Công trình hồ Cánh Tạng: [Bài 1] Sánh vai những hồ thủy lợi tầm vóc quốc gia

Hồ thủy lợi bên núi Trắng Đá

Ngày 6/8, ông Nguyễn Trọng Uyên, Phó giám đốc Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 1 (Ban 1 - Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thay mặt lãnh đạo Ban trực tiếp lên thực địa kiểm tra, đốc thúc tiến độ thi công, hoàn thiện chỉnh trang, cảnh quan chung của dự án để chuẩn bị khánh thành công trình, đưa vào sử dụng, chào mừng 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Đấy là lúc những hạng mục chính của công trình đã hoàn thành như đập ngăn sông, tràn xả lũ, cống lấy nước và các công trình phụ trợ... Thân đập chính đã sừng sững ngăn sông Sào tạo thành hồ chứa nước rộng mênh mông với 91 triệu m3 nước, đảm bảo nguồn nước tưới cho gần 9.000ha nông nghiệp của các vùng hạ du.

Ông Uyên yêu cầu các đơn vị thi công khẩn trương hoàn thiện các hạng mục cảnh quan trên thân đập; chỉnh trang mặt bằng bãi đỗ xe, mở rộng con đường lên khu cảnh quan - vị trí đỉnh đồi bên tay phải liền kề với khu tái định cư thôn Nhụn; triển khai trồng cây xanh, phá bỏ khu nhà điều hành công trường vốn tận dụng nhà dân trong diện giải tỏa mặt bằng; hệ thống chiếu sáng trên thân đập chính; vận hành tràn lên - xuống; vệ sinh môi trường…

Đi cùng ông Uyên là đại diện Ban quản lý dự án thủy lợi 1.2, Ban Đường ống do ông Vũ Minh Tuấn (trưởng ban) phụ trách Cụm công trình đầu mối; ông Vi Tuấn Lợi - Phó ban Đường ống (ban thành lập cuối năm 2024 phụ trách hạng mục 19 km đường ống dấn nước từ hồ chứa xuống các vùng hạ du), các cán bộ phụ trách kỹ thuật đã “ăn dầm ở dề” đất Mường gần chục năm trời, kể từ khi dự án được phê duyệt chủ trương và quyết định đầu tư.

Những phần việc chính, quan trọng thuộc về kỹ thuật đã hoàn thiện. Việc chỉnh trang cảnh quan công trình tuy không đòi hỏi các yêu cầu ngặt nghèo nhưng nó là diện mạo, bộ mặt của dự án. Do đó, ông Uyên yêu cầu các đơn vị thi công đảm bảo tiến độ, chất lượng, thể hiện trách nhiệm, quyết tâm để hoàn thành công việc một cách tốt nhất.

Một khối đá khổng lồ khắc tên công trình hồ thủy lợi Cánh Tạng, bên dưới là những thông số cơ bản của dự án được đặt ở vị trí “phong thủy” nhất: phần đầu đập chính. Đứng từ trên đồi cảnh quan nhìn ra xung quanh có thể bao quát được tổng thể công trình: hồ tích nước trải dài, rộng mênh mông. Những hồ chứa nước ở vùng sơn thủy, có núi non hùng vĩ, có thảm rừng xanh ngút, có mây trắng bềnh bồng, những bản làng ẩn hiện trong nách núi, bao giờ cũng có những vẻ diễm tình.

Từ khi hồ tích nước, những quả đồi cao trước kia giờ đây chỉ là những đảo nhỏ nổi lên mặt nước một khoảng xanh rì của cây cối. Các khu tái định cư xóm Nhùn, xóm Rộc, xóm Khia… đã ấm chỗ, mặt hướng thủy - rõ ràng một diện mạo tốt lành, no ấm.

Từ đồi cảnh quan, con đập chính được thảm nhựa chạy một đường thẳng như kẻ chỉ. Bên phía hồ tích nước đã dựng một dàn lan can cao ngang ngực người để đảm bảo an toàn. Mép đập thoải, đổ bê tông phẳng, có bậc lên xuống và có đường nội bộ giáp mép nước. Hàng cột đo mực nước nổi bật bởi những vạch sơn đỏ - trắng phản quang chạy từ dưới mép nước chạy lên. Nhà điều hành cũng đang dần hoàn thiện, công nhân đang lắp đặt đường dây điện bên trong. Trên thân đập chính, rất nhiều người dân Lạc Sơn nhiều ngày qua đã tới đây để tận mắt chiêm ngưỡng công trình thủy lợi hiện diện trên quê mình, và trực tiếp trải nghiệm những xúc cảm trước sự đẹp đẽ, hùng vĩ của thiên nhiên.

Sánh vai những “đại công trình thủy lợi” quốc gia

Được khởi công xây dựng từ tháng 8/2019, sau 5 năm, ngày 19/11/2024, công trình chính thức tích nước để hình thành khu hồ chứa rộng 91 triệu m3 nước, trở thành hồ thủy lợi lớn thứ 2 ở xứ Mường (sau hồ thủy điện sông Đà). Một điều thú vị là tỉnh Hòa Bình trước khi sáp nhập có hơn 50 hồ thủy lợi đảm nhiệm vai trò tưới - tiêu, điều tiết nguồn nước. Thế nhưng, khi hồ Cánh Tạng hình thành, tổng dung tích của hơn 50 hồ này cộng lại (trừ hồ thủy điện sông Đà) - mới chỉ bằng một phần của hồ thủy lợi Cánh Tạng.

Nói điều đó để thấy được rằng, dù là công trình thủy lợi “sinh sau đẻ muộn” trên xứ Mường, thế nhưng nó được giao một vai trò, trọng trách vô cùng lớn.

Theo ông Vũ Minh Tuấn, Trưởng ban Quản lý dự án 1.2, phụ trách Cụm công trình đầu mối dự án hồ Cánh Tạng: Mục tiêu đầu tư xây dựng hồ chứa điều tiết nguồn nước để cấp nước tưới cho khoảng 6.460 ha đất canh tác của 13 xã thuộc hai huyện Lạc Sơn và Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình cũ, trong đó tưới trực tiếp cho 2.230ha, tạo nguồn cho 4.230ha.

Ngoài ra, hồ còn tạo nguồn, cấp nước bổ sung cho các công trình ở hạ lưu trong mùa kiệt với lưu lượng 2,0 m3/s; tưới 2.500 ha đất nông nghiệp thuộc Thạch Thành (tỉnh Thanh Hóa); cấp nước cho khu công nghiệp Lạc Thịnh rộng 200ha của huyện Yên Thủy (cũ); cấp nước sinh hoạt 3.500 dân thị trấn Vụ Bản…

Với rất nhiều mục tiêu nói trên, hồ thủy lợi Cánh Tạng sẽ tạo cơ sở, nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội vùng theo định hướng tái cơ cấu ngành nông nghiệp, góp phần ổn định đời sống nhân dân hai tỉnh Hòa Bình và Thanh Hóa.

“Đây là dự án nông nghiệp và phát triển nông thôn cấp I, nhóm dự án thuộc nhóm A, được đánh giá và kỳ vọng là công trình có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với phát triển kinh tế- xã hội. Hồ chứa có dung tích khoảng 91 triệu m3, bao gồm các hạng mục: đập ngăn sông, tràn xả lũ, cống lấy nước và các công trình phụ trợ nằm trên địa phận xã Yên Phú; hệ thống đường ống cấp nước nằm dài 19km cung cấp nước tưới cho vùng hạ du. Để phục vụ dự án, 600 hộ dân thuộc các xã Vân Nghĩa, Yên Phú, Bình Hẻm đã di dời, nhường đất cho dự án, vui vẻ lên những khu tái định cư mới", ông Tuấn nói.

Hồ Cánh Tạng là công trình thủy lợi sử dụng đập đất chính cao 54,9 mét, dài 838,3 mét; đập phụ cao 37,5 mét, dài 131 mét, lưu lượng tràn 1.150m3/s. Tổng kinh phí đầu tư xây dựng dự án là 4.128 tỷ đồng.

Từ khi ra đời, hồ Cánh Tạng là một trong những công trình thủy lợi quy mô cấp quốc gia, cùng “sánh tên” với những công trình bề thế như hồ Dầu Tiếng, Cửa Đạt, Ngàn Trươi, Tả Trạch, Cấm Sơn… mà kể từ khi ra đời, nó đã giúp thay đổi diện mạo của cả một vùng kinh tế - xã hội.