiếng cuốc phầm phập trên khắp các cánh đồng chuối. Dưới cái nắng hanh hao, từng nhóm người hì hục cuốc đất, gom từng thân chuối đổ, đắp lại bờ ruộng. 

Nhà ít thì dọn bằng tay, nhà nhiều thuê máy xúc về dọn cây, đằm lại mặt ruộng. “Mỗi giờ máy cũng mất vài trăm nghìn, nhưng không làm thì để thế cũng hỏng đất”, chị Trương Thị Hồng, xã Mê Linh nói, tay vẫn đưa liềm cắt những gốc chuối mục. Khi bãi được dọn, đất được đánh xong, từng luống rau xanh, ngô, bí bắt đầu được gieo xuống. Có nhà mạnh dạn giữ lại gốc chuối khỏe, hy vọng mùa xuân tới cây sẽ hồi lại, cho buồng mới.

Nhiều người tranh thủ đi nhặt những buồng chuối còn sót lại, đem cân tươi được chừng nào hay chừng đó. Nhà nào nuôi trâu bò thì mang về cho ăn, coi như “thu hồi vốn thay cho tiền mua cám”.

Hai mùa bão qua đi, nhiều người nản lòng, nhưng chị Hồng vẫn không buông tay. “Tôi làm bãi này hai mươi năm rồi. Năm 2016, 2017 cũng mất một lần, giờ lại mất nữa. Nhiều lúc cũng muốn bỏ, nhưng giờ năm mươi tuổi rồi, đổi nghề sao được. Đất này là đất nông nghiệp, không làm ruộng thì biết làm gì?”, chị Hồng nói.

Vậy đó, những bàn tay chai sạn lại tiếp tục bám đất, như thể chỉ có làm việc mới xoa dịu được nỗi đau. Người dân bảo nhau: “Bão thì năm nào chẳng có, phải sống chung với nó thôi. Còn sức là còn trồng cây chứ làm sao bỏ bê đất được”. 

Người dân vẫn nhớ năm ngoái, chính quyền có thông báo sẽ hỗ trợ thiệt hại, mỗi sào được 72.000 đồng. Nhưng thủ tục phức tạp, nào “mượn sổ đỏ, ký giấy, lăn tay” nên nhiều người thấy phiền không tham gia làm thủ tục. Năm nay thiệt hại ít hơn, họ cũng chưa dám trông mong gì nhiều.

Anh Nguyễn Văn Minh xã Văn Khê cũ nói: “Một đội thầu cả trăm lao động, năm ngoái đi mượn sổ chủ đất thuê để phô tô công chứng, cuối cùng cũng chẳng lấy được tiền. Năm nay chắc cũng thế thôi”.

Mong rằng, trước những thiệt hại nặng nề của người dân, chính quyền địa phương nhanh chóng thống kê, có những biện pháp hỗ trợ kịp thời để giúp bà con sớm ổn định sản xuất. Bởi sau mỗi cơn bão, điều người dân mong mỏi nhất không chỉ là sự sẻ chia vật chất, mà còn là một điểm tựa để họ có thể tự tin đứng dậy, bắt đầu lại mùa vụ mới.

Nhưng dù có thế nào thì người dân Văn Khê cũng không bỏ đất. Trên mảnh vườn vừa bị tàn phá tan hoang, từng cây chuối con đã kịp ra đọt mới, từng luống rau xanh đã thành hình, thân cây còn mảnh mai nhưng rễ đã kịp bén, gốc đã kịp vững và lá đã kịp xanh, dấu hiệu rõ ràng của một cuộc hồi sinh. Rồi chẳng bao lâu, màu xanh sẽ phủ lên vùng đất bãi bồi này. Tôi hình dung cảnh người người hối hả dọn dẹp trên cánh đồng đổ nát, tôi không quên ánh mắt tự tin của chị Thùy, tôi nhớ câu thơ "Bàn tay ta làm nên tất cả" một người dân vừa kéo thân chuối vừa đọc cho tôi nghe, và tôi tin, từ không khí ấy, ý chí ấy, niềm tin ấy, vùng đất bãi bồi này sẽ sớm hồi sinh.