Giữ rừng để thoát nghèo, dựng xây tương lai xanh

Thời tiết đang thu nên sáng sớm mây trắng đã phủ kín xã Vân Hồ, tỉnh Sơn La. Dọc theo con đường nhỏ dẫn vào bản Suối Lìn, Hua Tạt, Lóng Luông, Suối Bon, thi thoảng tiếng gà gáy hòa cùng tiếng suối chảy róc rách gợi nên một không gian bình yên giữa đại ngàn Tây Bắc. Ở nơi này, rừng không chỉ là bóng mát, là nguồn nước, mà còn là “cần câu cơm” cho hàng trăm hộ dân, đồng thời cũng là tấm lá chắn bảo vệ cuộc sống của người dân trước thiên tai và biến đổi khí hậu.

 Giữ rừng để thoát nghèo

Nếu như trước đây, bà con xã Vân Hồ chủ yếu sống dựa vào nương rẫy, khai thác gỗ rừng tự nhiên, săn bắn thú rừng để tồn tại, đã dẫn tới rừng thưa dần, cuộc sống của người dân thì ngày khó khăn thêm, cho tới khi chương trình giao khoán, khoanh nuôi bảo vệ rừng được triển khai thì "tương lai" của người dân nơi đây mới bắt đầu nhen nhóm.

Ông Bàn Văn Thắng, ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, bồi hồi kể lại: “Ngày trước, nhà tôi nghèo lắm. Cứ chặt cây, đốt nương rẫy lấy đất canh tác nhưng vẫn không đủ ăn. Giờ được giao khoán rừng, mỗi năm có thêm tiền, lại được cán bộ hướng dẫn trồng sa nhân, thảo quả, cây tầm thấp dưới tán cây lớn. Vừa giữ rừng, vừa có thêm sản phẩm thu hoạch và bán cho tiểu thương nên cuộc sống dần ổn định, có của ăn, của để”.

Cũng theo ông Thắng, tư duy sản xuất của bà con giờ đã thay đổi, người dân không còn nhìn rừng như “kho gỗ”, "bao thóc rừng" không bao giờ vơi, khai thác không bao giờ cạn kiệt. Chúng tôi đã thay đổi nhận thức, tích cực nhận đất rừng, biết trồng rừng, bảo vệ rừng là bảo vệ chính kế sinh nhai cho mình, biến rừng thành tài sản quý giá, nguồn sinh kế lâu dài cho cộng đồng.

Ở bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, trước đây chỉ là những bản làng hoang sơ nhưng nhờ sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội nên đã có nhiều du khách tìm đến đây thăm quan, trải nghiệm.

Có cung ắt có cầu, nhiều ngôi nhà kết hợp kiểu “homestay” mọc lên, lợp mái lá cọ, dùng tre nứa, tạo nên không gian gần gũi với thiên nhiên và đặc biệt vẫn giữ được bản sắc văn hóa vùng cao.

Chị Tráng Thị Dụ, chủ một homestay, phấn khởi: “Mình tranh thủ làm nông và làm cả du lịch. Đa phần các khách du lịch tới đây trải nghiệm họ đều đánh giá rất cao về thiên nhiên hoang sơ, cảnh vật thơ mộng, vườn cây ăn quả, cánh rừng xanh bạt ngàn... tại đây, do đó các đoàn thể, hội viên ở đây luôn ý thức giữ được bản làng xanh, sạch... có như thế mới thu hút được khách du lịch quay lại. Khách đông thì bà con càng có thêm thu nhập, nhà mình có của ăn, của để, nuôi được con ăn học”.

Du lịch xanh, phát triển xanh

Không chỉ bảo vệ rừng, phát triển cây dược liệu, cây ăn quả dưới tán rừng, người dân xã Vân Hồ còn biết cách biến những giá trị thiên nhiên thành “của để dành” qua mô hình du lịch cộng đồng gắn với nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ.

Đến nay, nhiều phụ nữ Vân Hồ đã mạnh dạn tìm hướng đi mới, ngoài làm homestay, người dân còn trồng các loại hoa để tăng thu nhập cho gia đình, như hoa hồng, hoa ly, hoa cát tường, trồng đào, mận phục vụ du khách “check-in” mỗi độ Tết đến xuân về. Hiện tại, ở bản Suối Bon, cũng có vài gia đình mạnh dạn trồng hàng nghìn gốc hoa sim tím, tạo nên những đồi sim rực rỡ trên thảo nguyên Vân Hồ.

Chị Phạm Thị Thúy, một khách du lịch tới từ TP Hà Nội, cho biết: Đồi sim tím lịm như làm say lòng bao trái tim, nhất là những người như chúng tôi, cả ngày làm việc trong văn phòng, sống ở đô thị trật trội... thì gặp "cảnh thần tiên" làm sao mà không dung động, không yêu nơi này được, nhất định mùa hoa sim năm sau tôi sẽ quay lại và có thêm nhiều người bạn đi cùng.

Không trồng hoa, trồng cây ăn trái, chị Đinh Thị Bích lại chọn trồng rau sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, cung cấp cho nhà hàng, khách sạn và chợ phiên trong xã. Những luống rau xanh mướt không chỉ đem lại thu nhập ổn định, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh Vân Hồ “nói không với hóa chất”, hướng tới nông nghiệp an toàn, bền vững.

Trao đổi với phóng viên, ông Ngô Văn Hà, Trưởng phòng Kinh tế xã Vân Hồ, cho biết: Nhờ việc phủ xanh đất trống và trồng rừng phòng hộ, áp dụng mô hình canh tác xen canh, luân canh, bà con đã có thêm thu nhập. Nhiều nơi còn kết hợp làm ruộng bậc thang chống xói mòn, dùng phân hữu cơ thay thế hóa chất để giữ đất, giữ nước và tạo ra sản phẩm nông nghiệp sạch phục vụ nhu cầu cho du lịch và bán ra bên ngoài.

Ông Hà chia sẻ thêm, do chính quyền 2 cấp vừa đi vào hoạt động, do đó để có số liệu hộ nghèo, cần nghèo và thoát nghèo chính xác nhất thì chúng tôi chưa thống kê. Hẹn Nhà báo dịp gần nhất quay lại với Vân Hồ. Tôi tin tưởng, vai trò và trách nhiệm bảo vệ rừng của cộng đồng được nâng cao, bà con biết quý trọng rừng và tận dụng rừng để canh tác dưới tán rừng và kết hợp các mô hình du lịch trải nghiệm, du lịch cộng đồng... gắn với rừng, gắn với đặc sản văn hóa, con người vùng cao Vân Hồ, thì trong tương lai số hộ nghèo, cận nghèo sẽ giảm nhanh và sẽ không còn hộ nghèo.

Câu chuyện ở Vân Hồ khẳng định một chân lý giản dị mà sâu sắc: Muốn thoát nghèo bền vững, phải biết dựa vào rừng và sống hài hòa với thiên nhiên. Giữ rừng không chỉ là giữ lấy bóng mát, mà còn là giữ lấy tương lai cho thế hệ mai sau.