Đất nào cây ấy: Cải bẹ và rau gia vị Đông Dư

Nói đến Đông Dư (Gia Lâm, Hà Nội) từ các nhà khoa học nông nghiệp cho đến các bà nội trợ Thủ đô và nhiều địa phương khác không thể không nhắc đến giống cải bẹ đặc sản dùng để muối dưa đã trở nên nổi tiếng trong suốt hàng chục năm qua. Do nhu cầu của thị trường và đời sống xã hội ngày càng nâng cao tuy giống cải bẹ Đông Dư cũng như các giống cải bẹ khác không được chú trọng phát triển nhưng nhận thấy lợi thế của các loại rau gia vị trên thị trường Hà Nội và các tỉnh lân cận nên những năm gần đây người dân Đông Dư đã tích cực mở rộng diện tích, đầu tư thâm canh các loại rau đặc biệt này.

Chủ nhiệm HTXDVNN Đông Dư Nguyễn Quang Huy bộc bạch: Kinh nghiệm của cha ông về SXNN ngày trước là "nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống". Điều đó chỉ đúng với trình độ kỹ thuật gieo cấy cây lúa nước trước đây, còn bây giờ khi kỹ thuật phát triển thì để có thể tạo nên được một nông sản tốt, có tính đặc sản của từng địa phương, có tính cạnh tranh thì khâu đầu tiên là giống tốt, điều kiện thời tiết khí hậu và thổ nhưỡng của vùng đó và sau cùng là các biện pháp kỹ thuật thâm canh tổng hợp tiên tiến.

Ví như nhóm cải bẹ (Brassica campestrus.L), còn gọi là cải dưa (dùng để muối dưa), gồm có các giống: cải Thừa Thiên (Đồng Dư), cải Hà Lũng, cải tiếu, cải Tầu cuốn (cải Thiều Châu), cải bẹ Nam (cải mào gà), cải Lạng Sơn... Nhóm cải này chịu lạnh, đòi hỏi nhiệt độ thích hợp từ 15-22⁰C, do đó trồng ở vụ đông xuân rất tốt. Giống cải bẹ Đông Dư có lẽ được chọn tạo từ giống cải bẹ Thừa Thiên (Đồng Dư) được trồng thành những mô hình lớn tại HTX Đông Dư (Gia Lâm-hà Nội) từ những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước. Bẹ lá to, dài 4-5cm, lá dài 40-50cm, rộng 30cm, hoa nhỏ màu trắng hay vàng, một cây có thể nặng 4-6kg, có cây 6kg; năng suất có thể đạt 50-70 tấn/ha. Cây sinh trưởng rất mạnh. Các tỉnh miền Bắc nước ta thường gieo vào tháng 8-10, trồng tháng 9-11. Tuổi cây giống 30-35 ngày (4-5 lá thật). Cải bẹ Đông Dư ưa đất cát pha, thịt nhẹ giàu mùn, giữ và thoát nước tốt. Đất làm kỹ, phơi ải tốt, bón nhiều phân chuồng, phân bắc đã được ủ thật hoai, lên luống rộng 130-150cm, trồng 3 hàng nanh sấu trên luống cách nhau 40-50cm (32.000-45.000 cây/ha). Thu hoạc sau trồng 90-110 ngày, khi thấy cây có bụp ngồng, bắt đầu phân hoá mầm hoa thì thu hoạch cả cây để làm dưa nén.

 Nói về kinh nghiệm SX rau gia vị của Đông Dư, ông Nguyễn Văn Bất, một chủ hộ trồng và chuyên thu gom để tiêu thụ và xuất khẩu bằng đường hàng không rau gia vị lớn nhất thôn Hạ cho hay: Sau khi làng Láng (Hà Nội) lên phố, không còn đất để trồng thơm (rau thơm húng Láng), người sành ăn phải lặn lội tới các làng xa như làng Là (xã Tân Minh, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây), thôn Hạ (xã Đông Dư, Gia Lâm, Hà Nội)... mới mong có được cọng rau thơm húng Láng, lá mùi tàu, ngọn tía tô, kinh giới chính hiệu. Cây rau gia vị làng Láng đã "đậu" lại trên đất Đông Dư ngót chục năm và đang trở thành nguồn lợi lớn cho người dân nơi đây. Trồng rau thơm gia vị không khó nhưng đòi hỏi phải cần cù, chịu khó, tỷ mỉ ngay từng công đoạn từ làm đất, gieo trồng, chăm sóc cho đến thu hái, vận chuyển, bảo quản. Đất trồng thơm phải là "đất sạch", cao ráo, không bị ô nhiễm cả đất lẫn nguồn nước. Rau thơm các loại ưa đất thịt pha sét, giàu mùn, giữ và thoát nước tốt. Mùa nào thức nấy, chế độ luân canh, xen canh hợp lý vừa nhằm tăng hệ số vòng quay của đất, vừa tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Có loại cây ưa bóng thì phải làm giàn che như mùi tàu, thìa là, rau răm; có loại ưa nắng thì ngọn mới thơm, lá mới xanh như húng quế, húng chó, kinh giới...

Phân bón chủ yếu là phân chuồng, phân lợn, phân bắc được ủ hoai mục bón lót trước khi trồng và bón thúc sau mỗi đợt thu hái. Nước tưới với rau thơm gia vị là cả một vấn đề. Nguồn nước phù sa sông Hồng hoặc nước giếng khoan là chủ yếu.

Nguyên Khê