Nghệ nhân - người nắm giữ tinh hoa làng nghề

Nghệ nhân – báu vật của các làng nghề

Việt Nam hiện có trên 5.000 làng nghề và làng có nghề trải dài khắp các vùng miền. Những cái tên như Bát Tràng (gốm), Vạn Phúc (lụa), Đồng Kỵ (mộc), Sơn Đồng (tượng), Phú Quốc (nước mắm), Đông Hồ (tranh dân gian)… không chỉ gợi nhớ một sản phẩm, mà gợi nhắc cả một truyền thống, một không gian văn hóa và kỹ nghệ.

Không chỉ là nơi sản xuất hàng hóa, làng nghề còn là nơi bảo tồn tri thức bản địa, truyền thống gia đình, dòng họ, đồng thời tạo việc làm cho hàng triệu lao động nông thôn. Nhiều làng nghề hiện nay đã vươn ra thị trường thế giới, kết nối với du lịch và thương mại điện tử, từng bước khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Nếu làng nghề là không gian thì nghệ nhân chính là linh hồn. Họ là người gìn giữ kỹ thuật cổ truyền – những kỹ thuật mà sách vở không thể thay thế. Họ là người sáng tạo mẫu mã, đổi mới công nghệ nhưng vẫn giữ nguyên hồn cốt truyền thống. Họ là người thầy không bục giảng, đào tạo thế hệ kế thừa bằng sự tận tâm và lòng yêu nghề.

Đằng sau một chiếc bình gốm thủ công, một bức tranh dân gian hay một tấm lụa mềm là cả một đời người cặm cụi, trăn trở và sáng tạo. Đó không đơn thuần là sản phẩm tiêu dùng – đó là văn hóa được vật thể hóa, là tinh thần dân tộc được định hình bằng đôi tay.

Từ xa xưa, tại các làng nghề, nghệ nhân dân gian là những người tạo ra sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang giá trị văn hóa cao, gắn kết với phong tục, nghi lễ truyền thống, họ là những người nắm giữ tinh hoa truyền thống. Bối cảnh ngày nay, các nghệ nhân không chỉ phát huy giá trị truyền thống mà còn phải đổi mới, sáng tạo để phát triển, hòa nhập thời đại…

Những người nắm giữ tinh hoa 

Thực tế cho thấy, nhiều nghệ nhân – dù mang danh hiệu cao quý vẫn đang gặp khó khăn trong cuộc sống và sản xuất. Một số nghề đứng trước nguy cơ mai một khi lớp trẻ không còn mặn mà nối nghiệp. Sự thiếu liên kết giữa nghệ nhân – doanh nghiệp – chính quyền khiến nhiều sản phẩm làng nghề chưa bắt nhịp được với nhu cầu thị trường hiện đại.

Phát triển làng nghề không chỉ là phát triển một ngành nghề, mà là đầu tư cho bản sắc và sự bền vững của văn hóa Việt. Nghệ nhân không chỉ là người lao động thủ công – họ là những “kỹ sư của truyền thống”, là người gắn kết quá khứ với hiện tại và mở lối cho tương lai.

Bảo vệ nghệ nhân, nâng cao vị thế làng nghề là trách nhiệm của toàn xã hội, từ chính quyền đến doanh nghiệp, từ người tiêu dùng đến người làm chính sách. Chỉ khi đó, Việt Nam mới thực sự phát huy được sức mạnh mềm văn hóa và đưa làng nghề trở thành trụ cột trong phát triển kinh tế nông thôn mới xanh hơn, nhân văn hơn và giàu bản sắc hơn.

Tại hội nghị phát triển làng nghề Việt Nam vừa diễn ra, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng phát biểu: “Nghệ nhân không chỉ làm ra sản phẩm mà còn là người gìn giữ hồn cốt của dân tộc”. Đó là sự tôn vinh đối với những nghệ nhân - những người làm nên di sản của các làng nghề truyền thống.

Thứ trưởng Võ Văn Hưng nhấn mạnh, để bảo tồn, phát huy các làng nghề và vai trò của những nghệ nhân - những người thổi hồn và làm nên di sản cho các làng nghề truyền thống, cần có cơ chế chính sách đặc thù để tôn vinh, bảo vệ và hỗ trợ nghệ nhân, coi họ như những “người làm văn hóa” trong cộng đồng, gắn phát triển làng nghề với du lịch, chuyển đổi số và xây dựng thương hiệu quốc gia, biến làng nghề thành điểm đến văn hóa – kinh tế – trải nghiệm.

“Ngoài ra, cần đổi mới tư duy thiết kế, tạo ra sản phẩm đậm bản sắc nhưng phù hợp với thị trường trong và ngoài nước. Tăng cường kết nối nghệ nhân với nhà thiết kế, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Đầu tư cho thế hệ kế thừa, đào tạo nghề gắn với giáo dục, tạo môi trường để lớp trẻ tiếp nối và phát triển nghề bằng đam mê và sáng tạo”, Thứ trưởng Võ Văn Hưng nói.