Hồi sinh vựa cá hồ Thác Bà: [Bài 3] Xây dựng thương hiệu 'Cá sinh thái Thác Bà'

Cam kết thả hàng nghìn tấn cá giống mỗi năm

Hồ Thác Bà từ lâu đã mang trong mình nỗi niềm về một thời vàng son khi nơi đây từng là vựa cá  nhưng dần cạn kiệt. Một câu chuyện chưa từng có khi một doanh nghiệp bắt tay chính những ngư dân bao đời gắn bó với sóng nước để hồi sinh vựa cá.

Bà Lương Thị Phương Thảo, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nuôi trồng và Chế biến thủy sản Việt Nam, cho biết, sau khi tham quan, học hỏi nhiều mô hình nuôi thủy sản ở các hồ chứa lớn tại Trung Quốc, tin tưởng rằng nếu biết khai thác hợp lý, hồ Thác Bà hoàn toàn có thể trở thành trung tâm thủy sản xanh của khu vực. Vì vậy, cần xây dựng một mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn, nơi con người không chỉ khai thác, mà còn tái tạo và bảo tồn, biến một vùng hồ đang bị tổn thương thành một hình mẫu về sự phát triển.

Với kinh nghiệm dày dạn trong việc triển khai mô hình nuôi cá gần tự nhiên tại các “biển hồ” khác như Trị An, Sơn La, Hòa Bình, Dầu Tiếng, Thác Mơ… Công ty nhìn thấy ở Thác Bà những yếu tố thiên thời, địa lợi như: mặt nước rộng, nguồn nước sạch, hệ sinh thái ổn định. Đó là nền tảng lý tưởng để xây dựng một mô hình nuôi cá quy mô lớn, thay thế cho lối khai thác tự phát, manh mún.

Cuối năm 2024, Công ty Cổ phần Nuôi trồng và Chế biến Thủy sản Việt Nam phối hợp với Sở NN-PTNT (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) tỉnh Yên Bái tổ chức thả hơn 8 tấn cá giống các loại như trắm đen, chép, trôi, mè hoa xuống lòng hồ. Những con cá giống khỏe mạnh, với trọng lượng từ 100 - 300 gram/con, quẫy mình lặn sâu vào làn nước xanh, mang theo hy vọng về một mùa bội thu, về sự hồi sinh của một vùng nguyên liệu trù phú.

Tiếp nối kế hoạch đó, trong năm 2025, Công ty dự kiến sẽ tiếp tục thả khoảng 12 triệu con cá giống. Mục tiêu là xây dựng một mô hình nuôi cá gần tự nhiên quy mô lớn, thân thiện với môi trường và phù hợp với điều kiện sinh thái đặc thù của hồ. Đây là những bước đi cụ thể để hiện thực hóa lộ trình dài hạn, với quy mô có thể thả khoảng 1.000 tấn cá giống mỗi năm trên vùng lòng hồ Thác Bà trong những năm tiếp theo.

Tổ cộng đồng ra đời

Tuy nhiên, "gieo mầm" đã khó, bảo vệ thành quả còn khó hơn. Hàng nghìn tấn cá giống được thả xuống cũng đồng nghĩa với việc chúng trở thành mục tiêu của những phương thức khai thác hủy diệt. Để mô hình đạt hiệu quả lâu dài, rất cần sự phối hợp chặt chẽ từ chính quyền địa phương trong việc điều tra, triệt phá tận gốc các đường dây sản xuất, buôn bán kích điện, xử lý các trường hợp cố tình vi phạm pháp luật để răn đe.

Cuộc chiến này không thể chỉ dựa vào doanh nghiệp hay chính quyền. Vì vậy, cần giải pháp mang tính đột phá và bền vững, khi doanh nghiệp và người dân sẽ đồng hành thực hiện và cùng hưởng lợi.

Công ty dự kiến mỗi năm sẽ đầu tư 30 tỷ đồng hỗ trợ sinh kế cho từ 500 - 600 hộ dân sống gắn bó với nghề cá. Mục đích chính của chương trình là hỗ trợ người dân thay đổi nghề, cùng tham gia vào quy trình đánh bắt và tham gia vào các tổ cộng đồng quản lý, bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Hạn chế triệt để việc sử dụng các phương tiện, dụng cụ đánh bắt khai thác tận diệt bị cấm trên hồ như: vó, lưới mắt nhỏ kết hợp với ánh sáng đèn, xung điện, kích điện và các hóa chất hủy diệt.

Ông Lý Mạnh Linh, Phó Chủ tịch xã Ngọc Chấn, cho biết, bản chất của mô hình “tổ cộng đồng” tập hợp những cá nhân đơn lẻ, khai thác tự phát, người dân trở thành thành viên của một tập thể có tổ chức, có trách nhiệm và là đối tác của doanh nghiệp. Nhiệm vụ của các thành viên trong tổ là tuần tra, bảo vệ. Khi phát hiện vi phạm như kích điện hay lưới mắt nhỏ sẽ báo ngay cho cơ quan chức năng để xử lý. Ngư dân từ chỗ có thể làm ngơ hoặc thậm chí tham gia vi phạm, giờ đây họ là những người lính gác trên tuyến đầu.

Công ty sẽ đầu tư thả cá giống, hỗ trợ ngư lưới cụ và phương tiện bảo vệ và đánh bắt. Quan trọng hơn, công ty sẽ bao tiêu sản phẩm và người dân được hưởng phần trăm lợi nhuận trên sản lượng cá khai thác hợp pháp. Mỗi tổ được phân công phụ trách một khu vực mặt nước cụ thể, có trách nhiệm phối hợp với chính quyền và cơ quan chức năng trong công tác quản lý, giám sát và tuyên truyền.

Người dân giống như vừa là người bảo vệ, vừa là công nhân của công ty. Mô hình cộng sinh này đã biến mối quan hệ giữa doanh nghiệp và cộng đồng thành một liên minh bền chặt. Người dân không còn là người khai thác tự phát, mà trở thành đối tác, người đồng sở hữu nguồn lợi. Họ bảo vệ đàn cá của công ty cũng chính là bảo vệ "nồi cơm" tương lai của chính gia đình mình.

Đưa sản phẩm cá hồ Thác Bà vươn xa

Theo bà Lương Thị Phương Thảo, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nuôi trồng và Chế biến thủy sản Việt Nam, trong bối cảnh thực phẩm không an toàn vẫn là mối quan tâm lớn của người tiêu dùng, công ty xác định mục tiêu dài hạn là xây dựng một chuỗi giá trị thủy sản khép kín - từ nuôi trồng, thu mua, đánh bắt đến chế biến và phân phối với các sản phẩm cá sạch, có nguồn gốc tự nhiên.

Bằng việc kiểm soát nghiêm ngặt các yếu tố đầu vào, đặc biệt là chất lượng con giống và môi trường nước, chúng tôi chủ động tạo ra nguồn nguyên liệu có chất lượng cao, an toàn và minh bạch - đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường trong nước và quốc tế.

Tiếp đó, công ty đã lên kế hoạch đầu tư xây dựng nhà máy chế biến thủy sản tại địa phương. Đây là bước đi chiến lược nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, đồng thời mở rộng chuỗi cung ứng tại chỗ, tạo thêm việc làm ổn định cho người dân, đặc biệt là lao động tại các xã quanh vùng hồ.

Công ty Cổ phần Nuôi trồng và Chế biến thủy sản Việt Nam định hướng xây dựng và phát triển thương hiệu "Cá sinh thái Thác Bà" gắn liền với vùng hồ sạch, hệ sinh thái cân bằng và phương thức nuôi gần tự nhiên. Với sự đầu tư bài bản, minh bạch và sự đồng hành của người dân, hy vọng sản phẩm cá hồ Thác Bà không chỉ khẳng định được vị trí trong nước mà còn có thể vươn ra thị trường quốc tế.